ဗုဒၶျမတ္စြယ္ေတာ္ကို ပူေဇာ္ေသာ မင္းတုန္းမင္းတရားၾကီး

ရတနာပံုမႏၱေလးျမိဳ႕တည္ ျမနန္းစံေက်ာ္ ေရႊန္းေတာ္တည္ေသာ ပဥၥမ သံဂၤါယနာတင္ မင္းတုန္းမင္းၾကီး (ေအဒီ ၁၈၅၃-၇၈) လက္ထက္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၁ခု (ေအဒီ ၁၈၅၉) တြင္ သီဟိုဠ္ႏုိင္ငံမွ ျမတ္စြယ္ေတာ္ပြားတစ္ဆူ ဓမၼလက္ေဆာင္အျဖစ္ ေပးဆက္လာသည္။ ေပးဆက္ရေသာအေၾကာင္းမွာ သီဟုိဠ္ရဟန္းေတာ္တုိ႔ သိမ္အယူ၀ါဒကြဲျပားေနေသာ အမူကိစၥကို မႏၱေလးေရႊျမိဳ႕ေတာ္ရွိ သာသနာျပဳဆရာေတာ္ထံ တင္ျပအဆံုးအျဖတ္ခံယူရာ ဆရာေတာ္က သံဃာအမ်ားႏွင့္တုိင္ပင္၍ စီရင္ဆံုးျဖတ္ေပးသျဖင့္ ေျပလည္သြားသည္။ ဤေက်းဇူးကို တံု႕ျပန္ျခင္း ျဖစ္သည္။

ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ၾကီး တတိယတြဲ စာမ်က္ႏွာ ၂၇၆-၂၇၈ တြင္ သီဟိုဠ္စြယ္ေတာ္ပြား ေရာက္လာေၾကာင္းကို ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာ္ျပထားသည္။

“ထုိသကၠရာဇ္ ၁၂၂၁ အတြင္း သီဟိုဠ္၊ ကဏၰတိတၱျမိဳ႕ေန ရန္းရွင္ ဓမၼကၡႏၶ၊ ရွင္၀ဏၰာရတန ဦးေဆာင္ေသာ သီဟုိဠ္၊ ရဟန္းတုိ႔ သိမ္အယူ၀ါဒကြဲျပားေသာအမူကို တင္ျပဆံုးျဖတ္ရန္ ေရႊျမိဳ႕ေတာ္သို႔ ေရာက္လာသည္။ ျမန္မာသာသနာျပဳ ဆရာေတာ္ထံေလွ်ာက္ထားျပီး သီမ ၀ိနိစၦယ အဆံုးအျဖတ္ကိုယူ၍ ျပန္သြားၾကသည္။ ဗုဒၶျမတ္စြယ္ေတာ္ကိုပင့္ေဆာင္လုိေၾကာင္း စာပါးလုိက္သည္။ သီဟိုဠ္ မေထရ္ၾကီးမ်ားအတြက္ ပရိကၡရာလွဴဒါန္းျပီး သီဟုိဠ္ကြ်န္းအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအတြက္ လက္ေဆာင္ေတာ္ မ်ားႏွင့္ စာပါးလုိက္သည္။ အတြင္းေတာ္ျမဲ ငၾကီး၊ သီလသမာဓိရွိသူ ဥပုသ္ေကာ္ေခါင္း၊ ငေၽြႊး၊ ငေအာင္ထြန္းတို႔ကိုေပးအပ္သည္။ ရွင္ဓမၼကၡႏၶ၊ ရွင္၀ဏၰာရတနတုိ႔ႏွင့္ အတူဆက္၍သေစသည္။ အေၾကာင္းစံုေလွ်ာက္ထားျပီး မင္းႏွင့္ မေထရ္တုိ႔စြယ္ေတာ္ေက်ာင္းသို႔သြား၍ ပူေဇာ္၀တ္ျပဳ ေတာင္းပန္ေသာအခါ စြယ္ေတာ္ပြားတစ္ဆူရသည္။”

“သီဟုိဠ္မင္း၊ ရဟန္းေတာ္တုိ႔က ရတနာပံုျပည္ၾကီးသခင္ သာသနာဒါယကာ၊ တရားမင္းျမတ္ကိုးကြယ္ရန္ ယင္းစြယ္ေတာ္ပြားႏွင့္အတူ ဓာတ္ေတာ္၊ ရုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္၊ ေဗာဓိပင္ေတာ္၊ ေဗာဓိဒကၡိဏသာခါ၊ ဘုရားေက်ာင္းကန္တန္ေဆာင္းသိမ္ပံုမ်ားကို ေပးအပ္လုိက္သည္။

“ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ေရာက္လာေသာအခါ မလြန္ျမိဳ႕တြင္ ရပ္နားသည္။ ေရနံေခ်ာင္းျမိဳ႕စား အတြင္း၀န္မင္းၾကီး မဟာမင္းေက်ာ္ မင္းေခါင္တုိ႔ ပင့္ေဆာင္လာရာ ေနျပည္ေတာ္က ၀န္ေထာက္ ေဘာင္၀န္ျမိဳ႕သစ္ျမိဳ႕စား၊ မဟာမငး္ထင္ သီဟသူကို ေလွာ္ကားေတာ္ရဲေလွခတ္ ေလွေတာ္မ်ားႏွင့္ ၾကီးၾကပ္ၾကိဳယူလာျပီး စစ္ကိုင္းေအာင္ေျမ ေလာကဆိပ္ကမ္းသို႔ ေရာက္ရွိလာရာ အသင့္ေဆာက္ထားေသာ ဘံုေဆာင္သို႔ပင့္၍ ကိန္း၀ပ္စံပါယ္စဥ္ ပြဲသဘင္ၾကီး ခံသည္။ ထုိမွ ပင့္ေဆာင္လာရာ အ၀ျမိဳ႕သို႔ေရာက္ရာ ျပည္သူတုိ႔ကို ရက္ ၃၀ ခန္႕ ဖူးေျမာ္ခြင့္ေပးသည္။ ထုိမွ အမရပူရ၊ ရွမ္းကေလးကြ်န္းဆိပ္ေရာက္လာရာ အသင့္ေဆာက္ထားေသာ တန္ေဆာင္းတြင္ ကိန္း၀ပ္ရာ ျပည္သူတုိ႔ေလးရက္ ဖူးေျမာ္ပူေဇာ္ၾကသည္။ ထုိမွ ေရႊျမိဳ႕ေတာ္သို႔ပင့္ေဆာင္ရာ ေရႊျမိဳ႕ေတာ္ေဘာင္ေတာ္ဆိပ္သို႔ ေရာက္လာသည္။”

“သကၠရာဇ္ ၁၂၂၁ ခု၊ နယုန္လဆန္း ၁၄ရက္ေန႕၊ တပ္၀င္း အခင္းအက်င္းပြဲသဘင္စံုမ်ားႏွင့္ ျမစ္ဆိပ္မွ စြယ္ေတာ္ကိန္း၀ပ္သည့္ ရတနာပန္းေတာင္း၊ ဓာတ္ေတာ္ကိန္း၀ပ္သည္ ျမထပ္ကြမ္းခြက္ေတာ္မ်ားကို ရတနာထမ္းစင္ေတာ္ထက္ တင္ေဆာင္ေစ၍ စႏၵိမာဘိသီရိဓဇ မာဓမၼရာဇာဓိရာဇ ဂုရုတံဆိပ္ေတာ္ရ စံေက်ာင္းဆရာေတာ္ ပိုက္ေပြ႕လ်က္ စိန္ဆင္းတုေတာ္ႏွင့္ ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ရတနာေ၀ါေတာ္ထက္ တင္ေဆာင္၍ ၀ီရိယာရမ ၻဓဇ ဓမၼသီရိ မဟာဓမၼရာဇဂုရုတံဆိပ္ေတာ္ရ လွေထြဆရာေတာ္ ပိုက္ေပြ႕လက် ေဗာဓိေညာင္ေတာ္မ်ာ ေမာရိယ ပစၥယနာဂရာဇ ဆင္မင္းထက္ ေဗာဓိဒကၡိဏသာခါႏွင့္ ဘုရားဂူေက်ာင္း တန္ေဆာင္သိမ္းပံုမ်ားမွာ လင္းဇင္းေ၀ါေတာ္ႏွင့္ အသီးသီးတင္ေဆာင္ ပင့္ခဲ့ရ၏ စြယ္ေတာ္ဓာတ္ေတာ္ ဆင္းတုေတာ္မ်ား “ေရြးေတာ္ယူ” တံခါးသို႔ေရာက္လွ်င္ ဆဒၵန္ဆင္ျမင္းသခင္ ဘ၀ရွင္မင္းတရားၾကီး ဘုရား အရွင္မိဖုရားေခါင္ၾကီး ဘုရား၊ မင္းမိဖုရား မင္းညီမင္းသားတို႔ႏွင့္ စြယ္ေတာ္ေက်ာင္းမနီးမေ၀း ကြန္းေထာက္န္းေတာ္တြင္ ေစာင့္ေနေတာ္မူ၍ ပင့္ေဆာင္ခဲ့ေသာ စြယ္ေတာ္ေ၀ါယာဥ္သို႔ ေရာက္ကာလ မင္းတရားၾကီး ကိုယ္ေတာ္တုိင္ စြယ္ေတာ္ျမတ္ကို ပဟိုရ္စင္ အေနာက္ ေကာင္းမြန္ၾကီးက်ယ္စြာ ေဆာက္လုပ္ မြမ္းမံျခယ္လွယ္အပ္ေသာ ကႏၷားဖ်င္းပတ္လည္ အာလိန္ငါးဆင့္ခ ဘံုခုႏွစ္ဆင့္ရွိေသာ ျပသာဒ္ေက်ာင္းေတာ္သို႔ ပင့္ေဆာင္သည္။ ဓာတ္ေတာ္ကို တစ္ေခါက္ပင့္ေဆာင္သည္။ က်န္ရုပ္ပြားဆင္းတု ေဗာဓိေညာင္ေတာ္မ်ားကို မင္းညီမင္းသားအတြင္း၀န္တုိ႔ ပင့္ေဆာင္သည္။မင္းတရားၾကီး ပူေဇာ္စဥ္ ေပါကၡရ၀ႆမုိးရြာသည္။ ဆရာေတာ္ ရဟန္းေတာ္မ်ား ျပန္ၾကြျပီး မိဖုရားမ်ား စြယ္ေတာ္ဖူးေျမာ္သည္။ ဓာတ္ေတာ္ စိန္ဆင္းတုေတာ္၊ ေဗာဓိဒကၡိသာခါ ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို သားေတာ္တုိ႔က ေရွ႕ကပင့္ေဆာင္ျပီး ေရႊနန္းေတာ္သို႔ ၀င္ေတာ္မူသည္။

“ေရႊနန္းေတာ္ဦး ဘုရားေက်ာ္ငးမွာ သြင္းထားပူေဇာ္သည္။ ေနာက္စြယ္ေတာ္ျမတ္ကို ျပည္ဆရာေတာ္ သီတင္းသံုးေနေသာ မ႑လာရာမတုိက္အတြင္း အေရွ႕ေတာင္ေထာင့္ သိမ္ျပာႆဒ္သို႔ ပင့္ေဆာင္ကိန္း၀ပ္ေတာ္မူေစသည္။ ျပည္သူဖူးေစရသည္။ ေနာက္ နန္းေတာ္သို႔ပင့္သည္။”

ေရႊျမိဳ႕ေတာ္ ၇ဌာနအ၀င္ျဖစ္ေသာ မဟာေလာက မာရဇိန္ေစတီေတာ္၊ ဒုတိယဌာပနာတုိက္တြင္ သကၠရာဇ္ ၁၂၂၃၊ တေပါင္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁ရက္ေန႕ဌာပနာသည္။ မဟာေဗာဓိေညာင္ေတာ္ကို မင္းၾကီးနံသင့္ရာ၊ မူလပရိ၀ါရအရပ္မွာ အာယုအရပ္ျဖစ္ေသာ ေတာင္စူးစူးတြင္ စိုက္ပ်ိဳးေတာ္မူသည္။

ဆရာ၀န္တင္ေရႊ၊ ေဒၚေအးသန္႔ ဗုဒၶ၏ ျမတ္စြယ္ေတာ္မ်ား စာအုပ္မွ ထုတ္ႏုတ္ေဖာ္ျပထားသည္။