အတၳပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေဆြးေႏြးရာ၌ ဗဟိဒၶအ႒ကကလာပ္ရုပ္အစုတုိ႔ကို `မဟာဘုတ္´ ဟူ၍သာ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲသြားပါမည္။
၁။ သႏၱာနပညတ္
မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ေပါင္းစုတည္ေနပံု အျခင္းအရာ (၀ါ) မဟာဘုတ္တုိ႔၏ တြဲယွက္တည္ေနပံု အစဥ္သႏၱာန္ကိုစြဲ၍ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို သႏၱာန္ပညတ္ဟု ေခၚ၏။ သမူဟပညတ္ဟုလည္းေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ျပန္႔က်ယ္ျပားခ်ပ္လ်က္ တြဲယွက္တည္ေနပံု အျခင္းအရာကို အာရုံျပဳ၍ ဤအရာသည္ `ဘူမိ´(ေျမၾကီး)ဟု အမည္ သမုတ္အပ္၏။
မဟာဘုတ္တုိ႔ တြဲယွဥ္ကာ မုိ႔ေမာက္မတ္ေစာက္စြာ စုပံုတည္ေနေသာ အျခင္းအရာကို အာရုံျပဳ၍ ဤအရာသည္ `ပဗၺတ´(ေတာင္)ဟု အမည္သမုတ္အပ္၏။
၂။ သဏၭာနပညတ္
မဟာဘုတ္မ်ား အစဥ္အဆက္ တြဲယွက္ကာ ေပါင္းစုတည္ေနဟန္ ပံုသဏၭာန္ကိုစြဲ၍ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို သဏၭာနပညတ္ဟုေခၚ၏။ သမူဟပညတ္ဟုလည္းေခၚေသးသည္။
ပံုစံ။ ။ ေဂဟ(အိမ္)၊ ရထ(ရထား)၊ သကဋ(လွည္း)၊ ဂါမ(ရြာ)၊ ဃဋ(အိုး)၊ ပဋ(ပုဆုိး)။
၃။ သတၱပညတ္
ခႏၶာငါးပါး အေပါင္းအစု ျဖစ္ၾကသည့္ သတၱ၀ါမ်ားကိုစြဲ၍ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို သတၱပညတ္ဟု ေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။ ပုရိသ(ေယာက္်ား)၊ ဣတၳိယ(မိန္းမ)၊ ပုဂၢလ္(ပုဂၢိဳလ္)
၄။ ဒိသာပညတ္
ေနလနကၡတ္တုိ႔၏ အသြားအလာကိုစြဲ၍ ထုိျဂိဳဟ္နကၡတ္တုိ႔ ေရွးဦးစြာ ထြက္ေပၚလာေသာအရပ္ကို `ပုဗၺဒိသာ = ပုရတၳိမဒိသာ´ (အေရွ႕အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း၊ ထုိျဂိဳလ္နကၡတ္တုိ႔ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ရာအရပ္ကို `ပစၧိမဒိသာ´ (အေနာက္အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း၊ လက္ယာဘက္အရပ္ကို `ဒကၡိဏဒိသာ´ (ေတာင္အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း၊ လက္၀ဲဘက္အရပ္ကို `ဥတၱရဒိသာ´ (ေျမာက္အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း ပညတ္ထားၾက၏။ ဤသို႔ အရပ္မ်က္ႏွာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို ဒိသာပညတ္ဟုေခၚ၏။
၅။ ကာလပညတ္
အခ်ိန္ကာလကိုစြဲ၍ သတ္မွတ္ထားသည့္ အမည္ပညတ္မ်ားကို ကာလပညတ္ဟုေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။ `ပုဗၺဏွ´(နံနက္ပိုင္း)၊ `မဇၥ်ဏွ´(ေန႔လည္ပိုင္း)၊ `အပရဏွ´(ညေနပိုင္း)
ဥတုရာသီကိုစြဲ၍ သမုန္ထားေသာ ပညတ္မ်ားကို ဥတုပညတ္ဟုေခၚ၏။
၆။ အာကာသပညတ္
မဟာဘုတ္ရုပ္ကလာပ္တုိ႔ ထိစပ္ျခင္းမရွိဘဲ ဟာလာဟင္းလင္းျဖစ္ေနပံုကို အာရုံျပဳ၍ သမုတ္ထားသည့္ အမည္ပညတ္မ်ားကို အာကာသပညတ္ဟုေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။ ကုပ(တြင္း)၊ ဂုဟာ(ဂူ)၊ ေလဏ(လုိဏ္)၊ ဆိဒၵ(အေပါက္)။
၇။ ကသိဏပညတ္
လြန္ကဲေသာ မဟာဘုတ္၏ အာရုံကို စြဲ၍ ပထ၀ီဓာတ္လြန္ကဲေသာ ရုပ္ကလာပ္ ေျမအ၀န္းကို `ပထ၀ီကသီဏ´ (ေျမကသိုဏ္း)၊ အာေပါဓာတ္လြန္ကဲေသာ ရုပ္ကလာပ္ေရအယဥ္ကို `အာေပါကသိဏ´ (ေရကသိုဏ္း) စသည္ျဖင့္ ပညတ္ထားၾက၏။ ဤအမည္ပညတ္မ်ားကို ကသိဏပညတ္ဟုေခၚ၏။
ကမၼ႒ာန္းဘာ၀နာအစဥ္ထူးကိုစြဲ၍ ပညတ္ထားသည့္ `ပရိကမၼနိမိတ္´ `ဥဂၢဟနိမိတ္´ `ပဋိဘာ၀နိမိတ္´တို႔ကို နိမိတၱပညတ္ဟု ေခၚ၏။
မွတ္ခ်က္။ ။ အတၱပညတ္စုသည္ ပရမတၱအားျဖင့္ ထင္ရွား မရွိပါ။ ပရမတၱတရားတို႔ကို စြဲ၍ ထင္ေယာင္ျမင္ေယာင္ျဖစ္လာေသာ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ အာရုံမွ်သာ ျဖစ္၏။ စိတၱဳပၸါဒ္၌ ထင္လာေသာ အျခင္းအရာ အရိပ္အေယာင္မွ်သာျဖစ္၏။
ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ စတုတၳအၾကိမ္ထုတ္ေ၀ေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼတရားေတာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ စာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏုတ္ ေဖာ္ျပေပးသည္။
၁။ သႏၱာနပညတ္
မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ေပါင္းစုတည္ေနပံု အျခင္းအရာ (၀ါ) မဟာဘုတ္တုိ႔၏ တြဲယွက္တည္ေနပံု အစဥ္သႏၱာန္ကိုစြဲ၍ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို သႏၱာန္ပညတ္ဟု ေခၚ၏။ သမူဟပညတ္ဟုလည္းေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။မဟာဘုတ္တုိ႔၏ ျပန္႔က်ယ္ျပားခ်ပ္လ်က္ တြဲယွက္တည္ေနပံု အျခင္းအရာကို အာရုံျပဳ၍ ဤအရာသည္ `ဘူမိ´(ေျမၾကီး)ဟု အမည္ သမုတ္အပ္၏။
မဟာဘုတ္တုိ႔ တြဲယွဥ္ကာ မုိ႔ေမာက္မတ္ေစာက္စြာ စုပံုတည္ေနေသာ အျခင္းအရာကို အာရုံျပဳ၍ ဤအရာသည္ `ပဗၺတ´(ေတာင္)ဟု အမည္သမုတ္အပ္၏။
၂။ သဏၭာနပညတ္
မဟာဘုတ္မ်ား အစဥ္အဆက္ တြဲယွက္ကာ ေပါင္းစုတည္ေနဟန္ ပံုသဏၭာန္ကိုစြဲ၍ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို သဏၭာနပညတ္ဟုေခၚ၏။ သမူဟပညတ္ဟုလည္းေခၚေသးသည္။
ပံုစံ။ ။ ေဂဟ(အိမ္)၊ ရထ(ရထား)၊ သကဋ(လွည္း)၊ ဂါမ(ရြာ)၊ ဃဋ(အိုး)၊ ပဋ(ပုဆုိး)။
၃။ သတၱပညတ္
ခႏၶာငါးပါး အေပါင္းအစု ျဖစ္ၾကသည့္ သတၱ၀ါမ်ားကိုစြဲ၍ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို သတၱပညတ္ဟု ေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။ ပုရိသ(ေယာက္်ား)၊ ဣတၳိယ(မိန္းမ)၊ ပုဂၢလ္(ပုဂၢိဳလ္)
၄။ ဒိသာပညတ္
ေနလနကၡတ္တုိ႔၏ အသြားအလာကိုစြဲ၍ ထုိျဂိဳဟ္နကၡတ္တုိ႔ ေရွးဦးစြာ ထြက္ေပၚလာေသာအရပ္ကို `ပုဗၺဒိသာ = ပုရတၳိမဒိသာ´ (အေရွ႕အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း၊ ထုိျဂိဳလ္နကၡတ္တုိ႔ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ရာအရပ္ကို `ပစၧိမဒိသာ´ (အေနာက္အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း၊ လက္ယာဘက္အရပ္ကို `ဒကၡိဏဒိသာ´ (ေတာင္အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း၊ လက္၀ဲဘက္အရပ္ကို `ဥတၱရဒိသာ´ (ေျမာက္အရပ္)ဟု လည္းေကာင္း ပညတ္ထားၾက၏။ ဤသို႔ အရပ္မ်က္ႏွာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အမည္ပညတ္မ်ားကို ဒိသာပညတ္ဟုေခၚ၏။
၅။ ကာလပညတ္
အခ်ိန္ကာလကိုစြဲ၍ သတ္မွတ္ထားသည့္ အမည္ပညတ္မ်ားကို ကာလပညတ္ဟုေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။ `ပုဗၺဏွ´(နံနက္ပိုင္း)၊ `မဇၥ်ဏွ´(ေန႔လည္ပိုင္း)၊ `အပရဏွ´(ညေနပိုင္း)
ဥတုရာသီကိုစြဲ၍ သမုန္ထားေသာ ပညတ္မ်ားကို ဥတုပညတ္ဟုေခၚ၏။
၆။ အာကာသပညတ္
မဟာဘုတ္ရုပ္ကလာပ္တုိ႔ ထိစပ္ျခင္းမရွိဘဲ ဟာလာဟင္းလင္းျဖစ္ေနပံုကို အာရုံျပဳ၍ သမုတ္ထားသည့္ အမည္ပညတ္မ်ားကို အာကာသပညတ္ဟုေခၚ၏။
ပံုစံ။ ။ ကုပ(တြင္း)၊ ဂုဟာ(ဂူ)၊ ေလဏ(လုိဏ္)၊ ဆိဒၵ(အေပါက္)။
၇။ ကသိဏပညတ္
လြန္ကဲေသာ မဟာဘုတ္၏ အာရုံကို စြဲ၍ ပထ၀ီဓာတ္လြန္ကဲေသာ ရုပ္ကလာပ္ ေျမအ၀န္းကို `ပထ၀ီကသီဏ´ (ေျမကသိုဏ္း)၊ အာေပါဓာတ္လြန္ကဲေသာ ရုပ္ကလာပ္ေရအယဥ္ကို `အာေပါကသိဏ´ (ေရကသိုဏ္း) စသည္ျဖင့္ ပညတ္ထားၾက၏။ ဤအမည္ပညတ္မ်ားကို ကသိဏပညတ္ဟုေခၚ၏။
ကမၼ႒ာန္းဘာ၀နာအစဥ္ထူးကိုစြဲ၍ ပညတ္ထားသည့္ `ပရိကမၼနိမိတ္´ `ဥဂၢဟနိမိတ္´ `ပဋိဘာ၀နိမိတ္´တို႔ကို နိမိတၱပညတ္ဟု ေခၚ၏။
မွတ္ခ်က္။ ။ အတၱပညတ္စုသည္ ပရမတၱအားျဖင့္ ထင္ရွား မရွိပါ။ ပရမတၱတရားတို႔ကို စြဲ၍ ထင္ေယာင္ျမင္ေယာင္ျဖစ္လာေသာ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ အာရုံမွ်သာ ျဖစ္၏။ စိတၱဳပၸါဒ္၌ ထင္လာေသာ အျခင္းအရာ အရိပ္အေယာင္မွ်သာျဖစ္၏။
ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ စတုတၳအၾကိမ္ထုတ္ေ၀ေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼတရားေတာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ စာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏုတ္ ေဖာ္ျပေပးသည္။
No comments:
Post a Comment