ပုဂၢလေဘဒ(ပုဂၢိဳလ္အျပား)

ပုထုဇဥ္ ၄-ဦး
(၁) ဒုဂၢတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္
(၂) သုဂတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္
(၃) ဒိြဟိတ္ပုဂၢိဳလ္
(၄) တိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္

မဂၢ႒ာန္ ၄-ဦး
(၅) ေသာတာပတၱိမဂၢ႒ပုဂၢိဳလ္
(၆) သကဒါဂါမိမဂၢ႒ပုဂၢိဳလ္
(၇) အနာဂါမိမဂၢ႒ပုဂၢိဳလ္
(၈) အရဟတၱမဂၢ႒ပုဂၢိဳလ္

ဖလ႒ာန္ ၄-ဦး
(၉) ေသာတာပတၱဖလ႒ပုဂၢိဳလ္
(၁၀) သကဒါဂါမိဖလ႒ပုဂၢိဳလ္
(၁၁) အနာဂါမိဖလ႒ပုဂၢိဳလ္
(၁၂) အရဟတၱဖလ႒ပုဂၢိဳလ္

ပုထုဇဥ္ ၄-ဦးႏွင့္ အရိယာ ၈-ဦးဟူ၍ ပုဂၢိဳလ္ ၁၂-ဦးရွိ၏။ ဒုဂၢတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္သည္ အပါယ္ဘံုသားျဖစ္၏။ သုဂတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္မွာ လူ႔ဘံုနွင့္ စတုမဟာရာဇ္ ဘံုတုိ႔၌ ၀မ္းတြင္းပါမ်က္စိကန္းသူ၊ နားပင္းသူ၊ ဆြံ႕အသူ စသည္တုိ႔ျဖစ္ၾက၏။

ဒြိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္မွာ ပဋိသေႏၶအားျဖင့္ ဉာဏ္မပါေသာ လူမ်ားႏွင့္ နတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ဒြိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္သည္ လက္ရွိဘ၀၌ မည္မွ်ပင္ ၾကိဳးစားအားထုတ္ေစကာမူ စ်ာန္ႏွင့္ မဂ္ဖုိလ္တုိ႔ကို မရႏုိင္ေခ်။

တိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔မွာ ပဋိသေႏၶအားျဖင့္ ဉာဏ္ပါေသာ လူနတ္ ျဗဟၼာမ်ားျဖစ္ၾက၏။ လက္ရွိဘ၀၌ ၾကိဳးစားလွ်င္ စ်ာန္မဂ္ဖိုလ္ရႏုိင္သူမ်ားတည္း။

မဂၢ႒ာန္းေခၚ မဂ္ပုဂၢိဳလ္္ ၄-ဦးႏွင့္ ဖလ႒ာန္ေခၚ ဖိုလ္ပုဂၢိဳလ္ ၄-ဦးတုိ႔သည္ တိဟိတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ မဂၢ႒ပုဂၢိဳလ္သည္ မဂ္၌တည္္ဆဲ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္သျဖင့္ မဂ္စိတ္ျဖစ္ခိုက္ စိတၱကၡဏ ၁-ခ်က္အတြင္းသာ မဂၢ႒ာန္ဟု ေခၚရ၏။ မဂ္စိတ္ခ်ဳပ္သြားသည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ဖလ႒ာန္ျဖစ္သြားေလေတာ့၏။

ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ စတုတၳအၾကိမ္ထုတ္ေ၀ေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼတရားေတာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ စာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏုတ္ ေဖာ္ျပေပးသည္။