နိဗၺာန္သရုပ္

နိဗၺာန္သည္ ရုပ္နာမ္သခၤါရ ၀ဋ္ဆင္းရဲဟူသမွ်တုိ႔၏ လံုး၀ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းဟူေသာ သႏၱိလကၡဏာသေဘာအားျဖင့္ တစ္ပါးတည္းသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ခႏၶာအၾကြင္းရွိျခင္း၊ မရွိျခင္း ကြဲျပားျခားနားေၾကာင္း ပရိယာယ္အားျဖင့္ကား -

(၁) သဥပါဒိေသသ နိဗၺာန္

(၂) အႏုပါဒိေသသ နိဗၺာန္ ဟူ၍ (၂)မ်ိဳးအျပားရွိသည္။ ထိုတြင္ -

(၁) ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္တုိ႔၏ သႏၱာန္၌ ပရိနိဗၺာန္မျပဳမီအတြင္း ကိေလသာတို႔၏ လံုး၀မျဖစ္ေပၚႏုိင္ေသာအားျဖင့္ ကုန္ဆံုးခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္ သဥပါဒိေသသနိဗၺာန္ ျဖစ္သည္။

(၂) ကိေလသာအားလံုးခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးေသာ ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္တုိ႔ ပရိနိဗၺာန္ျပဳျပီးသည့္ေနာက္ကာလ၌ ရုပ္နာမ္သခၤါရတုိ႔ လံုး၀ျဖစ္ေပၚမလာေတာ့ဘဲ အျပီးသတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းသည္ အႏုပါဒိေသသနိဗၺာန္ မည္၏။

ထုိအႏုပါဒိေသသနိဗၺာန္ကို ခႏၶာတို႔၏ အျပီးသတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္းမူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ခႏၶနိဗၺာန္ဟု ေဟာၾကားေတာ္မူပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

နိဗၺာနဓာတ္ႏွင့္ သခၤါရ

တနည္းအားျဖင့္ နိဗၺာန္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ နိဗၺာနဟူေသာ ပါဠိပုဒ္မွ ဆင္းသက္လာေသာ ေ၀ါဟာရျဖစ္သည္။ နိဗၺာနဆုိသည္မွာ ကင္းျငိမ္းျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ရုပ္ နာမ္သခၤါရဟူေသာ ၀ဋ္ဆင္းရဲတုိ႔ လံုး၀ ျဖစ္ေပၚမလာၾကေတာ့ဘဲ ရုပ္ နာမ္သခၤါရတုိ႔ လံုး၀ကင္းျငိမ္းေသာ သေဘာ၊ မရွိျခင္းသေဘာဟု ဆုိလုိေပသည္။ မွန္၏၊ ရုပ္နာမ္တရားတုိ႔ကို ျပဳျပင္စီမံမူ သေဘာေၾကာင့္ သခၤါရဟု ေခၚသည္။ ထုိ ရုပ္နာမ္သခၤါရတုိ႔ႏွင့္ နိဗၺာနဓါတ္သည္ ဆန္႕က်င္ဘက္ျဖစ္သည္၊ သခၤါရတရားတုိ႔သည္ ေရွးဦးစြာျဖစ္ေပၚျခင္း ဥပါဒ္သေဘာရွိၾကသည္။ ခ်မ္းသာ ေကာင္းစားရန္ အျမဲမျပတ္ျပဳျပင္အားထုတ္ေနရေသာ သေဘာလည္းရွိၾက၏။ ေရွးဘ၀ ေရွးအေၾကာင္းတရားတုိ႔ႏွင့္စပ္၍ ျဖစ္ျခင္းလည္းရွိ၏။ ပံုသဏၭာန္ အထည္ကိုယ္ရွိသကဲ့သို႔ ထင္ေပၚလာတတ္ၾကသည္။ နိဗၺာန္မွာမူကား ေရွးဦးစြာ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း ဥပါဒ္သေဘာလည္းမရွိ၊ မျပတ္ျဖစ္ေသာ ရုပ္နာမ္အစဥ္မွလည္း ကင္း၏။ ျပဳျပင္အားထုတ္ ရေသာ သေဘာလည္းမရွိ၊ ေရွးဘ၀ ေရွးအေၾကာင္းတုိ႔ႏွင့္ စပ္၍ ျဖစ္ျခင္းလည္းမရွိ၊ နိမိတ္ပံုသဏၭာန္ အထည္ျဒပ္ကင္းသည့္ အေနအားျဖင့္သာ အရိယာတုိ႔၏ ဉာဏ္မ်က္စိ၌ ထင္ေပၚလာသည့္ သေဘာရွိသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ နိဗၺာန္ကုိ သိျပီး ျမင္ျပီးေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ားေသာ္မွလည္း ထိုနိဗၺာန္ကို မည္သည့္အရာ၀တၳဳႏွင့္ တူသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ မည္သို႔ေသာ အဆင္းအေရာင္ ပံုသဏၭာန္ရွိသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ မည္သည့္အရြယ္ပမာဏရွိသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း မေျပာျပႏုိင္ပါေခ်။ မျပတ္ျဖစ္ပ်က္ေလ့ရွိေသာ ရုပ္ နာမ္ သခၤါရတုိ႔၏ လံုး၀ေပၚမလာဘဲ ခ်ဳပ္ျငိမ္း ကင္းဆိတ္သည့္ အေနအားျဖင့္သာလွ်င္ သိလည္းသိရ၏၊ ေျပာလည္း ေျပာျပႏုိင္ၾကေလသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

နိဗၺာန္ႏွင့္ သႏၱိသုခဓာတ္

ကိေလသာခႏၶာတုိ႔၏ ခ်ဳပ္ျငိမ္းမူ၊ ရုပ္နာမ္တရားတို႔၏ ေနာက္တဖန္ ျပန္မျဖစ္ေသာအားျဖင့္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းမူဟူေသာ အျငိမ္းဓာတ္ အေအးဓာတ္သေဘာကို နိဗၺာန္ဟုေခၚသည္။

ထုိအျငိမ္းဓာတ္ အေအးဓာတ္ကား ခ်မ္းသာတစ္မ်ိဳးျဖစ္၍ သႏၱိသုခ နိဗၺာန ဓာတ္ဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚသည္။ ထုိနိဗၺာန္သည္ သေဘာအားျဖင့္ ရုပ္နာမ္ခပ္သိမ္း ခ်ဳပ္ျငိမ္းေအးျမျခင္း သေဘာလကၡဏာ ရွိသည္။ ျငိမ္းေအးျခင္းဟူေသာ ပင္ကုိယ္သေဘာမွ မည္သည့္အခါမွ် ေရြ႕လ်ားျခင္းမရွိေသာ ဂုဏ္ႏွင့္ျပည့္စံု၏။ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔ထက္ ပို၍သိမ္ေမြ႕ေသာ ဓာတ္ၾကီးတစ္မ်ိဳးျဖစ္၍ စိတ္ေစတသိက္ကဲ့သို႔ပင္ အထည္ပံုဟန္၊ သဏၭာန္နိမိတ္၊ အရိပ္အသြင္ မရွိေသာ ပရမတၳဓာတ္ၾကီး ျဖစ္သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိ

နိဗၺာန္

နိဗၺာန္ဟူသည္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ အျမင့္ဆံုးရည္မွန္းခ်က္ႏွင္ ့ေနာက္ဆံုးပန္းတုိင္ျဖစ္သည္။ နိဗၺာန္ဟူေသာ အမည္သည္ နိဗၺာန ပါဠိပုဒ္မွ ဆင္သက္လာျခင္းျဖစ္သည္။ နိဗၺာန၏ မူလပုဒ္ရင္းမွာ နိ၀ါန ျဖစ္သည္။ နိ၀ါနမွ နိဗၺာန ျဖစ္လာျခင္းျဖစ္၏။

“၀ါန” ဟုဆုိအပ္ေသာ တဏွာစက္ကြင္းမွ ရွင္းရွင္းၾကိး လြတ္ကင္း ထြက္ေျမာက္သည့္တရားဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။

အပ္ခ်ဳပ္သမားသည္ အ၀တ္အထည္တစ္စႏွင့္တစ္စကို အပ္ခ်ည္ျဖင့္ ခ်ဳပ္စပ္သကဲ့သို႔ တဏွာတရားသည္လည္း ဘ၀တစ္ပါးႏွင့္ ဘ၀တစ္ပါးကို ခ်ဳပ္စပ္ဆက္သြယ္တတ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တဏွာကို ၀ါနဟုေခၚသည္။

အၾကမ္းရွင္းျပရမည္ဆုိလွ်င္ တဏွာကား သံသရာ နယ္ခ်ဲ႕တရား တပါးျဖစ္၏။ တဏွာနယ္ပယ္ကား (၃၁)ဘံုဟူေသာ ၾသကာသေလာကဓာတ္ၾကီးတစ္ခုလံုး ျဖစ္သည္။ ထုိ (၃၁)ဘံုအတြင္း ေကာင္းေသာဘ၀(သုဂတိ)ႏွင့္ မေကာင္းေသာဘ၀(ဒုဂၢတိဘ၀)တုိ႔၌ တစ္ဘ၀ျပီးတစ္ဘ၀ ဆံုလည္ႏြားပမာ ေျပာင္းလဲျဖစ္ေပၚေနသည့္ သတၱ၀ါတုိ႔၏ ရုပ္နာမ္ခႏၶာအစဥ္ကို သံသရာဟုေခၚသည္။

ထုိသံသရာကို ခ်ဲ႕တတ္သည့္ နယ္ခ်ဲ႕တရားတို႔ကား ဒိ႒ိ၊ မာန၊ တဏွာတုိ႔ျဖစ္သည္။ ဒိ႒ိသည္ ခႏၶာငါးပါး၌ အတၱရွိ၏ဟု အမွားျမင္၏။ မာနကား ထုိအတၱကိုပင္ “ငါ ငါ” ဟု မွတ္ထင္၏။ ဒိ႒ိမာနအရင္းခံမူေၾကာင့္ မိမိ၏ ရုပ္နာမ္တရားမ်ားကို တဏွာျဖင့္ အားပါးတရ စြဲလမ္း၏။

တဏွာကား အစြမ္းသတၱ အလြန္ထက္သည့္ တရားတစ္ပါးတည္း၊ ထုိတဏွာက ဆင္းရဲဒုကၡအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ျပည့္ႏွက္ေနသည့္ ဤေလာကၾကီး ေပ်ာ္ေမြ႕စရာ၊ ခ်မ္းေျမ႕စရာ ေကာင္း၍ အလြန္သာယာစုိျပည္သည့္ ေလာက နိဗၺာန္ၾကီးအျဖစ္ ဖန္တီးေပးထား၏၊ ရဟႏၱာမွတပါးေသာ သတၱ၀ါမွန္သမွ်ကို ထုိထိုအာရုံ၌ျဖစ္ေစ၊ မိမိခႏၶာကိုယ္၌ျဖစ္ေစ တြယ္တာမက္ေမာေစ၍ သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲ၌ မျငီးေငြ႕ေအာင္၊ ေပ်ာ္ရႊင္ေအာင္ ျပဳလုပ္ထားသည့္တရားကား တဏွာပင္ျဖစ္သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ တဏွာရွိေသာ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ လုိခ်င္တြယ္တာမူ အတုိင္းအတာအရ ဆင္းရဲအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုခံယူကာ ေန႔မအား ညမအား ရုန္းကန္ လူပ္ရွားေနၾကရေသာ္လည္း တဏွာကို ဒုကၡေပးေနသည့္ ရန္သူအျဖစ္မျမင္ၾက မိတ္ေဆြေကာင္းၾကီးအသြင္ျဖင့္သာ အေဖၚျပဳကာ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါး သံသရာခရီးႏွင္လ်က္ရွိၾကေလသည္။ အခ်ဳပ္ဆုိရေသာ္ တဏွာ၏လက္ခ်က္ေၾကာင့္ သတၱ၀ါမ်ား သံသရာမွ ထြက္ေပါက္မရွာၾကဘဲ ဘ၀ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကင္လည္ေနၾကရျခင္း ျဖစ္ေပသည္။

ထုိ႔ျပင္ တဏွာသည္ ကမၼ၀ဋ္ကို တြင္တြင္လည္ေအာင္ လွည္ေပးတတ္ေသာ ကိေလသ၀ဋ္တရားတစ္ခု ျဖစ္သည္။ လုိခ်င္မက္ေမာမူတဏွာေၾကာင့္ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္မ်ားကို ျပဳလုပ္ေနၾက၏။ တဏွာအရင္းခံသည့္ ယင္းျပဳလုပ္မူ (ကမၼ၀ဋ္)ေၾကာင့္ လက္ရွိဘ၀ခႏၶာျပတ္စဲသြားေသာအခါ ၀ိပါက၀ဋ္ေခၚ ရုပ္သစ္၊ နာမ္သစ္မ်ား ျဖစ္လာကာ ဘ၀တစ္ခုေပၚလာျပန္၏။ ထုိဘ၀သစ္ျဖစ္၍ မၾကာမီမွာပင္ ဘ၀၌ တြယ္တာႏွစ္သက္တတ္ေသာ(ဘ၀နိကႏၳိက) ေလာဘေဇာေခၚတဏွာရျပီးခါစ အတၱေဘာကို မက္ေမာတြယ္တာျပီးလွ်င္ ယခင္အတိတ္ဘ၀ကနည္းတူ ဘ၀သစ္တြင္ စခန္းသြားရျပန္သည္။

ဤသို႔ပုထုဇဥ္၊ ေသကၡ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ တဏွာတည္းဟူေသာ ကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္၊ ၀ိပါက၀ဋ္တုိ႔ ဆက္ကာ ဆက္ကာ ျဖစ္ေပၚလာျပီးလွ်င္ သံသရာတေၾကာ၀ယ္ နစ္ေမ်ာက်င္လည္၍ ေနၾကရေလသည္။ ဤ သံသရာတေၾကာဟူေသာ (၃၁)ဘံုကား တဏွာ၏နယ္၊ တဏွာ၏စက္ကြင္းတည္း။

နိဗၺာန္ကား ထုိတဏွာ၏နယ္၊ တဏွာ၏စက္ကြင္းမွ လြတ္ေသာ တရားမ်ိဳးျဖစ္ေပသည္။

သို႔ေသာ္ နိဗၺာန္ကား(၃၁)ဘံုကဲ့သို႔ ကမၻာေလာကဓာတ္ၾကီး တစ္ခုအျဖစ္ျဖင့္လည္းေကာင္း ကမၻာသူ ကမၻာသားတစ္စံုတစ္ဦးအေနျဖင့္လည္းေကာင္း တစ္စံုတစ္ခုေသာ အရပ္၌ တည္ရွိေနသည့္အရာ မဟုတ္ေခ်။

နိဗၺာန္ဆုိသည္မွာ ရုပ္နာမ္ႏွစ္ပါး အၾကြင္းမဲ့ခ်ဳပ္ဆံုးမူျဖစ္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္၏ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ပံု

အရဟတၱမဂ္စိတ္ျဖစ္ျပီးေနာက္ အရဟတၱဖုိလ္စိတ္ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚျပီးေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္ကို ရဟႏၱာဟုေခၚသည္။

ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ကား ကိေလသာအားလံုးကို အၾကြင္းမရွိပယ္ျပီးျဖစ္၍ အကုသိုလ္ဟူသမွ် ျမဴတစ္ေစ့စာမွ် မရွိေတာ့ေခ်။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ဟုေခၚသည္။

ထုိရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္သည္ ကိေလသာ (၁၀)ပါး၊ ယင္းႏွင့္တကြျဖစ္ေသာ အကုသိုလ္ စိတၱဳပၸါဒ္ကို ပယ္ျပီးျဖစ္သည္။

ေထာင္လႊားျခင္း၊ တက္ၾကြျခင္း၊ မနာလုိ၀န္တုိျခင္း၊ ေတြေ၀ျခင္း၊ ပ်ံ႕လြင့္ျခင္း၊ စေသာ သေဘာမ်ားလည္း မရွိေတာ့ေပ၊ ထုိ႔အတူပင္ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္မ်ား ျပဳလုပ္ေသာ အလွဴေပးျခင္း၊ တရာေဟာျခင္း၊ ဘာ၀နာပြားျခင္း၊ သံဃေ၀ယ်ာ၀စၥျပဳလုပ္ျခင္း စေသာ ကုသိုလ္မ်ားသည္လည္း ကုသိုလ္အမည္မရေတာ့ေပ၊ ရဟႏၱာတုိ႔အတြက္ ေနာက္ကာလ၌ အက်ိဳးေပးရန္ ဘ၀မရွိေတာ့ေသာေၾကာင့္ ျပဳကာမတၱ(ၾကိယာ) သေဘာမွ်သာ ျဖစ္သြားသည္။ ရဟႏၱာျပဳလုပ္သည့္ ေကာင္းမူမွန္သမွ် ကုသိုလ္အမည္မရဘဲ ၾကိယာ(ျပဳကာမတၱ) အမည္မွ်ကုိသာ ရရွိသြားသည္။ ၾကိယာ(ျပဳကာမတၱ) သေဘာမွ်သာျဖစ္သြား၏ ဟုဆုိလုိသည္။

ထုိသို႔ ရဟႏၱသႏၱာန္၌ (ကုသိုလ္ႏွင့္တကြ) အကုသိုလ္ဟူသမွ် လံုး၀မရွိေသာေၾကာင့္ လူ နတ္ ျဗဟၼာ သတၱ၀ါမ်ား၏ ျမတ္ေသာအလွဴကို ခံယူထုိက္ေသာ အျမတ္ဆံုးပုဂၢိဳလ္ကား ရဟႏၱာပင္ျဖစ္ေလသည္။

ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္သည္ ေအာက္မဂ္သံုးပါးတုိ႔ မပယ္ႏုိင္၍ ၾကြင္းက်န္ေနေသာ -

ရူပရာဂ(ရူပဘံုႏွင့္စ်ာန္ကို တပ္ႏွစ္သက္မူ)

အရူပရာဂ (အရူပဘံုႏွင့္စ်ာန္ကို တပ္ႏွစ္သက္မူ)

မာန (ေထာင္လႊားခက္ထန္မူ)

ဥဒၶစၥ (စိတ္ပ်ံ႕လြင့္မူ)

အ၀ိဇၨာ (မသိမူ ေတြေ၀မူ) သံေယာဇဥ္တုိ႔ကို အရဟတၱမဂ္ျဖင့္ ပယ္သတ္ျပီးျဖစ္ေလသည္။ ရဟႏၱာဘ၀၌ ပယ္သတ္စရာ ကိေလသာဟူ၍ မရွိေတာ့ေခ်။

ကိေလသာ အကုသိုလ္အားလံုးကုန္သြားခဲ့ေလျပီ၊ ထို႔ေၾကာင့္ ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္သည္ -

(က) ရူပရာဂ(ေလာဘ)၊ အရူပရာဂ(ေလာဘ)၊ မာန၊ ဥဒၶစၥ၊ အ၀ိဇၨာတုိ႔ႏွင့္တကြ ယွဥ္ဖက္ အကုသိုလ္ စိတၱဳပၸါဒ္ဟုဆုိအပ္ေသာ သခၤါရေလာက၊ ကုသိုလ္စိတၱဳပၸါဒ္ဟုဆုိအပ္ေသာ သခၤါရေလာကမွ လြတ္ေျမာက္သည္။

(ခ) ရဟႏၱာျဖစ္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ အနာဂါမ္ဘ၀ကို ေက်ာ္လြန္ျပီးျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အနာဂါမ္ဘ၀ဟုဆုိအပ္ေသာ သတၱေလာကမွ လြတ္ေျမာက္သည္။

(ဂ) ရဟႏၱာျဖစ္လွ်င္ သံသရာ၀ဋ္ျမစ္ျပတ္ျပီး ျဖစ္ေလျပီ၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္တဖန္ ျဖစ္ရန္မရွိေတာ့ရကား ကာမ(၁၁)ဘံု၊ ရူပ(၁၆)ဘံု၊ အရူပ(၄)ဘံု အားျဖင့္ (၃၁)ဘံုဟုဆုိအပ္ေသာ ၾသကာသေလာကမွ အျပီးတုိင္ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

ဤသို႔အားျဖင့္ ေသာတပန္၊ သကဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္၊ ရဟႏၱာဟုဆုိအပ္ေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္တုိ႔သည္ မိမိတုိ႔၏ ဆုိင္ရာမဂ္ျဖင့္ ဆုိင္ရာကိေလသာတုိ႔ကို ပယ္သတ္ႏုိင္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပယ္သတ္ျပီးေသာ ကိေလသာ(အကုသိုလ္) သခၤါရ ေလာကမွလည္းေကာင္း၊ မိမိဆုိင္ရာမဂ္ျဖင့္ ပယ္သတ္ခဲ့ေသာ ကိေလသာအားေလ်ာ္စြာ ယင္းကိေလသာတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ရာဘံုဟုဆုိအပ္ေသာ ၾသကာသေလာကမွ လည္းေကာင္း၊ ပုထုဇဥ္ဘ၀ အစရွိေသာ ေအာက္ေအာက္ပုဂၢိဳလ္၏ ဘ၀ဟုဆိုအပ္ေသာ သတၱာေလာကမွ လည္းေကာင္း လြတ္ေျမာက္ၾကပါသည္။

ဤသို႔ အရိယာပုဂၢိဳလ္တုိ႔၏ ေလာကသံုးပါးမွ ထြက္ေျမာက္မူကိုပင္ ကိေလသာျငိမ္းရာအမွန္ ျမတ္နိဗၺာန္ဟုေခၚရေလသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္၏ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ပံု

အနာဂါမိမဂ္စိတ္ျဖစ္ျပီးေနာက္ အနာဂါမိဖုိလ္စိတ္ ဆက္လက္ရရွိျပီးေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္ကို အနာဂါမ္ဟုဆုိသည္။

အနာဂါမ္အရိယာပုဂၢိဳလ္ကား ဤကာမတဏွာက်က္စားရာ ကာမ (၁၁)ဘံုသို႔ ပဋိသေႏၶေနေသာအားျဖင့္ ေရာက္မလာေတာ့ေပ။ ကာမပဋိသေႏၶမေနေတာ့ေခ်။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ဟုေခၚသည္။

ထုိအနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္ ေအာက္ပါအတုိင္း (၅)မ်ိဳးရွိသည္ -

(၁) ျဗဟၼာဘံု၌ ျဖစ္၍ ထုိျဗဟၼသက္တမ္းအလယ္၌ ရဟႏၱာျဖစ္လ်က္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳသူ။

(၂) ျဗဟၼာဘံု၌ျဖစ္၍ ထုိျဗဟၼသက္တမ္းအလယ္ကိုေက်ာ္လြန္မွ ရဟႏၱာျဖစ္လ်က္ ပရိနိဗၨာန္ျပဳသူ။

(၃) လြယ္လြယ္ကူကူး မပင္မပန္းေသာ အက်င့္တုိ႔ျဖင့္ ရဟႏၱာျဖစ္လ်က္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳသူ။

(၄) ပင္ပန္းခဲယဥ္းေသာ အက်င့္တုိ႔ျဖင့္ ရဟႏၱာျဖစ္လ်က္ ပရိနိဗၺာန္ျပဳသူ။

(၅) အထက္အထက္ဘံုစဥ္စံကာ အကနိ႒ဘံုသို႔ ေရာက္၍ ပရိနိဗၺာန္ျပဳသူ။

အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္ အနာဂါမိမဂ္ျဖင့္ ကာမရာဂ (ကာမဂုဏ္ကို လုိခ်င္တပ္မက္ေသာ ေလာဘတဏွာ)ႏွင့္ ဗ်ာပါဒ(ဖ်က္ဆီးတတ္ေသာ ေဒါသ)တုိ႔ကို အၾကြင္းမဲ့ အကုန္အစင္ပယ္သတ္ျပီး ျဖစ္ေလသည္။ ယင္းသို႔ ပယ္သတ္ျပီးျဖစ္သျဖင့္ ကာမဘံုသို႔ ေရာက္မလာျခင္းျဖစ္သည္။ ပဋိသေႏၶ မေနျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင္ ့အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္ -

(က) ကာမရာဂ(ေလာဘ)၊ ဗ်ာပါဒ(ေဒါသ)ႏွင့္တကြ ယင္းတုိ႔၏ ယွဥ္ဖက္ ေစတသိက္ ဟုဆုိအပ္ေသာ သခၤါရေလာကမွ လြတ္ေျမာက္သည္။

(ခ) အနာဂါမ္ျဖစ္သည္ႏွင့္တျပိဳင္နက္ သကဒါဂါမ္ဘ၀ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သကဒါဂါမ္ဘ၀ဟုဆုိအပ္ေသာ သတၱေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

(ဂ) အနာဂါမ္ျဖစ္လွ်င္ ကာမရာဂ(ေလာဘ)၊ ဗ်ာပါဒ(ေဒါသ)တုိ႔ကို ပယ္ျပီး ျဖစ္သည္။ ကာမဘံုကို တပ္မက္ေသာ ကာမရာဂကို ပယ္ျပီးရကား ကာမ(၁၁)ဘံု၌ တစ္ဖန္မျဖစ္ေတာ့ျပီ။ ျဖစ္ရန္အေၾကာင္းလည္း မရွိေတာ့ေခ်။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကာမ(၁၁)ဘံုဟုဆုိအပ္ေသာ ၾသကာသေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

သကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္၏ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ပံု

သကဒါဂါမိမဂ္စိတ္ျဖစ္ျပီးေနာက္ သကဒါဂါမိဖုိလ္စိတ္ကို ဆက္လက္ ရရွိျပီးေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္ကို သကဒါဂါမ္ဟုေခၚသည္။

ထုိသကဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္ ေအာက္ပါအတုိင္း (၆) မ်ိဳးရွိသည္ -

(၁) လူ႔ျပည္၌ သကဒါဂါမ္ျဖစ္၍ လူ႔ျပည္၌ပင္ ဘ၀မျခားဘဲ (အနာဂါမ္ ရဟႏၱာ ျဖစ္ကာ) ပရိနိဗၺာန္စံသူ၊

(၂) လူ႔ျပည္၌ သကဒါဂါမ္ျဖစ္၍ ဒုတိယဘ၀တြင္ နတ္ျပည္၌ ပဋိသေႏၶေနကာ ပရိနိဗၺာန္စံသူ။

(၃) နတ္ျပည္၌ သကဒါဂါမ္ျဖစ္၍ နတ္ျပည္၌ပင္ ပရိနိဗၺာန္စံသူ။

(၄) နတ္ျပည္၌ သကဒါဂါမ္ျဖစ္၍ လူ႔ျပည္၌ ပရိနိဗၺာန္စံသူ။

(၅) လူ႔ျပည္၌ သကဒါဂါမ္ျဖစ္၍ ဒုတိယဘ၀တြင္ နတ္ျပည္၌ ပဋိသေႏၶေနျပီး တတိယဘ၀တြင္ လူ႔ျပည္၌ ပဋိသေႏၶေန၍ ပရိနိဗၺာန္စံသူ။

(၆) နတ္ျပည္၌ သကဒါဂါမ္ျဖစ္၍ လူ႔ျပည္၌ ပဋိသေႏၶေနျပီး ေနာက္တဖန္ နတ္ျပည္၌ ပရိနိဗၺာန္စံသူ။

သကဒါဂါမ္ အရိယာပုဂၢိဳလ္သည္ သကဒါဂါမိမဂ္ျဖင့္ အပါယ္သို႔ေရာက္ေစႏုိင္ေသာ ရုန္႔ရင္းၾကမ္းတမ္းေသာ ရာဂ (တြယ္တာမူ)၊ ေဒါသ(စိတ္ဆုိးမူ)၊ ေမာဟ(မသိမူ) တုိ႔ကို ပယ္သတ္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သကဒါဂါမ္ပုဂၢိုလ္သည္ -

(က) အပါယ္သုိ႔ေရာက္ေစႏုိင္ေသာ ရုန္႕ရင္းၾကမ္းတမ္းေသာ ရာဂ ေဒါသ ေမာဟ ကိေလသာတုိ႔နွင့္ တကြ ယင္းတုိ႔၏ယွဥ္ဖက္ ေစတသိက္ဟုဆုိအပ္ေသာ သခၤါရေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

(ခ) သကဒါဂါမ္ျဖစ္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ေသာတာပန္ဘ၀ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေသာတာပန္ဘ၀ဟုဆုိအပ္ေသာ သတၱေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

(ဂ) သကဒါဂါမ္ျဖစ္လွ်င္ အပါယ္သုိ႔ က်ေရာက္ေစတတ္ေသာ (ရာဂ ေဒါသ ေမာဟ) စေသာ ကိေလသာမ်ားကုိ ပယ္ျပီးျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အပါယ္ (၄)ဘံု ဟုဆုိအပ္ေသာ ၾသကာသေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အင္တာနက္မွ သိကြ်မ္းသူကိုယံုေသာ မိန္းကေလး လူႏွင့္ပစၥည္းမ်ား လိမ္လည္ခံရ

အင္တာနက္မွ အသိျဖစ္ခဲ့သူ အမ်ိဳးသားတစ္ဦးကို ယံုၾကည္မိေသာ မိန္းကေလးငယ္တစ္ဦး သားမယားအျဖစ္ လိမ္လည္ေပါင္းသင္းခံရကာ လက္၀က္လက္စားမ်ား လိမ္လည္ယူေဆာင္ခံခဲ့ရေၾကာင္း သတင္းရရွိသည္။

မံုရြာျမိဳ႕ေန မ.....(၁၉)ႏွစ္သည္ ႏုိ၀င္ဘာ ၆-ရက္ ညေန ၄-နာရီက မိဘမ်ားအား အင္တာနက္ဆုိင္သို႔ သြားေရာက္ေလ့က်င့္မည္ဟု ေျပာဆုိကာ ေနအိမ္ရွိ ၈ယ/...... ေလာ္ဂ်ာဆုိင္ကယ္ႏွင့္ ထြက္ခြာသြားရာ အခ်ိန္လြန္သည္အထိ ျပန္လည္ေရာက္ရွိျခင္းမရွိဘဲ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့သည္။ မ.....၏ ဖခင္ျဖစ္သူက မံုရြာျမိဳ႕တြင္ လုိက္လံရွာေဖြေသာ္လည္း မေတြ႕ရွိ၍ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ရွိ ေဆြမ်ိဳးမ်ားထံ ေတြ႕ရွိပါက အေၾကာင္းၾကားရန္ ဆက္သြယ္မွာၾကားခဲ့သည္။

ႏုိ၀င္ဘာ ၁၁-ရက္ မြန္းလြဲ ၁-နာရီခြဲတြင္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေန ေဆြမ်ိဳးေတာ္စပ္သူမ်ားက မ.....အား မဂၤလာေတာင္ညြန္႔ျမိဳ႕နယ္ရွိ တည္းခိုခိန္းတစ္ခု၌ ေတြ႕ရွိ၍ ေနအိမ္သို႔ ျပန္လည္ေခၚယူထားခဲ့သည္။ မ.....၏ ေျပာျပခ်က္အရ လြန္ခဲ့ေသာ သံုးလခန္႕က အင္တာနက္ဆုိင္တြင္ ၁၅-ၾကိမ္ခန္႔ ဆက္သြယ္ ေျပာဆုိသိကြ်မ္းခဲ့သူ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေန ကို.......သည္ ႏုိ၀င္ဘာ ၆-ရက္က မံုရြာျမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိလာျပီး မ.......အား ရန္ကုန္ျမိဳ႕သို႔ ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္းေခၚေဆာင္သြားကာ မဂၤလာေတာင္ညႊန္႔ျမိဳ႕နယ္ရွိ တည္းခိုခိန္းတစ္ခု၌ သားမယားအျဖစ္ ေပါင္းသင္းေနထုိင္ျပီး ပါရွိသည့္ ဆြဲၾကိဳး၊ ဆြဲသီး၊ လက္ေကာက္၊ နားကပ္ႏွင့္ ဆုိင္ကယ္တုိ႔ကို လိမ္လည္ရယူသြားခဲ့သျဖင့္ ဆုိင္ရာသုိ႔ တုိင္တန္းခဲ့ရာ မံုရြာျမိဳ႕ အမွတ္ ၁ ရဲစခန္းမွ ကို......အား(ပ) အမွတ္ ၆၃၇/၂၀၁၁ ျပစ္မူဆုိင္ရာ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၆၆/၄၂၀ အရ အမူဖြင့္ စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္လ်က္ရွိသည္။

မိန္းကေလးငယ္ထံမွ လိမ္လည္ရယူသြားေသာ လက္၀တ္လက္စားႏွင့္ ဆုိင္ကယ္မွာ စုစုေပါင္းတန္ဖုိး က်ပ္ ၁၇-သိန္းခန္႕ရွိသည္ဟုဆုိသည္။

“ဒီေန႔ အသက္အရြယ္ငယ္တဲ့ ကေလးငယ္ေတြလည္း အင္တာနက္သံုးတာ ပိုမ်ားလာတယ္။ ငယ္ရြယ္သူေတြအေနနဲ႔ အင္တာနက္ကို အသံုးျပဳတဲ့အခါ လမ္းမွား မေရာက္ေအာင္ေတာ့ မိဘေတြ ေစာင့္ၾကည့္သင့္တယ္လုိ႔ထင္တယ္။ ကေလးက အင္တာနက္အသံုးျပဳတတ္တာ တုိးတက္တဲ့လကၡဏာ ဆုိေပမယ့္ အခုလိုအျဖစ္ဆုိးေတြ မၾကံဳရေအာင္ ကေလးငယ္ေတြကို အင္တာနက္အသံုးျပဳခ်ိန္မွာ ေစာင့္ၾကည့္သင့္တယ္”ဟု မံုရြာျမိဳ႕ ေဒသခံ မိဘအုပ္ထိန္းသူ တစ္ဦးကေျပာသည္။

မ်ိဳးမင္းဦး (မံုရြာ၊ ႏုိ၀င္ဘာ-၂၁)
Vol.10, No.36, NOVEMBER24, 2011 (7 DAY NEWS)

ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္၏ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ပံု

ထုိအရိယာပုဂၢိဳလ္တုိ႔တြင္ ေသာတာပတၱိမဂ္စိတ္ျဖစ္ျပီးေနာက္ ေသာတာပတၱိဖုိလ္စိတ္ကို ဆက္လက္ရရွိျပီးေသာ ပုဂၢိဳလ္ကို ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ဟုေခၚသည္။ ထုိေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္သည္ ေအာက္ပါအတုိင္း (၃)မ်ိဳးရွိသည္ -

(၁) တစ္ဘ၀သာ ပဋိသေႏၶေနခြင့္ရွိေသာ ဧကဗီဇ ေသာတာပန္၊

(၂) ႏွစ္ဘ၀မွ ေျခာက္ဘ၀အတြင္း သင့္သလုိ ပဋိသေႏၶေနခြင့္ရွိေသာ ေကာလံေကာလ ေသာတာပန္၊

(၃) ခုႏွစ္ဘ၀ ပဋိသေႏၶေနခြင့္ရွိေသာ သတၱကၡတၱဳပရမ ေသာတာပန္။

ထုိေသာတာပန္အရိယာပုဂၢိဳလ္သည္ ေသာတာပတၱိမဂ္ျဖင့္ ဒီ႒ိ၀ိစိကိစၦာ ကိေလသာ(၂)ပါးကို ပယ္လုိက္ေသာေၾကာင့္ ထုိကိေလသာႏွင့္ အတူတကြျဖစ္ေသာ ဒိ႒ိဂတသမၸယုတ္စိတ္ ၄-ခု၊ ၀ိစိကိစၦာသမၸယုတ္စိတ္ ၁-ခု၊ ထုိစိတ္တုိ႔ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္တုိ႔ကိုလည္း ပယ္ျပီးျဖစ္သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္သည္ -

(က) ဒိ႒ိဂတသမၸယုတ္စိတ္ ၄-ခု၊ ၀ိစိကိစၦာသမၸယုတ္စိတ္ ၁-ခု၊ ထုိစိတ္တုိ႔ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္မ်ားဟု ဆုိအပ္ေသာ သခၤါရေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

(ခ) ေသာတာပန္ျဖစ္သည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ပုထုဇဥ္ဘ၀ကို ေက်ာ္လြန္ျပီးျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပုထုဇဥ္ဘ၀ဟုဆုိအပ္ေသာ သတၱေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

(ဂ) ေသာတာပန္ျဖစ္လွ်င္ ဒိ႒ိ၀ိစိကိစၦာႏွင့္ အပါယ္သို႔ က်ေရာက္ေစႏုိင္ေသာ အျခားကိေလသာမ်ားကို ပယ္ျပီးျဖစ္၍ အပါယ္ဘံုမ်ားသို႔ မက်ေရာက္ေတာ့ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အပါယ္ (၄)ဘံုဟုဆုိအပ္ေသာ ၾသကာသေလာကမွ လြတ္ေျမာက္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ပံု

ေသာတာပန္၊ သကဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္၊ ရဟႏၱာေခၚေသာ အရိယာပုဂၢိဳလ္တုိ႔သည္ မိမိတုိ႔ႏွင့္ ဆုိင္ရာမဂ္မ်ားကို ရရွိျပီးသည္မွစ၍ မိမိဉာဏ္အားေလ်ာ္စြာ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္သြားၾကသည္။ ဆုိင္ရာကိေလသာတုိ႔ကို ဆုိင္ရာမဂ္ျဖင့္ ပယ္နုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိကိေလသာမ်ား ကင္းကြာျငိမ္းေအးသြားမူကိုပင္ နိဗၺာန္ဟုဆုိသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ေဗာဓိပကၡိယနည္းျဖင့္ ေလာကမွထြက္ေျမာက္ပံု

ေလာကၾကီးအတြင္း၀ယ္ သက္၀င္လူပ္ရွားေနၾကေသာ လူသားမွန္သမွ်သည္ တစ္ေန႔က်လွ်င္ အုိၾကရမည္၊ ေရာဂါမ်ိဳးစံု အႏွိပ္စက္ခံရလ်က္ နာၾကရမည္။ ေလာက၌ အပူရွိက အေအးရွိသည္၊ အေအးရွိက အပူရွိသည္။ ထိုနည္းတူ အုိျခင္း တရားရွိက မအုိျခင္းတရား ရွိရမည္၊ နာျခင္းတရားရွိက မနာျခင္းတရား ရွိရမည္၊ ေသျခင္းတရားရွိက မေသျခင္းတရားရွိရမည္ဟု မအုိရာ၊ မနာရာ၊ မေသရာ၊ တရားအစစ္ တရားအမွန္ကို ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ရွာေဖြေနၾကသည္။ မည္သို႔ပင္ ရွာေဖြ ေနၾကပါေသာ္လည္း မအိုရာ၊ မနာရာ၊ မေသရာ၊ တရားစစ္ တရားအမွန္ကို မေတြ႕ၾကရဘဲ အုိျမဲ အုိေနၾကရသည္၊ နာျမဲ နာေနာၾကရသည္၊ ေသျမဲ ေသေနၾကရသည္။

ေလာကသံုးပါး၌ တရားအလံုးစံုကို သိျမင္ေတာ္ေသာ သဗၺညဳတဉာဏ္သခင္ဘုရားရွင္ ပြင့္ေတာ္မူလာေသာအခါ (အဇရာ) မအုိရာ၊ (အဗ်ာဓိ) မနာရာ၊ (အမတ) မေသရာ ျဖစ္ေသာ ေအးျငိမ္းရာမွန္ ျမတ္နိဗၺာန္ႏွင့္ နိဗၺာန္ေရာက္ေၾကာင္း က်င့္စဥ္တရားကို ေဟာျပေတာ္မူသည္။

ျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားေတာ္မူသျဖင့္ မအုိရာ၊ မနာရာ၊ မေသရာျဖစ္ေသာ ေအးျငိမ္းရာမွန္ ျမတ္နိဗၺာန္သုိ႔ ဆုိက္ေရာက္မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္ရန္ ခႏၶာကိုယ္ေပၚ၌ သတိကပ္ကာ ရူမွတ္ပြားမ်ားရမည္ဟု သိလာၾကသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ သတိပ႒ာန္းတရားေလးပါးကို ပြားမ်ားလာၾကသည္။ အားထုတ္လာၾကသည္။ ရူမွတ္လာၾကသည္။ ယင္းသတိပ႒ာန္းတရားေလးပါးကား -

(၁) ကာယာႏုပႆနာသတိပ႒ာန္း = ခႏၶာကိုယ္ (ရူပကၡႏၶာ) ကို အျမဲမျပတ္ ရူမွတ္ေသာ သတိပ႒ာန္း

(၂) ေ၀ဒနာႏုပႆနာသတိပ႒ာန္း = ေကာင္းဆုိးခံစားမူ (ေ၀ဒနာကၡႏၶာ) ကို ရူမွတ္ေသာ သတိပ႒ာန္း

(၃) စိတၱာႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္ = ျဖစ္ေပၚလာေသာစိတ္မွန္သမွ် (၀ိညာဏကၡႏၶာ) ကို ရူမွတ္ေသာ သတိပ႒ာန္း

(၄) ဓမၼႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္း = ၾကြင္းက်န္ေသာ သေဘာတရားမ်ား (သညာကၡႏၶာ သခၤါရကၡႏၶာ) ကို ရူမွတ္ေသာ သတိပ႒ာန္း ဟူ၍ (၄)ပါး အျပား ရွိသည္။

သတိပ႒ာန္းတရား ေလးပါးကို အားထုတ္ေသာအခါ ခႏၶာကိုယ္ ရုပ္၊ နာမ္ အေပၚ၌ သတိကပ္ ရူမွတ္ေနရျခင္းကား လြယ္ကူလွသည့္အရာမဟုတ္၊ ကာမဂုဏ္ အာရုံေတာ၌ က်က္စားကာ အေပ်ာ္ၾကဴးခဲ့ေသာ စိတ္ဆင္ရုိင္းကို သတိခြ်န္းျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ ရူမွတ္ေနမူကား အလြန္ပင္ခဲယဥ္းလွေပ၏။

သဒၶါ၊ ၀ီရိယ၊ သတိ၊ သမာဓိ၊ ပညာဟူေသာ ဣေျႏၵငါးပါးရွိသည္။ သတိပ႒ာန္း တရားပြားမ်ားအားထုတ္ေသာအခါ ထုိဣေျႏၵငါးပါးတြင္ သဒၶါ(ယံုၾကည္မူ)ႏွင့္ ပညာ(သိနားလည္မူ) ညီမွ်ရန္ လုိအပ္ေပသည္။ ထုိ႔အတူပင္ ၀ီရိယ(အားထုတ္မူ)ႏွင့္ သမာဓိ(တည္ၾကည္မူ)လည္း ညီမွ်ရန္ လိုအပ္ျပန္သည္။

သဒၶါ၊ ပညာႏွစ္ပါးတြင္ ပညာအားနည္း၍ သဒၶါလြန္ကဲလွ်င္ အက်ိဳးမဲ့ အခ်ည္းအႏွီးျဖစ္ေသာအရာ၌ ၾကည္ညိဳတတ္၏။ မၾကည္ညိဳသင့္ေသာ (နတ္၊ ျဗဟၼာ၊ ေတာ၊ ေတာင္ စသည့္) အရာ၀တၳဳ၌ ၾကည္ညိဳတတ္၏။

သဒၶါအားနည္း၍ ပညာလြန္ကဲေနလွ်င္ မာယာပရိယာယ္မ်ားျပားကာ ေကာက္က်စ္စဥ္းလဲေသာ သေဘာသို႔ ေရာက္သြားတတ္၏။ ေဆးကုသရာ၌ ေဆးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေရာဂါသည္ အလြန္အကုခက္ကာ လူနာ၏ ေရာဂါသက္သာမူ မျမန္ဆန္သကဲ့သို႔ ျဖစ္တတ္သည္။

သဒၶါ၊ ပညာ၊ ႏွစ္ပါးစံု ညီမွ်မွသာ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ရတနာသံုးပါး၌ ၾကည္ညိဳမူ မွန္ကန္ႏုိင္ေပသည္။ အက်ိဳးရွိေသာ ယံုၾကည္မူ ၾကည္ညိဳမူ ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေရွးဆရာမ်ားက သဒၶါလြန္လွ်င္ကြန္႔တတ္သည္ ပညာလြန္လွ်င္ ယူမွားတတ္သည္ဟုလည္းေကာင္း၊ သဒၶါလြန္လွ်င္ မုိက္မွား တတ္သည္၊ ပညာလြန္လွ်င္ ယူမွားတတ္သည္ဟုလည္းေကာင္း၊ သဒၶါပညာ ႏွစ္ျဖာညီေစဟုလည္းေကာင္း ဆုိထားၾကသည္။ ၀ီရိယအားနည္း၍ သမာဓိလြန္ကဲေနလွ်င္ ၀ီရိယ၏ဆန္႕က်င္ဘက္ရန္သူျဖစ္ေသာ ပ်င္းရိမူျဖစ္လာမည္။ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္သည္ ပ်င္းရိလာေသာေၾကာင့္ တရားလုပ္ငန္း၌ ေပါ့ေလ်ာ့အားနည္း လာမည္။ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္ကို ပ်င္းရိမူက အႏုိင္ယူသြားေပမည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သမာဓိလြန္လွ်င္ တြန္႔တတ္သည္ ဟု ေရွးဆရာတုိ႔ ဆုိထားၾကျခင္းျဖစ္သည္။

သမာဓိအားနည္း၍ ၀ီရိယြန္ကဲေနျပန္လွ်င္လည္း သမာဓိ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ရန္သူျဖစ္ေသာ ဥဒၶစၥ(စိတ္ပ်ံ႕လြင့္မူ) ျဖစ္လာမည္။ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္သည္ စိတ္ပ်ံ႕လြင့္ေနေသာေၾကာင့္ စိတ္တည္ၾကည္မူမရႏုိင္ေပ၊ စိတ္မတည္ၾကည္လွ်င္ လုိရာအက်ိဳးျပီးစီးမူ ေႏွာင့္ေႏွးမည္၊ ၾကန္႔ၾကာမည္၊ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ၀ီရိယလြန္လွ်င္ ပ်ံ႕တတ္သည္ဟု ေရွးဆရာတို႔ ဆုိထားၾကျခင္းျဖစ္ေပသည္။

သမာဓိ၊ ၀ီရိယ၊ ႏွစ္၀မွ်ေစ ဆုိသည့္အတုိင္းသမာဓိသည္ ၀ီရိယႏွင့္ ယွဥ္တြဲလ်က္ သမာဓိ ၀ီရိယႏွစ္ပါး အညီအမွ်ျဖစ္လာေသာအခါ ပ်င္းရိမူ ျဖစ္မလာႏုိင္ေတာ့ေပ။

၀ီရိယသည္လည္း သမာဓိႏွင့္ယွဥ္တြဲလ်က္ ၀ီရိယ၊ သမာဓိႏွစ္ပါး အညီအမွ် ျဖစ္လာေသာအခါ စိတ္တည္ၾကည္လာေပမည္။

ယင္းသို႔သဒၶါႏွင့္ ပညာ၊ ၀ီရိယႏွင့္ သမာဓိ ႏွစ္ပါးစံုအညီအမွ်ျဖစ္ရန္အတြက္ သတိပ႒ာန္းဟူေသာ သတိျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ေပးရသည္။ ရူမွတ္ေပးရသည္။ ပြားမ်ားေပးရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း သတိဆုိ ပိုသည္မရွိဟု ဆုိထားၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္။

သတိျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ရူမွတ္လာေသာအခါ သဒၶါစေသာ ဣေျႏၵငါးပါး ညီမွ်လာသည္ သတိအကူအညီေၾကာင့္ ယံုၾကည္မူ၊ အားထုတ္မူ၊ တည္ၾကည္မူ၊ ထုိးထြင္းသိမူ ေလးပါးအဆင့္အတန္းညီမွ်လာမည္။

သတိႏွင့္တကြ သဒၶါ၊ ပညာ၊ ၀ီရိယ၊ သမာဓိ ဟူေသာ ဣေျႏၵငါးပါး ညီမွ်လာမည္၊ ရရွိလာမည္၊ ထုိအခါ မအုိရာ၊ မနာရာ၊ မေသရာ တရားစစ္ တရားမွန္ကို ျမင္ေတြ႕လာမည္၊ မ်က္ေမွာက္ျပဳလာမည္၊ ဆုိက္ေရာက္လာမည္။

ယင္းတုိ႔ျမင္ေတြ႕ႏုိင္ေသာ ဉာဏ္၊ မ်က္ေမွာက္ျပဳနုိင္ေသာ ဉာဏ္ကား ေဗာဓိပကၡိယ တရား(၃၇)ပါးတြင္ ေခါင္းေဆာင္ၾကီးျဖစ္၏၊ အခ်ဳပ္အခ်ာ ပဓာန ျဖစ္၏။

ဤေဗာဓိပကၡိယတရား (၃၇)ပါး အ၀င္အပါ ဉာဏ္ပညာဦးေဆာင္ေသာ သတိ၊ ၀ီရိယ စေသာ တရားမ်ားသည္ကား အုိ၊ နာ၊ ေသေရး ဒုကၡေဘးအေပါင္းမွ လည္းေကာင္း၊ အလြန္ပူေလာင္လွေသာ ရာဂစေသာ (၁၁)ပါးေသာ မီးတို႔မွ လည္းေကာင္း၊ လြတ္ေျမာက္ႏုိင္ေသာ တရားမ်ားျဖစ္သည္။

ယင္းတရားမ်ားသည္ပင္ သတၱ၊ ၾသကာသ၊ သခၤါရ ဟူေသာ ေလာက (၃)ပါးမွ ထြက္ေျမာက္ႏုိင္ေသာ တရားမ်ားျဖစ္ေပသည္။

ေဗာဓိပကၡိတရား (၃၇) ပါး

သတိပ႒ာန္း - ၄ ပါး
သမၼပၸဓာန္ - ၄ ပါး
ဣဒၶိပါဒ္ - ၄ ပါး
ဣေျႏၵ - ၅ ပါး
ဗုိလ္ - ၅ ပါး
ေဗာဇၥ်င္ -၇ ပါး
မဂၢင္ - ၈ ပါး

ေဗာဓိပကၡိယတရား - ၃၇ ပါး ျဖစ္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ လကၤာၾကီး

အ၀ိဇၨာ ပစၥယာ သခၤါရာ။ ။ ေဗာဓိရတနာ၊ ယာဥ္စၾကာျဖင့္၊ သစၥာေလးရပ္၊ ေလးကြ်န္းပတ္သည့္၊ နတ္၀ိသုဒၶိ၊ တုမရွိအား၊ ၾတိဒြါရ၊ ရွိဦးခလ်က္၊ ဘ၀သံုးပါး၊ ဟုန္းဟုန္းသြားသည့္၊ ရထားသံသရာ၊ ယာဥ္စၾကာ၏၊ ျခင္းရာထုပၸတ္၊ သမုပၸါဒ္ကို၊ အတတ္သိရန္၊ နိဒါန္းျပန္ပိမ့္။ အမွန္ေလးခ်က္၊ သေဘာနက္ကို၊ ဖံုး၀ွက္ကြယ္ကာ၊ အ၀ိဇၨာဟု၊ မဟာတမ၊ ေမွာင္ၾကီးက်၍၊ ဘ၀ျမံဳသိုက္၊ ရွိန္ရွိန္အုိက္သား၊ အမူိက္မီးစား၊ ဤခႏၶာကို၊ တြယ္တာသမူ၊ အေၾကာင္းျပဳ၍၊ အကုသလ၊ ဓမၼညစ္ဆုိး၊ အျပစ္မ်ိဳးကို၊ ၾကိဳးၾကိဳးပမ္းပမ္း၊ ေန႔စဥ္ထမ္းသည္၊ ပါယ္လမ္းဗီဇ၊ အပုညႏွင့္၊ ဘ၀ေနာင္ခါ၊ သံသရာ၀ယ္၊ လူ႔ရြာနတ္ျငမ္း၊ စည္းစိမ္သြမ္းကို၊ ခ်မ္းသာအတိ၊ အထင္ျငိလ်က္၊ ဂတိေနာင္ကို၊ ေကာင္းေစလုိ၍၊ ကုသုိလ္အရုိး၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို၊ ၾကိဳၾကိဳးစားစား၊ ျပဳတံုျငားက၊ ဆယ္ပါးပုည၊ အာေနဥၹဟု၊ ဘ၀ႏွီးရင္း၊ ပြားတံုလွ်င္းသည္။ ၀ဋ္ခင္း ၀ဋ္ႏြယ္ရွည္သတည္း။

သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ။ ။ ၀ဋ္ခင္း ၀ဋ္ႏြယ္၊ ရွည္ေၾကာင္းရြယ္သား၊ ဆယ္ျဖာ ပုည၊ အပုညႏွင့္၊ ဘ၀ႏွီးရင္း၊ ပြားတံုလ်င္းေသာ္၊ ေလးသင္းပါယ္ရြာ၊ အျဖာျဖာလွ်င္၊ ျဗဟၼာလူနတ္၊ ဘံုသံုးရပ္၌၊ ဓာတ္ပဓာန၊ ျပဓာန္းလွသား၊ ဒြါရသခင္၊ ေျခာက္၀ိညာဥ္ပါ၊ အရွင္ဓာတ္မင္း၊ ေပၚတံုလ်င္း၍၊ ကိုယ္တြင္းကိုယ္ျပင္၊ ထြက္၀င္တံခါး၊ အင္ေျခာက္ပါး၌၊ အမ်ားရုပ္နာမ္၊ အတန္တန္လွ်င္၊ ၀န္းရံျဖိဳျဖိဳ၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို၊ အုပ္စိုးေဆာင္ရြက္၊ လွ်မ္းလွ်မ္းတက္လွ်င္၊ ထက္ျမက္ေတဇာ၊ သူ႔ရွိန္၀ါေၾကာင့္၊ ငါငါသူသူ၊ လူပဲနတ္ပဲ၊ အထင္လြဲလ်က္၊ ငရဲအပါယ္၊ အသြယ္သြယ္လွ်င္၊ ၀ဋ္ႏြယ္ရွည္လ်ား၊ တမားမားသည္။ ။ ေျခာက္ပါး၀ိညာဥ္စြမ္းရည္တည္း။

၀ိညာဏပစၥယာ နာမရူပံ။ ။ ေျခာက္ပါး ၀ိညာဥ္၊ စြမ္းရည္အင္ေၾကာင့္၊ မီးတြင္းရွိန္၀ါ၊ ထပ္ၾကပါသို႔၊ မကြာတူကြ၊ ျဖစ္ေပၚၾကသား၊ ဖႆေ၀ဒနာ၊ ေစတနာႏွင့္၊ သညာ၀ိတက္၊ ေရာင္စံုယွက္သည္၊ အမ်က္ေၾကာင္တယ္၊ ၾကိဳးစံုခ်ယ္သို႔၊ အသြယ္အသြယ္၊ အႏြယ္ႏြယ္လွ်င္၊ ဆန္းၾကယ္စြာလွ၊ နာမ္ကာယႏွင့္၊ ဘူတဟူေပ၊ ေျမ ေရ ေလ မီး၊ ဓာတ္ၾကီးေလးတန္၊ အမာခံလ်က္၊ အရံရုပ္ေသး၊ ႏွစ္ဆယ့္ေလးထည့္၊ ေပါင္းေထြးမွ်ညီ၊ အ႒၀ီသ၊ ရုပ္ကာယဟု၊ နာမ ရူပ၊ ဓမၼအျပား၊ ဤႏွစ္ပါးလည္း၊ ထင္ရွားစံုစြာ၊ ေပၚတံုလာ၍၊ နာနာကာယ၊ အနႏၱလွ်င္၊ ရူပရုပ္ဟန္၊ သဏၭာန္အမူ၊ ဇာတ္မတူသည္၊ လူအရပ္ရပ္၊ နတ္အေထြေထြ၊ ေရမ်ိဳးကုန္းမ်ိဳး၊ ေကာင္းဆုိးယုတ္ညံ့၊ အကန္႔ကန္႔လွ်င္၊ ျခားသန္႔ေပါယယ္၊ ေသာေသာၾကြယ္သည္။ ႏွစ္သြယ္နာမ္ရုပ္ စြမ္းရည္တည္း။

နာမရူပပစၥယာ သဠာယတနံ။ ။ ထက္ရွားျပည့္စံု၊ အပံုပံုလွ်င္၊ တည္တံု နာမ္ရုပ္၊ ကိုယ္သမုတ္သား၊ အထုပ္အထယ္၊ ၾကီးငယ္ကာလ၊ ေပၚျပန္ကလည္း၊ ဒြါရတြင္မည္၊ ဖိတ္ဖိတ္လည္သည္၊ အၾကည္ေျခာက္မ်ိဳး၊ ကိုယ္လံုးျဖိဳးလ်က္၊ အရုိးစီစဥ္၊ အျမင္စကၡဳ၊ ၾကားမူေသာတ၊ ဃာနအနံ႔၊ လ်န္ရန္ဇိ၀ွါ၊ ကာယေတြ႕ထိ၊ အသိမေနာ၊ မေရာမယွက္၊ တလက္လက္လွ်င္၊ အမ်က္စိမ္ရည္၊ လဲ့လဲ့ၾကည္သို႔၊ ေျခာက္မည္အာရုံ၊ အလံုးစံုလည္း၊ ပံုသဏၭာန္ရိပ္၊ နိမိတ္အသြင္၊ အတုထင္၍ ဤရွင္ ဤလူ၊ ဤမူ ေနလ၊ ရူပသဏၭာန္၊ အသံအမ်ိဳး၊ အခိုးလိူင္ပ်ံ႕၊ ယနံ႔ထုိထုိ၊ အခ်ိဳအခ်ဥ္၊ ဤလွ်င္ အပူ၊ ဤမူ အေအး၊ အေတြးအသိ၊ ျပည့္စံုဘိ၍၊ ငါ၏ ဤကိုယ္၊ ငါမင္းပ်ိဳဟု၊ အဆုိအထင္၊ အျမင္ေမွာက္မွား၊ စိတ္ေနၾကြားဘို႔၊ တံခါးေျခာက္သင္၊ ကိုယ္လံုလင္းသည္။ ။ ေျခာက္သင္းဓာတ္မွန္ စြမ္းရည္တည္း။

သဠာယတနပစၥေယာ ဖေႆာ။ ။ ဓာတ္မွန္အၾကည္၊ ေျခာက္မ်ိဳးတည္က၊ ေျခာက္မည္အာရုံ၊ အလံုးစံုလည္း၊ ပံုသဏၭာန္ရိပ္၊ နိမိတ္အသြင္၊ ကိုယ္လံုးထင္၍၊ ၀ိညာဥ္ေျခာက္ဆင့္၊ ဖြားဖြားပြင့္က၊ ႏူိင္းသင့္တူမွ်၊ ပမာျပမူ၊ သိၾကားစက္ရွိန္၊ လက္လက္ထိန္သား၊ ၀ရဇိန္သြား၊ ရြပ္ရြပါ၀ါသို႔၊ ေျခာက္ပါးဖႆ၊ ျဖန္းျဖန္းထ၍၊ ရသေျခာက္မည္၊ အာရုံရည္ကို၊ ၾကိတ္နည္းေသာအား၊ ေတြ႕ထိျငားက၊ ဤကား ဣ႒ အနိ႒ႏွင့္၊ ဤမွ်မေကာင္း၊ ဤမွ်ေကာင္းဟု၊ အေၾကာင္းေသြးေဆာ္၊ အေရးေပၚလ်က္၊ ေျခာက္ေဖၚအာရုံ၊ ရသဂုဏ္ကို၊ အကုန္ေပၚထြက္၊ ရြန္းရြန္းတက္၍၊ မက္ဘြယ္ မုနး္ဘြယ္၊ အႏူန္းခ်ယ္သည္။ ။ ေျခာက္သြယ္ ဖႆ စြမ္းရည္တည္း။

ဖႆပစၥယာ ေ၀ဒနာ။ ။ ဖႆေျခာက္မည္၊ သူ႔စြမ္းရည္ျဖင့္၊ ၾကိမ္နည္ေသာအား၊ စက္ရွိန္၀ါး၍၊ ေျခာက္ပါးအာရုံ၊ ေျမ႕ေျမ႕တုန္လ်က္၊ ေျခာက္စံုရသ၊ အနိ႒ႏွင့္၊ ဣ႒ ဟူသည္၊ အရည္မီးမီး၊ ယိုထြက္စီးေသာ္၊ တက္သီးေျခာက္ျဖာ၊ ေ၀ဒနာဟု၊ ေထြလာအထူး၊ ထြက္ေပၚျမဴး၍၊ ေျခာက္ဦးရႊန္းစည္၊ အာရုံရည္ကို၊ မည္မည္ရရ၊ ခံစံၾကမွ၊ သုဘသုဘာ၊ သာ, မသာႏွင့္၊ ေတြလာမ်ားေတာင္း၊ ေကာင္းမေကာင္းလည္း၊ ေထာင္းေထာင္းေငၚေငၚ၊ သိထင္ေပၚ၍၊ ေကာင္းေသာ္စိတ္၀မ္း၊ ဖိတ္ဖိတ္လွ်မ္းလွွ်င္၊ ရႊင္လန္းႏွလံုး၊ စြင္စြင့္ျပံဳး၏၊ မုန္းဖြယ္ေတြ႕က၊ ေျခာက္ေသြ႕ႏြမ္းညိဳး၊ ႏွလံုးဆုိး၍၊ အခုိးလူလူ၊ ပြက္ပြက္ဆူ၍၊ ပူပူပင္ပင္၊ မရႊင္မလန္း၊ စိတ္ကုန္ခမ္း၏၊ ခ်မ္းသာသုခ၊ တခုမွ်၌၊ ေလာကအထု၊ အကုန္စု၏၊ ပုပုရြရြ၊ ျမင္သမွ်လည္း၊ သူခဘုိ႔႔ခ်ည္း၊ လံု႔လသည္း၏၊ အရည္းသူျမတ္၊ ပရမတ္ကို၊ ခ်န္လွပ္ထား၍၊ အမ်ားေလာက၊ ရွိသမွ်ကား၊ ဒုကၡပြားမူ၊ မ်ားစြာျပဳသည္။ ။ သုခေ၀ဒနာ စြမ္းရည္တည္း။

ေ၀ဒနာပစၥယာ တဏွာ။ ။ သုခေ၀ဒနာ၊ စြမ္းရည္ျဖာ၍၊ ရသာျမိန္ရြန္း၊ အစိမ့္မႊန္းက၊ သြန္းသြန္းဆူၾက၊ ထိုသုခ၌၊ ပိယဟူသား၊ အခ်စ္ပြား၍၊ ေျခာက္ပါးေ၀ဒနာ၊ ျမိန္ရွက္စြာကို၊ လြယ္ကာမေႏွး၊ လုိတုိင္းေပးသည္၊ ေသေ႒းရတနာ၊ ပမာအလား၊ ၾကင္မယားႏွင့္၊ ၀တ္စားေရႊေငြ၊ လယ္ေျမလုပ္ခင္း၊ ထမင္းေဘာဇဥ္၊ သဘင္ပြဲလမ္း၊ အဆန္းဆန္းတည့္၊ ပန္းမ်ိဳးနံ႔သာ၊ အျဖာျဖာလွ်င္၊ ရူပါရမၼဏ၊ စသည့္အပံု၊ ပဥၥာရုံႏွင့္၊ ေျခာက္စံုဖႆ၊ စကၡဳစသား၊ ဒြါရေျခာက္မည္၊ အၾကည္အလင္း၊ ကိုယ္တြင္းဓာတ္ႏု၊ အစုစုလွ်င္၊ ဗဟုေဘဒါ၊ မ်ားျပားစြာသည္၊ ဓမၼာရမၼဏ၊ ကာမ၀တၳဳ၊ အစုအပံု၊ ေျခာက္အာရုံ၌၊ ခံုတမင္မင္၊ ခင္တမ်ားမ်ား၊ ေန႔စဥ္ပြား၍၊ တရားအခ်က္၊ သေဘာနက္ကို၊ အိပ္မက္တြင္းမွ်၊ မျမင္ၾကဘဲ၊ ကာမေထာင္တြင္း၊ ခႏၶာကင္းသည္။ ေျခာက္သင္းတဏွာ စြမ္းရည္တည္း။

တဏွာပစၥယာ ဥပါဒါနံ။ ။ တဏွာေျခာက္မည္၊ အရင္းတည္၍၊ အရွည္မ်ား လ်ား၊ အစဥ္ပြားက၊ ေလးပါးအမွန္၊ ဥပါဒါန္လည္း၊ ခႏၶာကာယ၊ အဇၥ်တၱႏွင့္၊ ကာမအာရုံ၊ အလံုးစံုကို၊ အကုန္ႏွီးရင္း၊ အစြဲျပင္း၏၊ အသင္းပြားမ်ား၊ သားမယားက၊ စသည္ျဖာျဖာ၊ မဆံုးရာသား၊ ကာမ၀တၳဳ၊ စြဲလမ္းျပဳသည္၊ ကာမုပါဒါန္၊ တဖန္ထုိ႔ျပင္၊ မိစၦာဥာဥ္ျဖင့္၊ အျမင္ယြင္းေဖါက္၊ အယူေမွာက္သည္၊ ေျခာက္ဆယ့္ႏွစ္ပါး၊ ျပားသည္ဒိ႒ိ၊ တစိထုိမွ၊ ေဂါသီလကို၊ ၀ဋ္မွထုတ္တတ္၊ စြဲထင္မွတ္သည္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အထန္အျပင္း၊ အယူတင္း၍၊ ၀ဋ္ခင္း၀ဋ္ႏြယ္၊ ၀ဋ္ပင္လယ္မွ၊ လြတ္ဘြယ္မအား၊ တမားမားတည္း။ ။ ေလးပါးဥပါဒါန္ စြမ္းရည္တည္း။

ဥပါဒါနပစၥယာ ဘေ၀ါ။ ။ စြမ္းရည္ျပင္းထန္၊ ဥပါဒါန္ျဖင့္၊ ခႏၶာဓမၼ၊ ကိုယ္ကာယ၌၊ အတၱအစြဲ၊ ျမဲၾကီးျမဲ၍ ရဲရဲရက္ရက္၊ ကိုယ့္အတြက္ေၾကာင့္ သက္သတ္ခုိးမူ၊ စသည္ျပဳလ်က္၊ အကုသလ၊ ကမၼဆယ္တန္၊ အျပစ္လွ်ံ၏၊ တဖန္ ေနာက္ေႏွာင္း၊ ငါလွ်င္ေကာင္းစိမ့္၊ အေၾကာင္းရည္ေရာ္၊ အရွည္ေမွ်ာ္လ်က္၊ သူေတာ္ဓေလ့၊ ရေသ့ရဟန္း၊ လွဴဒါန္းေ၀ငွ၊ ပဥၥဂၤႏွင့္၊ အ႒အင္ဂီ၊ ဒသင္ဂီတည့္၊ ေလးလီျဗဟၼ၊ ၀ိဟာရစ်ာန္၊ ဆယ္တန္ကသိုဏ္း၊ အလူိင္းမ်ားစြာ၊ ဘာ၀နာဟု၊ ဆယ္ျဖာပုည၊ ကုသလကို၊ လံု႔လၾကိဳးစား၊ ေကာင္းမူပြား၏၊ ႏွစ္ပါးကုသိုလ္၊ အကုိသိုလ္ဟု၊ ထုိထုိဘ၀၊ ျဖစ္သမွ်၌၊ ဗီဇျပည့္ျဖိဳး၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္၊ အက်ိဳးတရား၊ အရွည္ပြားသည္။ ။ ႏွစ္ပါးဘ၀ စြမ္းရည္တည္း။

ဘ၀ပစၥယာ ဇာတိ။ ။ ဘ၀စြမ္းေရ၊ ကံႏွစ္ေထြေၾကာင့္၊ သေဗၺသတၱာ၊ သတၱ၀ါတုိ႔၊ ျဖစ္ရာဘ၀၊ ဆံုးျပန္ကလည္း၊ ဧက, စတု၊ ငါးခုခႏၶာ၊ ကံခ်ရာ၌၊ ဓမၼတာစစ္၊ သစ္တျဖစ္လဲ၊ အနဲနဲလွ်င္၊ ျဖစ္ျမဲဇာတိ၊ သေႏၶျငိ၍၊ ၾတိဘံုျပင္၊ နယ္တခြင္၌၊ အစဥ္ျပည့္ပြား၊ အစားစားလွ်င္၊ မားမားမတ္မတ္၊ ဇာတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ တန္ခိုးတင္းတိမ္၊ ဂုဏ္သိရ္နိမ့္ျမင့္၊ အက်င့္ဆုိးေကာင္း၊ အေပါင္းမ်ားစြာ၊ သတၱ၀ါဟု၊ နာနာကာယ၊ ျဖစ္ျပန္ၾကသည္။ ။ ေလး၀ဇာတိ စြမ္းရည္တည္း။

ဇာတိပစၥယာ ဇရာ မရဏ။ ။ သေႏၶ ဇာတိ၊ တဖန္ျငိ၍၊ ၾတိဘံုသူ၊ တဆူဆူလွ်င္၊ လူလူနတ္နတ္၊ မတ္မတ္မားမား၊ ျဖစ္ျပန္ျငားေသာ္၊ သံုးပါးအရြယ္၊ အလယ္, အဆံုး၊ အျမဲထံုးျဖင့္၊ အႏူန္းစဥ္စီ၊ သေႏၶခ်ီက၊ နာရီစဥ္သင့္၊ အဆင့္ဆင့္လွ်င္၊ ရင့္ျမဲေရာ္ျမဲ၊ တသဲသဲတည့္၊ မစဲေန႔ည၊ တရြရြလွ်င္။ ခဏသႏၱတိ၊ အဂၢိဇရာ၊ ႏွစ္ျဖာေလာင္မီး၊ ရွိန္ရွိန္ညီး၍၊ အၾကီးအငယ္၊ အရြယ္ျခားနား၊ အစားစားလွ်င္၊ အသြားတြင္တြင္၊ မစဲႏွင္၏၊ ေလးအင္ေသမူ၊ တခုခုလည္း၊ မပါ အႏၱရာယ္၊ အသြယ္သြယ္ႏွင့္၊ ႏွီးႏြယ္ရုံးစည္း၊ တစ္လံုးတည္းလွ်င္၊ ၾကီးၾကီးငယ္ငယ္၊ အရြယ္မေထာက္၊ အခ်ိန္ေရာက္က၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ခႏၶာ၊ မျငင္းသာတည္း။ ။ ဇရာမရဏ စြမ္းရည္တည္း။

ေသာကပရိေဒ၀ ဒုကၡေဒါမႏုႆ ဥပါယာသာ သမၻ၀ႏၱိ။ ။ သေႏၶဇာတိ၊ ခႏၶာရွိက၊ ဉာတိေဘာဂ၊ စသည္သင္းပင္း၊ ေကြကြင္းျခင္းႏွင့္၊ မကင္းစသာ၊ ၾကံဳၾကိဳက္လာေသာ္၊ ပူဆာေသာက၊ ဒုကၡငိုေၾကြး၊ သက္ေမြး၀န္ထမ္း၊ ပူခ်မ္းဒုကၡ၊ အနိ႒ေၾကာင့္၊ စိတ္ကမၾကည္၊ မဆည္ငင္ရူိက္၊ အလူိက္အလွဲ၊ ဆင္းရဲငါးပါး၊ အက်ဥ္းအားတည့္၊ က်ယ္ပြားအနႏၱ၊ ေတြ႕ၾကံဳရသည္။ ။ မူလဇာတိ အႏူန္းတည္း။

ဧ၀ေမတႆ ေက၀လႆ ဒုကၡကၡႏၶႆ သမုဒေယာ ေဟာတိ။ ။ ၀ဋ္သံသရာ၊ ရွည္မင္းစြာ၌၊ သူငါကစ၊ ျဖစ္သမွ်ကား၊ သတၱမဟုတ္၊ ဓာတ္မွန္ထုန္ေသာ္၊ နာမ္ရုပ္ႏွစ္သင္း၊ အျမင္လင္းေလာ့၊ အရင္းအ၀ိဇၨာ၊ ထုိမွျဖာ၍၊ ဇရာမရဏ၊ အဆံုးက်သည္၊ ဓမၼအျပား၊ ဆယ့္ႏွစ္ပါးကို၊ ဤကားလူပင္၊ ဤလွ်င္နတ္ပဲ၊ အထင္လြဲလ်က္၊ တ၀ဲလည္လည္၊ ၀ဋ္ႏြယ္ဆည္၏၊ ရွည္ေလသမွ်၊ အနႏၱကား၊ သုခဟူသည္၊ ျမဴမွ်မကြက္၊ အဆက္ဆက္လွ်င္၊ သက္သက္ဒုကၡ၊ ဓာတ္မွန္ရသည္။ ။ ဘ၀ဤကိုယ္ ျဖစ္ထံုးတည္း။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

၀ဋ္ျမစ္ (၂) ပါး

သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲလည္ေၾကာင္းျဖစ္၍ သံသရာ၀ဋ္၏ အျမစ္အရင္းျဖစ္ေသာ တရားႏွစ္ပါးမွာ -

၁။ အ၀ိဇၨာ

၂။ တဏွာ - တုိ႔ျဖစ္သည္။

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းျဖင့္ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ပံု

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္တြင္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာႏွစ္ပါးသည္ ၀ဋ္သံုးပါးတရားတုိ႔၏ လည္ရာလည္ေၾကာင္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၏ အေၾကာင္းရင္းအေၾကာင္းစ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ သံသရာ၀ဋ္၏ ပင္မ အျမစ္ၾကီးႏွစ္သြယ္ျဖစ္ၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာဟူေသာ အႏုသယကိေလသာၾကီးႏွစ္ပါးသည္ ၀ဋ္တရားတုိ႔၏ ဦးေခါင္းၾကီး ႏွစ္လံုးႏွင့္ တူေပသည္၊ သတၱ၀ါတုိ႔၌ ေခါင္းအဂၤါသည္ အခ်ဳပ္အခ်ာပဓာနျဖစ္သကဲ့သို႔ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ တရားႏွစ္ပါးတုိ႔သည္လည္း ပဋိစၥသမုပါဒ္၀ဋ္ၾကီး၏ အခ်ဳပ္အခ်ာ ဦးေခါင္းမ်ားျဖစ္ၾက၏၊ ေျမြသတၱ၀ါ၏ဦးေခါင္းကို ဆုပ္ကိုင္ေသာအခါ ဆုပ္ကိုင္သူ၏လက္ေမာင္းသည္ ရွည္လ်ားေသာေျမြကိုယ္၏ ရစ္ပတ္ျခင္းကို ခံရသကဲ့သို႔ ၀ဋ္တရားတုိ႔၏ ဦးေခါင္းၾကီးမ်ားျဖစ္သည့္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာတုိ႔ကို စြဲကိုင္ထားေသာေၾကာင့္ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ သံသရာ၀ဋ္တည္းဟူေသာ ရွည္လ်ားေသာ ကိုယ္ၾကီးျဖင့္ အထပ္ထပ္ရစ္ပတ္မူကို ခံေနၾကရျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ထုိ႔ျပင္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္ကို ေရွ႕ပိုင္းဘ၀စက္၊ ေနာက္ပိုင္းဘ၀စက္ ဟူ၍ ႏွစ္ပိုင္းခြဲလုိက္လွ်င္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာတုိ႔သည္ ထုိဘ၀စက္ၾကီးႏွစ္ခု၏ ေခါင္းၾကီးမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ အ၀ိဇၨာသည္ အ၀ိဇၨာမွ ေ၀ဒနာအထိ (အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ) ေရွ႕ပုိင္းဘ၀စက္၏ ေခါင္းၾကီးျဖစ္၍ တဏွာသည္ တဏွာမွ ဇာတိအထိ (တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀၊ ဇာတိ) ေနာက္ပိုင္း ဘ၀စက္၏ စက္ေခါင္းၾကီး ျဖစ္သည္။

ဥပမာအားျဖင့္ ေရွ႕ပိုင္းတြင္ စက္ေခါင္းတစ္လံုး၊ ေနာက္ပိုင္းတြင္ စက္ေခါင္းတစ္လံုး တပ္ဆင္ထားသည့္ မီးရထားၾကီးႏွင့္ တူသည္၊ ထုိစက္ေခါင္းၾကီးႏွစ္လံုး တပ္ဆင္ထားေသာ မီးရထားၾကီးသည္ ေတာၾကိဳေတာင္ၾကား ေတာင္နံပါး စေသာ လမ္းေကာက္လမ္းက်ဥ္းမ်ား၌ ေရွ႕ေခါင္း၊ ေနာက္ေခါင္းတုိ႔ျဖင့္ တက္တံု ဆင္းတံု၊ ေကြးေကာက္တံုျဖင့္ တသုန္သုန္သြားလာ၍ ေနဘိသကဲ့သို႔ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာတည္းဟူေသာ ေရွ႕ေခါင္း ေနာက္ေခါင္းႏွစ္လံုးတပ္ထားေသာ ဘ၀စက္ယႏၱရာ သံသရာရထားၾကီးသည္လည္း တက္တံု ဆုတ္တံု ေကြ႕ေကာက္တံုတုိ႔ျဖင့္ သံုးဆယ့္တစ္ဘံု၀ယ္ တသုန္သုန္ လွည့္လည္သြားလာေနေပသည္။

သို႔ျဖစ္၍ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္ရဟတ္ၾကီး၌ ဘ၀သံသရာလည္ပတ္ေၾကာင္း စက္ေခါင္းၾကီးႏွစ္လံုးျဖစ္သည့္ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာဟူေသာ ကိေလသ၀ဋ္ကို အျမစ္ပါမက်န္ တြန္းလွန္ပယ္သတ္ႏုိင္မွ သံသရာထြက္ေပါက္ရ၍ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ႏုိင္မည္ျဖစ္ပါသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာတုိ႔ကို ခ်ဳပ္ျငိမ္းေအာင္ ၀ိပႆနာတရား ရူမွတ္ပြားမ်ားအားထုတ္ရမည္။ အ၀ိဇၨာခ်ဳပ္သြားေသာအခါ သခၤါရ၊ ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ ေ၀ဒနာဟူေသာ ေရွ႕ပိုင္းဘ၀စက္ၾကီး ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြား၏။ ေ၀ဒနာ တဏွာခ်ဳပ္ေသာေၾကာင့္ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀၊ ဇာတိ စေသာ ေနာက္ပိုင္းဘ၀ စက္မ်ားခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီး သံသရာမွ ရွင္းရွင္းၾကီး ကြ်တ္လြတ္ ထြက္ေျမာက္သြားေလေတာ့သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

၀ဋ္သံုးပါးနည္းအားျဖင့္ သံသရာလည္ေနပံု

အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္တရားတုိ႔ကို သတၱ၀ါတုိ႔၏ စိတ္အစဥ္ကို ညစ္ႏြမ္းေအာင္ျပဳလုပ္တတ္ေသာေၾကာင့္ ကိေလသာဟုေခၚ၏၊ အ၀ိဇၨာသည္ ထုိထိုအာရုံတုိ႔၌ အမွန္အတုိင္းမသိေအာင္ ဖံုလႊမ္းေပး၏၊ ေမွာင္ခ်ေပး၏၊ ပညာ မ်က္စိ ကန္းေအာင္ျပဳလုပ္၏၊ ထုိအခါ ထုိထုိအာရုံတုိ႔ကို ခံုခံုမင္မင္ လုိခ်င္တပ္မက္မူ တဏွာျဖစ္လာ၏၊ တဖန္ ထုိထိုအာရုံတုိ႔ကို မရလွ်င္ မေနႏုိင္ေလာက္ေအာင္ အာရုံကိုျပင္းစြာစြဲလမ္းမူဥပါဒါန္ေပၚလာ၏၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိထုိအာရုံကို ရရာရေၾကာင္း ေကာင္းမေကာင္းေသာ ကုသိုလ္ကံ၊ အကုသိုလ္ကံမ်ားကို ျပဳလုပ္ ၾကရသည္၊ ဤသည္မွာ ကိေလသာ၀ဋ္ ကမၼ၀ဋ္ကိုလည္ေအာင္ လွည့္ေပးျခင္းျဖစ္၏။

ထုိသခၤါရ၊ ကမၼဘ၀ဟူေသာ ကမၼ၀ဋ္ေၾကာင့္ ထုိထုိဘံုဘ၀တုိ႔၌ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေပၚၾကရ၏။ ထုိျဖစ္ေပၚလာေသာ၀ိပါက္ နာမကၡႏၶာကမၼဇရုပ္တုိ႔ကား ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဥပပတၱိဘ၀၊ ဇာတိ ဇရာ မရဏဟူေသာ ၀ိပါက၀ဋ္တည္း။ ဤသို႔ ကမၼ၀ဋ္သည္ ၀ိပါက၀ဋ္လည္ေအာင္ လွည့္ေပး၏။

ထုိ ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာစေသာ ၀ိပါက၀ဋ္ တရားမ်ားျဖစ္လာသည့္အခါ ထုိ၀ဋ္တရားမ်ားတြင္ အာရုံကိုေတြ႕ထိမူ ဖႆ၊ ခံစားမူ ေ၀ဒနာ စသည္တုိ႔ေၾကာင့္ အာရုံကိုတပ္မက္မူတဏွာ၊ စြဲလမ္းမူဥပါဒါန္တရားတုိ႔ႏွင့္ အာရုံ၏အမွန္သေဘာကို မသိမူ အ၀ိဇၨာဟူေသာ ကိေလသာတရားတို႔ ျဖစ္ပြားလာရျပန္၏၊ ဤသို႔၀ိပါက၀ဋ္က တဏွာဥပါဒါန္ အ၀ိဇၨာဟူေသာ ကိေလသ၀ဋ္ကုိ တဖန္ျပန္၍ လည္ေစေပသည္။ ဤသို႔အားျဖင့္ ကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္၊ ကမၼ၀ဋ္ေၾကာင့္ ၀ိပါက၀ဋ္ျဖစ္၊ ၀ိပါက၀ဋ္ေၾကာင့္ ကိေလသ၀ဋ္ျဖစ္၊ ကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္ စသည္ျဖင့္ ၀ဋ္သံုးပါး မျပတ္မစဲ ထပ္တလဲလဲ လည္ပတ္ျဖစ္ေနေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

၀ဋ္ (၃) ပါး

ပါဠိလုိ ၀႗ကို ျမန္မာလု ၀ဋ္ဟုေခၚသည္။ ၀႗သဒၵါသည္ လွည္းဘီး၊ စက္ဘီးမ်ား ခ်ာခ်ာလည္သကဲ့သို႔ လည္ပတ္ျခင္းဟု အနက္အဓိပၸါယ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေၾကာင္းျပီးလွ်င္အက်ိဳး၊ အက်ိဳးျပီးလွ်င္အေၾကာင္းဟု အေၾကာင္းအက်ိဳးမျပတ္ဘဲ ဆက္စပ္လည္ပတ္ေနေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားမ်ားကို ပါဠိလို ၀႗၊ ျမန္မာလို ၀ဋ္ဟုေခၚပါသည္။ ထုိ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အဂၤါ (၁၂)ပါးကို ၀ဋ္အားျဖင့္ ခြဲျခားလွ်င္ -

(၁) ကိေလသ၀ဋ္

(၂) ကမၼ၀ဋ္

(၃) ၀ိပါက၀ဋ္ - ဟူ၍ သံုးမ်ိဳးရသည္။

ထုိသံုးပါးမွာ -

(၁) အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္ဟူေသာ ကိေလသ၀ဋ္၊

(၂) သခၤါရ၊ ကမၼဘ၀ဟူေသာ ကမၼ၀ဋ္၊

(၃) ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဥပပတၱိဘ၀၊ ဇာတိ၊ ဇရာ၊ မရဏ ဟူ ၀ိပါက၀ဋ္တုိ႔ျဖစ္သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အလႊာ (၄) ပါး

အလႊာတုိ႔သည္ -

(၁) အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ ႏွစ္ပါးသည္ အတိအေၾကာင္း တလႊာမည္၏။

(၂) ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ အားျဖင္ ့ငါးပါးသည္ ပစၥဳပၸန္အက်ဳိး တလႊာမည္၏။

(၃) တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀အားျဖင့္ သံုးပါးသည္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း တလႊာမည္၏။

(၄) ဇာတိ၊ ဇရာမရဏ ႏွစ္ပါးသည္ အနာဂတ္အက်ိဳး တလႊာမည္၏။

အျခင္းအရာ (၂၀) ေရတြက္နည္းျဖင့္ အလႊာ(၄)ပါးကိုေရတြက္လွ်င္ -

(၁) အတိတ္အေၾကာင္းငါးပါးသည္ တလႊာ၊

(၂) ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးငါးပါးသည္ တလႊာ၊

(၃) ပစၥဳပၸန္အေၾကင္းငါးပါးသည္ တလႊာ၊

(၄) အနာဂတ္အက်ိဳးငါးပါးသည္ တလႊာ -

ဤသုိ႔အားျဖင့္ အလႊာ (၄)ပါး ျဖစ္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အျခင္းအရာ (၂၀) ပါး

အျခင္းအရာတုိ႔သည္ -

(၁) အတိတ္အေၾကာင္း (၅)ပါး

(၂) ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး (၅)ပါး

(၃) ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း (၅)ပါး

(၄) အနာဂတ္အက်ိဳး (၅)ပါးအားျဖင့္ အျခင္းအရာ (၂၀) အဂၤါ (၂၀) ျဖစ္ပါသည္။

ထုိတြင္ -

(၁) အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ သခၤါရ၊ ကမၼဘ၀အားျဖင့္ (၅)ပါးတုိ႔သည္ အတိတ္အေၾကာင္းမည္၏။

(၂) ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာအားျဖင့္ (၅)ပါးတုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးမည္၏။

(၃) အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ သခၤါရ၊ ကမၼဘ၀အားျဖင့္ (၅)ပါး တုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းမည္၏။

(၄) ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာအားျဖင့္ (၅)ပါး တုိ႔သည္ အနာဂတ္အက်ိဳးမည္၏။

ဤသို႔အားျဖင့္ အျခင္းအရာ(၂၀) အဂၤါ(၂၀) ျဖစ္ပါသည္။

အျခင္းအရာ(၂၀)ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အတိတ္အေၾကာင္းဟုဆိုအပ္ေသာ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရႏွစ္ပါးတြင္ မကင္းေကာင္းေသာ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀တို႔ကို ထည့္သြင္းေရတြက္လွ်င္ အတိတ္အေၾကာင္း (၅)ပါး ျဖစ္၏။

၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ (၅)ပါးသည္ အတိအေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး (၅)ပါးမည္၏။

တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀တို႔တြင္ မကင္းေကာင္းေသာ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရတုိ႔ကို ထည့္သြင္းေရတြက္လွ်င္ အနာဂတ္အက်ိဳးကို ျဖစ္ေပၚေစေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း (၅)ပါး မည္၏။

အနာဂတ္အက်ိဳးျဖစ္ေသာ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏအဂၤါ၌ ဥပ၀တၱိဘ၀ကို ထုတ္ေဖၚ၍ သိအပ္၏။ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏတုိ႔သည္ကား ဥပပတၱိဘ၀၏ အမူတုိ႔သာတည္း၊ ဇာတိဆုိလွ်င္ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ၊ ကဋတၱာရုပ္တုိ႔လည္း ပါ၀င္ၾက၏၊ ယင္းတရားတို႔ကိုပင္ ဥပပတၱိဘ၀ဟုဆုိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏတုိ႔၌ ၀ိညာဥ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔ကို ထုတ္ေဖၚယူအပ္၏။ ဤသို႔ ယူသျဖင့္ အနာဂတ္အက်ိဳးတရား ငါးပါးျဖစ္၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အစပ္ (၃) ပါး

အစပ္တုိ႔သည္ -

(၁) သခၤါရႏွင့္ ၀ိဉာဏ္အၾကား တစပ္၊

(၂) ေ၀ဒနာႏွင့္ တဏွအၾကား တစပ္၊

(၃) (ကမၼ) ဘ၀ႏွင့္ ဇာတိအၾကား တစပ္ - အားျဖင့္ (၃)ပါး ရွိသည္။

ထုိတြင္ -

(၁) အတိတ္အေၾကာင္းငါးပါး၏ အဆံုးျဖစ္ေသာ သခၤါရႏွင့္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးငါးပါး အစျဖစ္ေသာ ၀ိညာဥ္အၾကား၌ အေၾကာင္းအက်ိဳးစပ္ေသာ ေဟတုဖလ အစပ္တခု၊

(၂) ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးငါးပါး၏ အဆံုးျဖစ္ေသာ ေ၀ဒနာႏွင့္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း ငါးပါး၏အစျဖစ္ေသာ တဏွာအၾကား၌ အက်ိဳးအေၾကာင္းစပ္ေသာ ဖလေဟတု အစပ္တခု၊

(၃) ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းငါးပါး၏ အဆံုးျဖစ္ေသာ (ကမၼ) ဘ၀ႏွင့္ အနာဂတ္အက်ိဳးငါးပါး၏အစျဖစ္ေသာ ဇာတိအၾကား၌ အေၾကာင္းအက်ိဳးစပ္ေသာ ေဟတုဖလ အစပ္တခုအားျဖင့္ (၃)မ်ိဳး အျပားရွိသည္။

(ေဆာင္) သခၤါရႏွင့္၊ ၀ိညာဏသာ၊ ေ၀, တဏွာမွ, ဘ၀, ဇာတိ၊ တိ သႏၶိ၊ စပ္ဘိ ျမဲေသခ်ာ။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အဓြန္႔ကာလ (၃) မ်ိဳး

အဓြန္႕ကာလဟူသည္ -

(၁) အတိတ္ကာလ၊

(၂) အနာဂတ္ကာလ၊

(၃) ပစၥဳပၸန္ကာလအားျဖင့္ (၃)မ်ိဳး ျပားသည္။

ထုိတြင္ -

(၁) အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရႏွစ္ပါးတုိ႔သည္ အတိတ္ဘ၀၌ အက်ံဳး၀င္ေသာေၾကာင့္ အတိတ္ကာလ အတိတ္အဓြန္႔မည္၏။

(၂) ဇာတိ၊ ဇရာမရဏႏွစ္ပါးတုိ႔သည္ အနာဂတ္ကာလ၌ အက်ံဳး၀င္ေသာေၾကာင့္ အနာဂတ္ကာလ၊ အနာဂတ္အဓြန္႔မည္၏။

(၃) အလယ္၌ရွိေသာ ၀ိညာဥ္၊ နာပ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ တဏွာ ဥပါဒန္၊ ဘ၀အားျဖင့္ ရွစ္ပါးတုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္ကာလ၌ အက်ံဳး၀င္ေသာေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ကာလ၊ ပစၥဳပၸန္အဓြန္႔မည္၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အဓိပၸာယ္

အ၀ိဇၨာစေသာ အေၾကာင္းတရားတုိ႔ေၾကာင့္ သခၤါရစေသာ အက်ိဳးတရားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာျခင္းသည္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္မည္၏။

ထုိသို႔ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ (အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ အက်ိဳးတရားျဖစ္ေပၚမူ) ၌ -

၁။ အ၀ိဇၨာ (မသိမူ) ေၾကာင့္ သခၤါရ (ျပဳျပင္စီရင္မူ) ျဖစ္၏။

၂။ သခၤါရ (ျပဳျပင္စီရင္မူ) ေၾကာင့္ ၀ိညာဥ္ (အက်ိဳး၀ိပါက္စိတ္) ျဖစ္၏။

၃။ ၀ိညာဥ္ (သိမူစိတ္) ေၾကာင့္ နာမ္ရုပ္ (ေစတသိက္နာမ္ႏွင့္ရုပ္) ျဖစ္၏။

၄။ နာမ္ရုပ္ (ေစတသိက္နာမ္ႏွင့္ရုပ္) ေၾကာင့္ သဠာယတန (အာယတနေျခာက္ပါး) ျဖစ္၏။

၅။ သဠာယတန (အာယတနေျခာက္ပါး) ေၾကာင့္ ဖႆ (ေတြ႕ထိမူ) ျဖစ္၏။

၆။ ဖႆ (ေတြ႕ထိမူ) ေၾကာင့္ ေ၀ဒနာ (ခံစားမူ) ျဖစ္၏။

၇။ ေ၀ဒနာ (ခံစားမူ) ေၾကာင့္ တဏွာ (လိုခ်င္တပ္မက္မူ) ျဖစ္၏။

၈။ တဏွာ (လိုခ်င္တပ္မက္မူ) ေၾကာင့္ ဥပါဒါန္ (စြဲလမ္းမူ) ျဖစ္၏။

၉။ ဥပါဒန္ (စြဲလမ္းမူ) ေၾကာင့္ ဘ၀ (ျပဳလုပ္မူႏွင့္ ျဖစ္တည္မူ) ျဖစ္၏။

၁၀။ ဘ၀ (ျပဳလုပ္မူ) ေၾကာင့္ ဇာတိ (ပဋိသေႏၶေနမူ) ျဖစ္၏။

၁၁။ ဇာတိ (ပဋိသေႏၶေနမူ) ေၾကာင့္ ဇရာမရဏ (အုိမူ ေသမူ) ႏွင့္

၁၂။ ေသာက (စိုးရိမ္မူ)၊ ပရိေဒ၀ (ငိုေၾကြးမူ)၊ ဒုကၡ (ကိုယ္ဆင္းရဲမူ)၊ ေဒါမနႆ (စိတ္ဆင္းရဲမူ)၊ ဥပါယာသ (ျပင္းထန္စြာပူပန္မူ) တုိ႔ျဖစ္ၾကပါသည္။

ဤသို႔ အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ အက်ိဳးတရားမ်ားျဖစ္ျခင္း (ပဋိစၥသမုပၸါဒ္) ကိုၾကည့္လွ်င္ ခ်မ္းသာဟူ၍ ျမဴတစ္ေစ့မွ်မရွိေၾကာင္း၊ ဆငး္ရဲတံုး၊ ဆင္းရဲစု၊ ဆင္းရဲခဲခ်ည္းသာ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရေပသည္။

ဤအေၾကာင္းတရားမ်ားမျဖစ္က ဤအက်ိဳးတရားမ်ားမျဖစ္ေပၚေပ၊ ဒုကၡမီးအားလံုး ျငိမ္းေအးသြားမည္ဟု အျပန္အားျဖင့္ ေဟာေတာ္မူေသာ ပဋိေလာမေဒသနာကိုလည္း ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ေဒသနာဟုပင္ ေခၚဆုိရေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းျဖင့္ ေလာကသံုးပါးမွထြက္ေျမာက္ပံု

ဤပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းျဖင့္ ေလာကသံုးပါးမွ ထြက္ေျမာက္ရာ၌ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အဂၤါ ၁၂-ပါး၊ အဓြန္႔ကာလ ၃-ပါး၊ ျခင္းရာ ၂၀ -ပါး၊ အစပ္ ၃-ပါး၊ အလႊာ ၄-ပါး၊ ၀ဋ္ ၃-ပါး၊ ၀ဋ္ျမစ္ ၂-ပါး တုိ႔သည္လည္း သိသင့္သိထုိက္ေသာ တရားမ်ားပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ထုိတရားမ်ားကာ ေအာက္ပါအတုိင္းပင္တည္း -

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အဂၤါ ၁၂-ပါး
၁။ အ၀ိဇၨာ = သစၥာေလးပါး စသည္ကို မသိမူ

၂။ သခၤါရ = ကုသိုလ္ အကုသုိလ္ ကံ ေစတနာ

၃။ ၀ိညာဥ္ = ေလာကီ၀ိပါက္ ၀ိညာဥ္မ်ား

၄။ နာမ္ရုပ္ = ေစတသိက္နာမ္ႏွင့္ ရုပ္တရား

၅။ သဠာသယတန = မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္ ဟူေသာ အာယတနေျခာက္ပါး

၆။ ဖႆ = မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္ ေျခာက္ပါး တုိ႔၌ျဖစ္ေသာ အေတြ႕ေျခာက္ပါး

၇။ ေ၀ဒနာ = မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္ အေတြ႕ ေျခာက္မ်ိ်ဳးတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ခံစားမူေျခာက္ပါး

၈။ တဏွာ = လုိခ်င္တပ္မက္မူ

၉။ ဥပါဒါန္ = စြဲလန္းမူ

၁၀။ ဘ၀ = ျဖစ္ေပၚမူ

၁၁။ ဇာတိ = ပဋိသေႏၶေနမူ

၁၂။ ဇရာမရဏ = အုိမင္းယိုယြင္းမူႏွင့္ ေသဆံုးပ်က္စီးမူအားျဖင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အဂၤါ(၁၂)ပါး ရွိသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ေရး သစၥာေလးပါးနည္းျဖင့္ ေလာကမွထြက္ေျမာက္ပံု

ေလာကတြင္ သက္၀င္လူပ္ရွားေနၾကေသာ လူသားအားလံုးတို႔သည္ ယခု ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ရုပ္၊ ေ၀ဒနာ၊ သညာ၊ သခၤါရ၊ ၀ိညာဥ္ဟူေသာ ခႏၶာငါးပါးကို ရရွိထားၾက၏။ ထိုရရွိထားေသာ ခႏၶာငါးပါးကို ငါပုိင္ျဖစ္၏၊ ငါျဖစ္၏ စသည္ျဖင့္ ထင္မွတ္ေနၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ဤခႏၶာ ငါးပါးကို အစဥ္သျဖင့္ တြယ္တာေနၾကသည္၊ စြဲလမ္းေနၾကသည္၊ တစုိက္မတ္မတ္ မက္ေမာေနၾကသည္။

ဤခႏၶာကုိယ္ကို တြယ္တာစြဲလမ္းေနမူကို တဏွာေလာဘဟုေခၚသည္။ “ဤတဏွာကား ခႏၶာကိုယ္ကို ဘ၀အဆက္ဆက္ျဖစ္ေပၚေနေအာင္ တည္ေဆာက္ေနပါတကား”ဟု မသိနုိင္ၾကေခ်။ ခႏၶာငါးပါးကိုလည္း ဒုကၡခဲဟု မသိႏုိင္ၾက၊ သိဖုိ႔ရန္လည္ အလြန္ပင္ ခဲယဥ္းလွေပသည္။

ဤေလာကဓါတ္တခြင္၀ယ္ တရားအားလံုးကို သိေတာ္မူေသာ သဗၺညဳတဉာဏ္သခင္ ဘုရားရွင္ပြင့္ေတာ္မူလာ၍ သစၥာေလးပါးျမတ္တရားကို ေဟာၾကားေတာ္မူသျဖင့္ သတၱ၀ါမ်ား သစၥာေလးပါးတရားတို႔ သိခြင့္ရလာခဲ့ၾကသည္။ ယင္းသစၥာေလးပါးကား -

(၁) ဒုကၡသစၥာ - ဆင္းရဲအမွန္

(၂) သမုဒယသစၥာ - ဆင္းရဲေၾကာင္းအမွန္

(၃) နိေရာဓသစၥာ - ျငိမ္းေအးရာအမွန္

(၄) မဂၢသစၥာ - ျငိမ္းေအးရာသို႔ေရာက္ေၾကာင္း လမ္းေကာင္းအမွန္တုိ႔ျဖစ္သည္။

သစၥာေလးပါးတြင္ ေလာကီခႏၶာငါးပါး ရုပ္ နာမ္တရားသည္ ဒုကၡသစၥာျဖစ္၏။ ထုိဒုကၡသစၥာကို သိရမည္။ ေလာကီခႏၶာငါးပါး ရုပ္ နာမ္တရားကို တြယ္တာသည့္ တဏွာေလာဘသည္ သမုဒယသစၥာျဖစ္၏။ ထုိသမုဒယသစၥာကို ပယ္ခြာရမည္။ ယင္းတဏွာျငိမ္းေအးရာ နိေရာဓသစၥာကို မ်က္ေမွာက္ျပဳရမည္၊ ဆုိက္ေရာက္ရမည္။ တဏွာျငိမ္းရာ နိေရာဓသစၥာသို႔ ဆုိက္ေရာက္ေၾကာင္း လမ္းေကာင္းလမ္းမွန္ျဖစ္ေသာ မဂၢသစၥာကို ပြားမ်ားရမည္ဟု ေဟာျပထားေပသည္။

တရားေတာ္ကို နာၾကားရသည့္ ေ၀ေနယ်တုိ႔၏ အသိဉာဏ္၌ ခႏၶာငါးပါး ရုပ္နာမ္တရားတုိ႔သည္ ဒုကၡတံုး၊ ဒုကၡခဲၾကီးပါတကား၊ ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ပ်က္ၾကမွာပါတကားဟု သိျမင္လာၾကသည္။ ဤကဲ့သို႔ သစၥာေလးပါးကို သိေသာ အသိဉာဏ္ ရင့္က်က္လာပါက လုိခ်င္မူ ရာဂမီး၊ စိတ္ဆုိးမူ ေဒါသမီး၊ မသိမူ ေမာဟမီး၊ ပဋိသေႏၶေနမူ ဇာတိမီး၊ အုိမူ ဇရာမီး၊ ပ်က္စီးေသဆံုးမူ မရဏမီး၊ စိုးရိမ္မူ ေသာကမီး၊ ငိုေၾကြးမူ ပရိေဒ၀မီး၊ ကိုယ္ဆင္းရဲမူ ဒုကၡမီး၊ စိတ္ဆင္းရဲမူ ေဒါမနႆမီး၊ ျပင္းထန္စြာပူေလာင္မူ ဥပါယာသမီး ဟူေသာ မီး(၁၁)ပါးတုိ႔သည္ ျငိမ္းေအးကုန္ခမ္းသြားေပမည္။

ဤမီး (၁၁)မီး ျငိမ္းေအးကုန္ခမ္းသြားခဲ့ေသာ္ သတၱာေလာက၊ ၾသကာသေလာက၊ သခၤါရေလာကဟူေသာ ေလာက (၃)ပါးမွ လြတ္ေျမာက္သြားေပေတာ့သည္။

ဤသို႔ သစၥာေလးပါးနည္းျဖင့္ ေလာကသံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ရာ၌ -

(၁) ေလာကီခႏၶာငါးပါး ရုပ္ နာမ္တရားတို႔သည္ ဒုကၡတံုး၊ ဒုကၡခဲပါတကားဟု သိျမင္ျခင္းသည္ ဒုကၡသစၥာကို သိျမင္မူပင္ျဖစ္၏။

(၂) ဤေလာကီခႏၶာငါးပါး ရုပ္ နာမ္တရားေပၚ၌ တြယ္တာမူ တဏွာေလာဘသည္ သမုဒယသစၥာမည္၏။ ယင္းတဏွာေလာဘကို ပယ္ခြာျခင္းသည္ပင္ သမုဒယသစၥာကို ပယ္ခြာမူျဖစ္သည္။

(၃) ဒုကၡသစၥာဟုသိသည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ ေလာကီခႏၶာငါးပါးအေပၚ၌ တြယ္တာမူတဏွာ ျငိမ္းေအးသြား၏။ ယင္းတြယ္တာမူတဏွာ ျငိမ္းေအးမူသည္ နိေရာဓသစၥာမည္၏။ နိေရာဓသစၥာကို ဆုိက္ေရာက္ မ်က္ေမွာက္ျပဳသည္ မည္၏။

(၄) ဒုကၡသစၥာဟုသိျမင္ျခင္းသည္ပင္ (သမၼာဒိ႒ိမဂၢင္-) မဂၢသစၥာမည္၏၊ ယင္းအသိမ်ားျဖစ္ေနျခင္းသည္ပင္ မဂၢသစၥာကို ပြားမ်ားသည္မည္၏။

ဤကား သစၥာေလးပါးနည္းျဖင့္ ေလာကသံုးပါးမွ ထြက္ေျမာက္ပံုျဖစ္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

စိတၱနိယာမ

စိတၱနိယာမမွာ အဆင္း၊ အသံ အစရွိေသာ အာရုံတုိ႔သည္ မ်က္စိ၊ နား အစရွိေသာ ပသာဒတုိ႔၌ ထိခိုက္ၾကကုန္ေသာ္ စီမံဖန္ဆင္းသူ မရွိဘဲလ်က္ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ ပဥၥ၀ိညာဥ္၊ သမၸဋိစၦိဳင္း၊ သႏၱီရဏ အစရွိကုန္ေသာ ၀ီထိစိတ္တုိ႔၏ အစဥ္အတုိင္း သူ႔ကိစၥႏွင့္သူ ျဖစ္ျမဲသေဘာကို စိတၱနိယာမ ဟုေခၚသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဓမၼနိယာမ

ဓမၼနိယာမမွာ ပစၦိမဘ၀ိက ဘုရားေလာင္းေတာ္တုိ႔၏ ပဋိသေႏၶတည္ေနေတာ္မူေသာအခါ၊ ဖြားျမင္ေတာ္မူေသာအခါ၊ ဘုရားအျဖစ္ေရာက္ေတာ္မူေသာအခါ၊ ဓမၼစၾကာတရားေဟာေတာ္မူေသာအခါ၊ အာယုသခၤါရလႊတ္ေတာ္မူေသာအခါ၊ ပရိနိဗၺာန္၀င္စံေတာ္မူသည့္အခါတုိ႔၌ တစ္ေသာင္းေသာ ေလာကဓါတ္၏ တျပိဳင္နက္အားျဖင့္ လူပ္ရွားျမဲသေဘာကို ဓမၼနိယာမဟုေခၚ၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ကမၼနိယာမ

ကမၼနိယာမမွာ သတၱ၀ါမွန္သမွ် မိမိတုိ႔ ေရွးကျပဳခဲ့ေသာ ကံအမူႏွင့္တူစြာ အက်ိဳးေပးမူ ျမဲျခင္းျဖစ္၏။

ခ်ဲ႕ဦးအံ့ - ျမတ္စြာဘုရားလက္ထက္၌ သာ၀တၳိျမိဳ႕တံခါးရြာကို မီးေလာင္ရာ ျမက္ျဖင့္ျပဳလုပ္ထားသည့္ ကရြတ္ေခြတစ္ခုသည္ မီးစြဲလ်က္ ေကာင္းကင္သို႔ လြင့္တက္စဥ္ ပ်ံလာေသာက်ီး၏လည္၌ စြပ္မိ၏၊ က်ီးသည္ ေျမသို႔ က်၍ေသေလ၏။

သေဘၤာၾကီးတစ္စင္းသည္ သမုဒၵရာ၌ ရြက္စံုလႊင့္ စက္ကုန္ဖြင့္ကာ ေမာင္းႏွင္ပါေသာ္လည္း လံုး၀ေရြ႕လ်ားမူမရွိ၊ ရပ္တန္႔လ်က္ေန၏။ ထိုအခါ သေဘၤာသားမ်ားသည္ မိမိတုိ႔သေဘၤာ၌ လူယုတ္မာပါျပီဟု စာေရးတံမဲခ်ၾကရာ သေဘၤာသူၾကီး၏ မယားလက္၌သာ သံုးၾကိမ္တုိင္တုိင္က်ေလ၏။ ထိုအခါ သေဘၤာသူၾကီးက တစ္ေယာက္အတြက္ႏွင့္ အမ်ားသူတုိ႔ ပ်က္စီးရန္မသင့္ေပဟု ဆံုးျဖတ္၍ သဲအုိးကို မိမိဇနီး၏လည္မွာဆြဲလ်က္ သမုဒၵရာထဲသို႔ ပစ္ခ်ေစ၏။ ထုိသို႔ပစ္ခ်ေသာခဏ၌ပင္ သေဘၤာၾကီးသည္ ေလးမွ လႊတ္အပ္သည့္ျမားအလား တဟုန္တည္းေျပးသြားေလ၏။

ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးသည္ လုိဏ္တစ္ခုအတြင္းသီတင္းသံုးေနစဥ္ ေတာင္ထြတ္သည္ျပိဳက်ေလ၏။ ထုိျပိဳက်ေသာ ေတာင္ထြတ္သည္ ရဟန္းေတာ္ သီတင္းသံုးေနသည့္ လုိဏ္ဂူေပါက္ကို ပိတ္လ်က္တည္ရွိ၏၊ (၇)ရက္ ျပည့္သည့္ေန႔တြင္ သူ႔အလုိလုိ လိမ့္၍ ပြင့္၏။

ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္၌ ျမတ္စြာဘုရား တရားေဟာေနစဥ္အတြင္း ထုိအေၾကာင္းအရာသံုးမ်ိဳးစလံုး ျမတ္စြာဘုရားထံ တျပိဳင္နက္ ဆုိက္ေရာက္လာ၏၊ ထုိအခါ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ထုိသတၱ၀ါသံုးဦး၏ ေရွးအေၾကာင္းတရားကို ေအာက္ပါအတုိင္း ေဟာၾကားေတာ္မူ၏။

ထုိသံုးဦးအနက္ က်ီးသည္ ေရွးဘ၀၌ လူျဖစ္စဥ္အခါ မိမိ၏ ၾကမ္းတမ္းလွေသာ ႏြားရုိင္းကို ဆံုးမသြန္သင္၍ မရႏုိင္သျဖင့္ ေဒါသျဖစ္ကာ ႏြား၏လည္၌ ေကာက္ရုိးစည္းကိုဖြဲ႕ခ်ည္၍ မီးတိုက္လႊတ္ခဲ့ဖူး၏၊ ႏြားသည္ ထုိမီးေၾကာင့္ ေသခဲ့ရ၏၊ ထုိႏြားရွင္သည္ ေသ၍ ေနာက္ဘ၀တြင္ က်ီးသတၱ၀ါျဖစ္ေလရာ ထုိမေကာင္းမူ ကံေဟာင္းေၾကာင့္ ေကာင္းကင္၌ ပ်ံသြားစဥ္ လည္မွာ မီးကြင္းစြပ္မိ၍ ေသဆံုးရေလ၏။

ေလွသူၾကီးကေတာ္သည္ ေရွးဘ၀၌ ေခြးတစ္ေကာင္ကို အမ်က္ထြက္သျဖင့္ ေခြး၏ လယ္ပင္းတြင္ သဲအုိးဖြဲ႕၍ ေရ၌ပစ္ခ်သတ္ခဲ့ဘူး၏၊ ထုိ အကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ ေလွသူၾကီးကေတာ္ဘ၀၌ ျပဳခဲ့ေသာ အကုသိုလ္ကံႏွင္ ့ အလားတူစြာ သဲအုိးဆြဲျပီး သမုဒၵရာထဲ ပစ္ခ်ခံရ၏။

လုိဏ္ဂူပိတ္ခံရေသာ ရဟန္းသည္ ေရွးဘ၀၌ ႏြားေက်ာင္းသားျဖစ္စဥ္က ဖြတ္တစ္ေကာင္ တြင္းထဲ၀င္သည္ကိုျမင္လွ်င္ သစ္ရြက္မ်ားျဖင့္ တြင္းကို ပိတ္ဆုိ႔ခဲ့၏၊ ခုႏွစ္ရက္တုိင္မွ ထိုအရပ္သို႔တဖန္ ေရာက္ျပန္ ေလသည့္အခါ တြင္းကိုဖြင့္ေလလွ်င္ အစာေရစာငတ္မူေၾကာင့္ အားနည္းလွစြာ ထြက္၍လာေသာ ဖြတ္ကိုျမင္လွ်င္ သနားသည့္ စိတ္ရွိျပန္သျဖင့္ လႊတ္လုိက္၏။ ထုိကံေဟာင္းေၾကာင့္ ယခုဘ၀တြင္ ခုႏွစ္ရက္တုိင္တုိင္ လုိဏ္ပိတ္ျခင္းဒုကၡကို ေတြ႕ၾကံဳခံစားရ၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဥတုနိယာမ

ဥတုနိယာမမွာလည္း ျပဳလုပ္စီရင္ေပးသူမရွိဘဲ ဥတု၏အစြမ္းျဖင့္ ျမက္သစ္ပင္မ်ား၌ အစဥ္အျမဲျဖစ္ေလ့ရွိေသာသေဘာကို ဥတုနိယာမဟုေခၚ၏။

ျမက္သစ္ပင္တုိ႔သည္ တန္ခုး၊ ကဆုန္၊ နယုန္ စေသာ တစ္ဆယ့္ႏွစ္ရာသီတုိ႔တြင္ ထုိထုိလ ထိုထိုသမယတုိ႔၌ သူ႔အခါ၊ သူ႔သမယ ႏွင့္သူ ဖူးၾက၊ ပြင့္ၾက၊ သီးၾကျမဲျဖစ္ကုန္၏။ တန္ခူးလ၌ ဖူး၊ ပြင့္၊ သီးၾကေသာ သစ္ပင္တုိ႔သည္ တန္ခူးလေရာက္တုိင္း ဖူး၊ ပြင့္၊ သီးၾကသကဲ့သို႔ က်န္လတုိ႔၌ ဖူး၊ ပြင့္၊ သီးေလ့ရွိေသာ သစ္ပင္တုိ႔သည္လည္း မိမိတုိ႔ ဖူး၊ ပြင့္၊ သီး ေနက် လေရာက္တုိင္း ဖူး၊ ပြင့္၊ သီးၾကကုန္၏၊ သူ႔အခါသမယသို႔ေရာက္လွ်င္ ျပဳျပင္စီရင္သူမရွိဘဲ သူတုိ႔ ဖူး၊ ပြင့္၊ သီးသည့္ အခ်ိန္ေရာက္လွ်င္ သူတုိ႔အလိုလို ေတာင္တုိင္းေတာတုိင္း၌ပင္ ဖူးၾက ပြင့္ၾက သီးၾကေပ၏။ ဤကဲ့သို႔ ျဖစ္ၾက သည္ကိုပင္ ဥတုနိယာမဟု ေခၚ၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဗီဇနိယာမ

ဗီဇနိယာမမွာ တစ္စံုတစ္ေယာက္၏ ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ေပးမူမရွိပါဘဲလ်က္ ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ေပးသည့္ အလား ျမက္သစ္ပင္တုိ႔၌ မ်ိဳးေစ့၏ ဓါတ္သေဘာျဖင့္ ေဖါက္ျပန္ကြဲလြဲမူ လံုး၀မရွိဘဲ ထုိျမက္၊ ထုိသစ္ပင္မ်ိဳးျဖစ္ျခင္း ျမဲေသာသေဘာကို ဗီဇနိယာမဟုေခၚ၏။

ကုလားပဲအညြန္႔မ်ားမွာ ေျမာက္အရပ္သို႔သာ အညြန္႔ဖ်ား လွည့္ျခင္း၊ ဒကၡိဏႏြယ္ပင္မ်ိဳးမ်ားမွာ အျခားသစ္ပင္မ်ားကို လက္်ာဘက္မွႏြယ္ကာတက္ျခင္း၊ ေနၾကာပန္းမ်ားမွာ ေနမင္းရွိရာသို႔မ်က္ႏွာမူျခင္း၊ မာေလာႏြယ္မ်ားမွာ သစ္ပင္ရွိရာသို႔ ေရွ႕ရူျခင္း၊ အုန္းသီးမ်ား၏ ထိပ္၌ အေပါက္ေရာက္ျခင္းသည္ ဗီဇနိယာမ မည္၏။ ရွိရွိသမွ်မ်ိဳးေစ့တုိ႔မွ ေပါက္ၾကသည့္ အပင္မ်ား၏ အညြန္႔၊ အရြက္၊ အပြင့္၊ အသီးမ်ားသည္ မူလ မ်ိဳးေစ့ႏွင့္တူစြာ အညြန္႔အရြက္ထြက္၍ ဖူးၾက ပြင့္ၾက သီးၾကကုန္၏။ သရက္ မ်ိဳးေစ့မွ သရက္ပင္ေပါက္၍ သရက္ညြန္႔ သရက္ရြက္ထြက္ကာ သရက္ဖူး၊ သရက္ပြင့္ ပြင့္လ်က္ သရက္သီးသာသီး၏၊ ပိႏၷဲ၊ မာလကာ စသည္ျဖစ္မလာေပ၊ ထုိကဲ့သို႔ မူလမ်ိဳးေစ့ႏွင့္တူစြာ ဖူးၾက၊ ပြင့္ၾက၊ သီးၾကသည္မွာလည္း ဗီဇနိယာမ၏ ဓါတ္သေဘာပင္ျဖစ္၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

နိယာမတရား (၅) ပါး

နိယာမအဓိပၸာယ္
လူ၊ နတ္၊ ျဗဟၼာ ဖန္ဆင္းရွင္ဟူေသာ တစ္စံုတစ္ေယာက္၏ ျပဳလုပ္ဖန္ဆင္းမူေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ သဘာ၀ဓါတ္အေလ်ာက္မေဖာက္မျပန္ အစဥ္အျမဲ သူ႔အေၾကာင္းႏွင့္ သူ႔အက်ိဳး၊ သူ႔အမ်ိဳးႏွင့္ သူ႔အႏြယ္ အစဥ္အပ်က္ အဆက္ဆက္ ျဖစ္ပြားေနမူကို နိယာမတရားဟု ေခၚ၏။

ထုိနိယာမတရားမ်ားမွာ -

(၁) ဗီဇ နိယာမ

(၂) ဥတု နိယာမ

(၃) ကမၼ နိယာမ

(၄) ဓမၼ နိယာမ

(၅) စိတၱ နိယာမ - ဟူ၍ ငါးပါးရွိ၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

၀ီထိစိတ္ ျဖစ္ေပၚလာပံု

၀ီထိစိတ္မ်ားသည္ အခြင့္သာလွ်င္ သင့္ရာ၌ျဖစ္ဖို႔ရန္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း၌ စုေ၀း တည္ရွိေနၾကသည္မဟုတ္၊ အျပင္ဘက္၌ တစ္စံုတစ္ခုေသာေနရာတြင္ စုေါင္း သိမ္းဆည္းထားႏုိင္သူလည္းမရွိ၊ ၀တၳဳ၊ အာရုံ၊ မနသိကာရ စေသာ ဆုိင္ရာအေၾကာင္းတုိ႔ ေပါင္းဆံုမိၾကသည့္အခါမွသာ ရုတ္တရက္ျဖစ္ေပၚလာၾကေပသည္။

ဤသို႔ ၀ီထိစိတ္မ်ားျဖစ္ၾကရာ၌ ဘ၀င္၏အျခားမဲ့၌ အာ၀ဇၨန္းျဖစ္ရမည္၊ အာ၀ဇၨန္း၏ အျခားမဲ့၌ စကၡဳ၀ိညာဥ္စိတ္ျဖစ္ရမည္ စသည္ျဖင့္ ျပဳျပင္စီမံႏုိင္သူ နတ္၊ လူ၊ ျဗဟၼာ တစ္စံုတစ္ေယာက္မွ်မရွိေခ်။ သို႔မရွိပါဘဲလ်က္ ျပခဲ့ေသာ ဥပမာအရ- အာရုံ၏ ပသာဒ၌ ထိုခိက္ျခင္းကိစၥ၊ ဘ၀င္အစဥ္ျပတ္ျခင္းကိစၥ၊ ျမင္ျခင္းကိစၥ စသည္တုိ႔ ကိုယ္စီကိုယ္င ေရွ႕ေနာက္မတူေအာင္ အသီးသီးေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွည္လ်ားစြာ တစီတတန္းၾကီး အခ်က္က်ေအာင္ျဖစ္ေနပံုသည္ မ်က္ျမင္ မဟုတ္ေစကာမူ သဘာ၀ဓမၼအားျဖင့္ လြန္စြာထင္ရွားလ်က္ရွိေသာေၾကာင့္ ဆန္းၾကယ္၍ အံ့ဖြယ္ေကာင္းေသာ စိတၱနိယာမပင္ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

စကၡဳဒြါရ ၀ီထိ

အဆင္းရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေတြ႕ဆံုၾကသည္မွစ၍ စိတၱကၡဏတစ္ခ်က္ (အတီတဘ၀င္) အလြန္တြင္ စကၡဳပသာဒ၌ အဆင္းရူပါရုံထင္လာ၏။ ထုိအခါ -

(၁) အတီတဘ၀င္ - လြန္သြားေသာဘ၀င္

(၂) ဘ၀ဂၤစလန - လူပ္ရွားေသာဘ၀င္

(၃) ဘ၀ဂၤုပေစၦဒ - ျပတ္သြားေသာဘ၀င္

(၄) ပဥၥဒြါရာ ၀ဇၨန္း - ငါးဒြါရ၌ထင္လာေသာ အာရုံကုိ ဆင္ျခင္ေသာစိတ္

(၅) စကၡဳ၀ိညာဥ္ - ျမင္သိစိတ္

(၆) သမၸဋိစၦိဳင္း - အာရုံကိုခံယူေသာစိတ္

(၇) သႏၱီရဏ - အာရုံကို စံုစမ္းေသာစိတ္

(၈) ၀ုေ႒ာ - အာရုံကို ဆံုးျဖတ္မွတ္သားေသာစိတ္

(၉) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၀) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၁) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၂) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၃) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၄) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၅) ေဇာ - အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားေသာစိတ္

(၁၆) တဒါရုံ (ပထမအၾကိမ္) - ေဇာအာရုံကို လုိက္ယူေသာစိတ္

(၁၇) တဒါရုံ (ဒုတိယအၾကိမ္) - ေဇာအာရုံကို လုိက္ယူေသာစိတ္ - တုိ႔ျဖစ္ျပီးေနာက္ (၁၇)ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့ရကား ဒုတိယတဒါရုံႏွင့္ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ေလေတာ့၏။ ထုိ႔ေနာက္ ဘ၀င္စိတ္မ်ား ဆက္လက္ျဖစ္၏။

၀ီထိစိတ္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ကို ခန္႔မွန္းႏုိင္ေအာင္ သရက္သီး ဥပမာျဖင့္ ျပေသးသည္။

(၁) လူတစ္ေယာက္သည္ သရက္ပင္ေအာက္မွာ ေခါင္းျမီးျခံဳျပီး အိပ္ေပ်ာ္ေန၏၊

(၂/၃) အနီးအပါး၌ သရက္သီးေၾကြက်၍ လန္႔ျပီးႏုိးလာသည္။

(၄) ဘာပါလိမ့္မလဲဟု ဆင္ျခင္ျပီးၾကည့္ေသာအခါ

(၅) သရက္သီးကိုျမင္၍

(၆) လက္ျဖင့္ေကာက္ယူျပီး

(၇) ႏွိပ္နယ္စံုစမ္းၾကည့္၏၊

(၈) အနံ႔ခံၾကည့္ျပီး မွည့္မွန္းသိ၍

(၉/၁၅) စား၏၊

(၁၆/၁၇) သရက္သီးကို စားမ်ိဳျပီးေနာက္ ထပ္၍ အိပ္ေပ်ာ္သြားျပန္သည္။

ဤဥပမာ၌ -

(၁) ဘ၀င္က်ေနျခင္းသည္ အိပ္ေပ်ာ္ေနသည္ႏွင့္တူ၏၊

(၂/၃) ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၦဒျဖစ္ျခင္းသည္ သရက္သီးေၾကြက၊ သံေၾကာင့္ လန္႔ႏုိးလာသည္ႏွင့္ တူ၏။

(၄) ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္းျဖစ္ျခင္းသည္ႏုိးလာျပီး ဘာပါလိမ့္မလဲဟု ဆင္ျခင္မူႏွင့္တူ၏၊

(၅) စကၡဳ၀ိညာဥ္ျဖစ္ျခင္းသည္ သရက္သီးကို ျမင္မူႏွင့္တူ၏၊

(၆) သမၸဋိစၦိဳင္းျဖစ္ျခင္းသည္ လက္ျဖင့္ ေကာက္ယူျခင္းႏွင့္တူ၏၊

(၇) သႏၱီရဏျဖစ္ျခင္းသည္ မွည့္ မမွည့္ႏွိပ္နယ္စံုစမ္းျခင္းႏွင့္တူ၏၊

(၈) ၀ုေ႒ာျဖစ္ျခင္းသည္ အနံ႔ခံျပီး မွည့္မွန္းသိျခင္းႏွင့္တူ၏၊

(၉/၁၅) ေဇာျဖစ္ျခင္းသည္ သရက္သီးကို စားေနျခင္းႏွင့္တူ၏၊

(၁၆/၁၇) တဒါရုံျဖစ္ျခင္းသည္ သရက္သီးကို မ်ိဳခ်လုိက္သည္ႏွင့္တူ၏။

- တဖန္ထပ္၍ ဘ၀င္က်သြားျခင္းသည္ တဖန္ျပန္၍ အိပ္ေပ်ာ္သြားသည္ႏွင့္တူ၏။

ေဆာင္ ။ ။ အိပ္ - ႏုိး - ဆင္ - ၾကည္၊ ယူ - ႏွိပ္ဘိ၊ နံ႔သိ - စား မ်ိဳ၊ အိပ္ျပန္သလို။
၀ီထိတရား၊ ျဖစ္စဥ္မ်ား၊ မွတ္သားေစလုိ၊ ဋီ - ျပဆုိ

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

၀ီထိ (စိတ္ျဖစ္စဥ္) ေခၚပံု

လူတုိ႔၏သြားရာ လာရာလမ္းခရီးကို ၀ီထိဟုေခၚသကဲ့သို႔ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ကို ၀ီထိဟု ေခၚသည္။

ထုိ၀ီထိသည္ -

(၁) စကၡဳဒြါရ၀ီထိ - စကၡဳဒြါရ၌ျဖစ္ေသာ ျမင္သိစိတ္ဦးေဆာင္ေသာ စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊

(၂) ေသာတဒြါရ၀ီထိ - ေသာတဒြါရ၌ျဖစ္ေသာ ၾကားသိစိတ္ ဦးေဆာင္ေသာ ေစတသိက္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊

(၃) ဃာနဒြါရ၀ီထိ - ဃာနဒြါရျဖစ္ေသာ နံသိစိတ္ဦးေဆာင္ေသာ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊

(၄) ဇိ၀ွါဒြါရ၀ီထိ - ဇိ၀ွါဒြါရ၌ျဖစ္ေသာ အရသာသိစိတ္ ဦးေဆာင္ေသာ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊

(၅) ကာယဒြါရ၀ီထိ - ကာယဒြါရ၌ျဖစ္ေသာ ထိသိစိတ္ဦးေဆာင္ေသာ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္၊

(၆) မေနာဒြါရ၀ီထိ - မေနာဒြါရ၌ျဖစ္ေသာ သိစိတ္ဦးေဆာင္ေသာ စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔၏ျဖစ္စဥ္ အားျဖင့္ (၆)မ်ိဳး ရွိသည္။

အဆင္းအာရုံ (ရူပါရုံ)စေသာ အာရုံ (၆)မ်ိဳးႏွင့္ မ်က္စိ စေသာ ဒြါရ (၆)မ်ိဳးတုိ႔ ေတြ႕ဆံုေသာအခါ ျမင္သိစိတ္ စေသာ စိတ္၊ ေစတသိက္တရားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာၾကသည္။

ထုိအခါ အာရုံ ရုပ္တရားတုိ႔သည္ စိတၱကၡဏ (၁၇)ခ်က္ အသက္ရွည္ေသာေၾကာင့္ ယင္းအာရုံရုပ္ႏွင့္ စပ္၍ ျဖစ္ေပၚလာရေသာ စိတ္တရားတုိ႔သည္လည္းျဖစ္၊ တည္၊ ပ်က္ (၁၇)ခ်က္ၾကာေအာင္ ျဖစ္ရေလသည္။

ဤသို႔ ရုပ္တရားတို႔ႏွင့္ အညီအမွ် စိတ္တရားတုိ႔၏ စိတၱကၡဏ (၁၇)ခ်က္ ၾကာေအာင္ျဖစ္မူကိုပင္ တစ္၀ီထိဟု ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဌာန

လူတုိ႔၏ ၀င္ရာထြက္ရာ အေပါက္ကို တံခါးေပါက္ဟု ေခၚသကဲ့သို႔ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ ၀င္ရာထြက္ရာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ မ်က္စိစသည္ကို တံခါးေပါက္(ဒြါရ) ဟုေခၚသည္။

တံခါး (၆) ေပါက္
သတၱ၀ါတစ္ဦးစီ၏ သႏၱာန္၌

(၁) စကၡဳဒြါရ - မ်က္စိတံခါးေပါက္၊

(၂) ေသာတဒြါရ - နားတံခါးေပါက္၊

(၃) ဃာနဒြါရ - ႏွာေခါင္းတံခါးေပါက္၊

(၄) ၀ိ၀ွါဒြါရ - လွ်ာတံခါးေပါက္၊

(၅) ကာယဒြါရ - ကုိယ္တံခါးေပါက္၊

(၆) မေနာဒြါရ - စိတ္တံခါးေပါက္၊ အားျဖင့္ တံခါး (၆)ေပါက္ ရွိေလသည္။

တရားကိုယ္အားျဖင့္

(၁) မ်က္စိအၾကည္ (စကၡဳပသာဒ) ရုပ္သည္ စကၡဳဒြါရမည္၏။

(၂) နားအၾကည္ (ေသာတပသာဒ) ရုပ္သည္ ေသာတဒြါရမည္၏။

(၃) ႏွာအၾကည္ (ဃာနပသာဒ) ရုပ္သည္ ဃာနဒြါရမည္၏။

(၄) လွ်ာအၾကည္ (ဇိ၀ွါပသာဒ) ရုပ္သည္ ဇိ၀ွါဒြါရမည္၏၊

(၅) ကိုယ္အၾကည္ (ကာယပသာဒ) ရုပ္သည္ ကာယဒြါရမည္၏၊

(၆) (ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါး၊ မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္ ၉-ပါး ဟူေသာ ဘ၀င္စိတ္ ၁၉-ပါးသည္ မေနာဒြါရမည္၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

သတၱ၀ါတုိ႔၏ သႏၱာန္၌ စိတ္ ေစတသိက္ရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ (၀ီထိ) မ်ား

စိတ္သက္ႏွင့္ ရုပ္သက္

သတၱ၀ါတုိ႔၏သႏၱာန္၌ ပဋိသေႏၶတည္ေနခ်ိန္မွစ၍ မေသမီကာလအတြင္း၀ယ္ စိတ္ေစတသိက္ ရုပ္တရားမ်ား အျမဲမျပတ္ ျဖစ္ပ်က္လ်က္ေနၾကသည္။

ထုိသို႔ျဖစ္ပ်က္လ်က္ေနရာ စိတ္တစ္ခုစီ၌ ဥပါဒ္(ျဖစ္မူ)၊ ဌီ(တည္မူ)၊ ဘင္(ပ်က္မူ) ဟူေသာ ခဏငယ္သံုးခ်က္ (ကာလတုိ သံုးခု)ျဖင့္ သတ္မွတ္ထားသည္။

ထုိဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္(ျဖစ္၊ တည္၊ ပ်က္) ကာလတုိသံုးခုကို စိတၱကၡဏ(ခဏၾကီး) တစ္ခ်က္ဟုဆုိသည္။

မ်က္စိတစ္မွိတ္ လွ်ပ္တစ္ျပက္၊ လက္ဖ်စ္တစ္တြက္အတြင္း၌ ထုိ စိတၱကၡဏ(ခဏၾကီး)ေပါင္း ကုေဋတစ္သိန္းခန္႔ ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ ထုိစိတ္မ်ား ျဖစ္ပ်က္မူသေဘာကို လူသာမာန္တုိ႔၏ အသိဉာဏ္ျဖင့္ သိႏုိင္ရန္ အလြန္ပင္ခဲယဥ္းလွေပ၏။ သဗၺညဳဘုရားရွင္တုိ႔သာ သိနုိင္ၾကသည္။

ရုပ္တစ္ခု တစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ရာ၌လည္း ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ဘင္ (ျဖစ္၊ တည္၊ ပ်က္) အားျဖင့္ သံုးမ်ိဳးပင္ ရွိပါသည္။ ရုပ္တရားတုိ႔၏ ဥပါဒ္ခဏ(ျဖစ္မူကာလ)ႏွင့္ ဘင္ခဏ(ပ်က္မူကာလ)တုိ႔သည္ စိတ္တရားတုိ႔၏ ဥပါဒ္ခဏ (ျဖစ္မူကာလ) ႏွင့္ ဘင္ခဏ(ပ်က္မူကာလ)ႏွင့္ တူပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း စိတ္၏ ဌီခဏသည္ ခဏငယ္ တစ္ခ်က္သာၾကာ၏၊ ရုပ္၏ ဌီခဏကား ခဏငယ္ေပါင္း (၄၉)ခ်က္ၾကာေလသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္သက္သည္ ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္ အားျဖင့္ ခဏငယ္သံုးခ်က္သာ ရွိေသာ္လည္း ရုပ္သက္ကား ဥပါဒခဏ(၁)၊ ဌီခဏ(၄၉)၊ ဘင္ခဏ(၁)အားျဖင့္ ခဏငယ္ေပါင္း(၅၁)ခ်က္ ရွိေလသည္။

ဤသို႔လွ်င္ စိတ္တစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ရာ၌ - ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္ အားျဖင့္ ခဏငယ္သံုးခ်က္(ခဏၾကီးတစ္ခ်က္) သာ အသက္ရွည္၏။

ရုပ္တစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ရာ၌ကား - ဥပါဒ္(၁)၊ ဌီ(၄၉)၊ ဘင္(၁) အားျဖင့္ ခဏငယ္(၅၁)ခ်က္ (ခဏၾကီး ၁၇-ခ်က္) အသက္ရွည္၏။

ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္၏အသက္သည္ ကာလအားျဖင့္ တုိ၍ ရုပ္၏အသက္ကား ရွည္ၾကာလွေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အရူပါ၀စရကုသိုလ္ကံႏွင့္ ဘံု ပုဂၢိဳလ္

အရူပကုသုိလ္ကံ ေစတနာတုိ႔တြင္ -

- အာကာသာနဥၥာယတန ကုသိုလ္ကံ(သခၤါရေလာက)သည္ အာကာသာနဥၥာယတနဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ယင္းျဗဟၼာ(သတၱေလာက)အား ယင္းအာကာသာနဥၥာယတန၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

- ၀ိညာဏဥၥာယတန ကုသိုလ္ကံ(သခၤါရေလာက)သည္ ၀ိညာဏဥၥာယတနဘံု(ၾသကာသေလာက)၌ ၀ိညာဏဥၥာယတနျဗဟၼာ(သတၱေလာက)တုိ႔အား ၀ိညာဏဥၥာယတန၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

- အာကိဥၥညာယတနကုသိုလ္ကံ (သခၤါရေလာက)သည္ အာကိဥၥညာယတနဘံု(ၾသကာသေလာက)၌ အာကိဥၥညာယတနျဗဟၼာ(သတၱေလာက)တုိ႔အား အာကိဥၥညာယတန၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

- ေန၀သညာနာသညာယတန ကုသိုလ္ကံ(သခၤါရေလာက)သည္ ေန၀သညာနာသညာယတနဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ေန၀သညာ နာသညာယတနျဗဟၼာ(သတၱေလာက)တုိ႔အား ေန၀သညာ နာသညာယတန ၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

ဤကား ေလာကီကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္ဟူေသာ သခၤါရေလာက၊ (၃၁)ဘံုဟူေသာ ၾသကာသေလာက၊ ပုဂၢိဳလ္ (၁၂)ေယာက္ဟူေသာ သတၱေလာက အားျဖင့္ ေလာက (၃)ပါးတုိ႔ ဆက္သြယ္ပံုျဖစ္ေပသသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဟီန, မဇၥ်ီမ, မဏီတရူပါ၀စရကုသိုလ္ကံႏွင့္ ဘံု, ပုဂၢိဳလ္

ရူပါ၀စရကုသိုလ္ ေစတနာသည္လည္း တစ္ပါးတစ္ပါး၌ ဟီနစ်ာန္၊ မဇၥ်ိမစ်ာန္၊ မဏီတစ်ာန္အားျဖင့္ (၃)ပါးစီ၊ (၃)ပါးစီ ျပား၏။ ထုိတြင္ -

- ၾကိဳးစားအားထုတ္ဆ္ဲအခုိက္၌ အားနည္းေသာဆႏၵ စသည္ႏွင့္ယွဥ္လွ်င္ ဟီန၊

- အလယ္အလတ္ျဖစ္ေသာ ဆႏၵစသည္ႏွင့္ယွဥ္လွ်င္ မဇၥ်ိမ၊

- အားေကာင္းေသာ ထက္သန္ေသာဆႏၵ စသည္ႏွင့္ယွဥ္လွ်င္ ပဏီတ မည္၏။

(၁)(က) ရူပပထမစ်ာန္ ကုသိုလ္ကံ(သခၤါရေလာက)သည္ ဟီနျဖစ္လွ်င္ ျဗဟၼပါရိသဇၨာဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ယင္းပါရိသဇၨာျဗဟၼာ(သတၱေလာက) အားလည္းေကာင္း

(ခ) မဇၥ်ိမျဖစ္လွ်င္ ျဗဟၼပုေရာဟိတာဘံု၌ ယင္းပုေရာဟိတ ျဗဟၼာတုိ႔အား လည္းေကာင္း

(ဂ) ပဏီတျဖစ္လွ်င္ မဟာျဗဟၼာဘံု၌ ယင္းမယာျဗဟၼာတုိ႔အားလည္းေကာင္း ပထမစ်ာန္၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစသည္။

(၂)(က) ရူပဒုတိယ၊ တတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္ကံ (သခၤါရေလာက) သည္ ဟီနျဖစ္လွ်င္ ပရိတၱာဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ပရိတၱာဘာျဗဟၼာ (သတၱေလာက) အားလည္းေကာင္း

(ခ) မဇၥ်ိမျဖစ္လွ်င္ အပၸမာဏာဘံု၌ ယင္းျဗဟၼာတုိ႔အားလည္းေကာင္း

(ဂ) ပဏီတျဖစ္လွ်င္ အာဘႆရာဘံု၌ ယင္းျဗဟၼာတုိ႔အားလည္းေကာင္း ဒုတိယ၊ တတိယ စ်ာန္၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

(၃) (က) ရူပစတုတၳစ်ာန္ ကုသုိလ္ကံ (သခၤါရေလာက) သည္ ဟီနျဖစ္လွ်င္ ပရိတၱသုဘာဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ယင္းျဗဟၼာ (သတၱေလာက) တုိ႔အားလည္းေကာင္း

(ခ) မဇၥ်ိမျဖစ္လွ်င္ အပၸမာဏသုဘာဘံု၌ ယင္းျဗဟၼာတုိ႔အားလည္းေကာင္း

(ဂ) ပဏီတျဖစ္လွ်င္ သုဘကိဏွာဘံု၌ ယင္းျဗဟၼာတုိ႔အားလည္းေကာင္း စတုတၳစ်ာန္၀ိပါက္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

(၄)(က) အဘိညာဥ္စ်ာန္ကိစၥမတပ္ေသာ ရူပပဥၥမစ်ာန္ ကုသုိလ္ကံ (သခၤါရေလာက) သည္ ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ယင္းျဗဟၼာ (သတၱေလာက) တုိ႔အား ပဥၥမစ်ာန္၀ိပါတ္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

(ခ) ရူပ ပဥ္ၥမစ်ာန္ ကုသုိလ္ကံ (သခၤါရေလာက) သည္ပင္ သညာကင္းေအာင္ တပ္မက္မူကင္းေအာင္ ရူမွတ္ေသာေၾကာင့္ အသညသတ္ဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ သုဂတိအဟိတ္ ပုဂၢိဳလ္ဟူေသာ အသညသတ္ျဗဟၼာ (သတၱေလာက) တုိ႔အား ဇီ၀ိတန၀က ကလာပ္ဟူေသာ ပဋိသေႏၶက်ိဳးကိုလည္းေကာင္း၊

ပ၀တၱိအခါ - အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္(၈)ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္(၁)ပါး၊ လဟုတာ၊ မုဒုတာ၊ ကမၼညတာ (၃)ပါး၊ လကၡဏရုပ္ (၄)ပါး၊ အာကာသဓါတ္ (၁)ပါးအားျဖင့္ (၁၇)ပါးေသာ ရုပ္ဟူေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကိုလည္းေကာင္း ျဖစ္ေစသည္။

(ဂ) ရူပ ပဥၥမစ်ာန္ ကုသိုလ္ကံ (သခၤါရေလာက) သည္ -

- သဒၶိေျႏၵလြန္ကဲေသာ အနာဂါမ္ ပုဂၢိဳလ္ (သတၱေလာက) တုိ႔အား အ၀ိဟာဘံု (ၾသကာသေလာက)၌

- ၀ီရိယေျႏၵလြန္ကဲေသာ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အား အတပၸါဘံု၌

- သတိေျႏၵလြန္ကဲေသာ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အား သုဒႆာဘံု၌

- ပညိေျႏၵလြန္ကဲေသာ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အား အကနိ႒ဘံု၌

ရူပ ပဥၥမစ်ာန္၀ိပါက္ဟူေသာ ပဋိသေႏၶ၊ ပ၀တၱိက်ိဳးကို ျဖစ္ေစပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဒြိဟိတ္ၾသမက ကုသိုလ္ကံႏွင့္ ဘံု ပုဂၢိဳလ္

ဒြိဟိတ္ၾသမကကုသိုလ္ကံသည္ လူ႔ဘံု စာတုမဟာရာဇ္နတ္ဘံုတို႔၌ သုဂတိ အဟိတ္ ပုထုဇဥ္အျဖစ္ ပဋိသေႏၶအခါ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ဟူေသာ ပဋိသေႏၶက်ိဳးကို ျဖစ္ေစသည္။

ပ၀တၱိအခါ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ (၈)ပါးဟူေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကုိ ျဖစ္ေစသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

တိဟိတ္ၾသမက ဒြိဟိတ္ဥကၠ႒ ကုသိုလ္ကံႏွင့္ ဘံု ပုဂၢိဳလ္

တိဟိတ္ၾသမကကံ (၄)ပါးႏွင့္ ဒြိဟိတ္ဥကၠ႒ကံ (၄)ပါးတုိ႔သည္ ကာမသုဂတိ ခုႏွစ္ဘံု၌ ဒြိဟိတ္ပုထုဇဥ္ ပုဂၢိဳလ္အျဖစ္ ဒြိဟိတ္မဟာ၀ိပါက္ ၄-ပါးဟူေသာ ပဋိသေႏၶက်ိဳးကို ျဖစ္ေစပါသည္။

ပ၀တၱိအခါ ဒြိဟိတ္ မဟာ၀ိပါက္ (၄)ပါး၊ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ (၈)ပါး ဟူေသာ (၁၂)ပါး ပ၀တၱိက်ိဳးကို ျဖစ္ေစသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

တိဟိတ္ဥကၠ႒ကုသိုလ္ကံႏွင့္ ဘံု ပုဂၢိဳလ္

တိဟိတ္ဥကၠ႒ကုသိုလ္ကံ ေလးပါးသည္ ပဋိသေႏၶအခါ ကာမသုဂတိခုႏွစ္ဘံု၌ တိဟိတ္ပုထုဇဥ္ ပုဂၢိဳလ္အျဖစ္ တိဟိတ္မဟာ၀ိပါက္ ၄-ပါး ဟူေသာ ပဋိသေႏၶက်ိဳးကို ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။

ပ၀တၱိအခါ မဟာ၀ိပါက္ (၈)ပါး၊ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ (၈)ပါးအားျဖင့္ (၁၆)ပါးေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကို ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

တိဟိတ္၊ ဒြိဟိတ္၊ ဥကၠ႒၊ ၾသမက မဟာကုသိုလ္မ်ား

ကုသိုလ္ကံမ်ား ျပဳလုပ္ေသာအခါ ကံ ကံ၏အက်ိဳးကို သိျမင္ေသာ ဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္လွ်င္ အေမာဟဟိတ္ပါေသာေၾကာင့္ တိဟတ္ကုသိုလ္ျဖစ္၏။

ကံ ကံ၏အက်ိဳးကို သိျမင္ေသာဉာဏ္ႏွင့္ မယွဥ္လွ်င္ အေမာဟဟိတ္ မပါေသာေၾကာင့္ ဒြိဟိတ္ကုသိုလ္ျဖစ္၏။

ကုသုိလ္မျပဳမီ ေရွ႕ပိုင္းကာလ၊ ကုသိုလ္ျပဳျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလတုိ႔၌ ကုသိုလ္ျခံရံလွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ေလာဘစေသာ ကိေလသာမ်ားႏွင့္ သူတပါးတုိ႔ကို ႏွိပ့္ခ်ထိခိုက္ေစလိုမူ၊ မိမိကိုယ္ကို ခ်ီးျမွင့္၀ါၾကြားလုိမူမ်ား ကင္းရွင္းလွ်င္လည္းေကာင္း ျမင့္ျမတ္ေသာ ဥကၠ႒ကုသိုလ္ ျဖစ္၏။

ကုိသုိလ္မျပဳမီ ေရွ႕ပုိင္းကာလ၊ ကုသိုလ္ျပဳျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလတုိ႔၌ အကုသုိလ္မ်ား ျခံရံလွ်င္ လည္းေကာင္း၊ ေလာဘစေသာ ကိေလသာမ်ားႏွင့္ သူတပါးတုိ႔ကို ႏွိမ့္ခ်ထိခိုက္ေစလိုမူ၊ မိမိကုိယ္ကို ခ်ီးျမွင့္ၾကြား၀ါလုိမူ စသည့္အကုသိုလ္မ်ား ရူပ္ေထြးေရာျပြမ္းေနလွ်င္လည္းေကာင္း၊ ယုတ္နိမ့္ ညံ့ဖ်င္းေသာ ၾသမကကုသုိလ္ မည္၏။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(ခ) ပဋိသေႏၶအခါ ပ၀တၱိအခါတုိ႔၌ ဘံုပုဂၢိဳလ္အလုိက္ ျဖစ္ထုိက္သည့္ ရုပ္နာမ္ သခၤါရမ်ား

အကုသုိလ္ကံႏွင့္ ဘံု ပုဂၢိဳလ္
ပဋိသေႏၶအခါ
ဥဒၶစၥေစတနာၾကဥ္ေသာ အကုသိုလ္ေစတနာ (သခၤါရေလာက) (၁၁)ပါး တုိ႔သည္ အပါယ္ဘံု (၄)ဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ဒုဂၢတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္ (သတၱေလာက) တုိ႔အား ပဋိသေႏၶ၀ိညာဥ္ကို ျဖစ္ေစပါသည္။

အပါယ္ပဋိသေႏၶ ဟူသည္ကား အကုသလ၀ိပါက္ဥေပကၡာသႏၱီရဏ ဟူေသာ သခၤါရေလာကတည္း။

ပ၀တၱိအခါ
အကုသိုလ္ ေစတနာ(၁၂)ပါး (သခၤါရေလာက)လံုးသည္ ကာမဘံု(၁၁)ဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ပုဂၢိဳလ္ (၁၂)ေယာက္ (သတၱေလာက) တုိ႔အား အကုသလ ၀ိပါက္ (၇)ပါး တည္းဟူေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကိုလည္းေကာင္း၊ အသညသတ္ၾကဥ္ေသာ ရူပ (၁၅)ဘံု၌ ရူပျဗဟၼာတို႔အား စကၡဳ၀ိညာဥ္၊ ေသာတ၀ိညာဥ္၊ သမၸဋိစိၦဳင္း၊ သႏၱီရဏ အကုသလ၀ိပါက္(၄)ခု ဟူေသာ ပ၀တၱိအက်ိဳးကိုလည္းေကာင္း ျဖစ္ေစပါသည္။

မဟာကုသုိလ္ကံႏွင့္ ဘံု ပုဂၢိဳလ္

ပဋိသေႏၶအခါ
မဟာကုသိုလ္ေစတနာ(၈)ပါး (သခၤါရေလာက)သည္ ကာမသုဂတိ(၇)ဘံု (ၾသကာသေလာက)၌ ဒုဂၢတိအဟိတ္ၾကဥ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္(၁၁)ေယာက္ (သတၱေလာက)တုိ႔အား ကာမသုဂတိပဋိသေႏၶ (၉)ပါးကို ျဖစ္ေစပါသည္။

ကာမသုဂတိ ပဋိသေႏၶ(၉)ပါးကား မဟာ၀ိပါက္(၈)ပါးႏွင့္ ကုသလ၀ိပါက္ ဥေပကၡာသႏၱီရဏ ဟူေသာ သခၤါရေလာကတုိ႔တည္း။

ပ၀တၱိအခါ
ယင္းမဟာကုသိုလ္ ေစတနာ(၈)ပါးသည္ ကာမသုဂတိ(၇)ဘံု၌ ယခင္ပုဂၢိဳလ္(၁၁)ေယာက္တုိ႔အား မဟာ၀ိပါက္(၈)ပါးႏွင့္ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္(၈)ပါးဟူေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကို ျဖစ္ေစပါသည္။ အပါယ္ (၄)ဘံု၌ ဒုဂၢတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔အား အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္(၈)ပါးဟူေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကို ျဖစ္ေစပါသည္။

ရူပ(၁၅)ဘံု၌ ရူပျဗဟၼာတုိ႔အား စကၡဳ၀ိညာဥ္၊ ေသာတ၀ိညာဥ္၊ သမၸဋိစိၦဳင္း၊ သႏၱီရဏ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ (၅)ခု ဟူေသာ ပ၀တၱိက်ိဳးကို ျဖစ္ေစပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ေလာကသံုးပါး ဆက္သြယ္ပံု

(က) ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ သခၤါရတုိ႔ႏွင့္ ျဖစ္ရာဘံု ပုဂၢိဳလ္မ်ား
သတၱ၀ါတုိ႔ ျပဳလုပ္သမွ်ေသာ ကံကို ဤေနရာ၌ သခၤါရဟုေခၚသည္။

ထုိသခၤါရတုိ႔သည္ ကုသုိလ္သခၤါရ၊ အကုသိုလ္သခၤါရအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ ထုိႏွစ္မ်ိဳးတြင္ ကုသုိလ္သခၤါရသည္လည္း ကာမကုသိုလ္သခၤါရ၊ ရူပကုသိုလ္သခၤါရ၊ အရူပကုသိုလ္သခၤါရအားျဖင့္ သံုးမ်ိဳးျပားျပန္သည္။ ထုိတြင္ -

- ကာမကုသုိလ္သခၤါရေၾကာင့္ ကာမသုဂတိ (၇) ဘံု၌ ျဖစ္ရသည္။

- ရူပကုသိုလ္သခၤါရေၾကာင့္ ရူပ (၁၆) ဘံု၌ ျဖစ္ရသည္။

- အရူပကုသုိလ္သခၤါရေၾကာင့္ အရူပ (၄) ဘံု၌ ျဖစ္ရသည္။

- အကုသိုလ္သခၤါရေၾကာင့္ အပါယ္ (၄) ဘံု၌ ျဖစ္ရသည္။

ဤကား ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္ကံဟူေသာ သခၤါရေလာကႏွင့္ (၃၁)ဘံုဟူေသာ ၾသကာသေလာကတို႔ ဆက္သြယ္ပံုျဖစ္ပါသည္။

အပါယ္ေလးဘံု၌ ဒုဂၢတိအဟိတ္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသာ ျဖစ္ၾကရသည္။

လူ႔ဘံုႏွင့္ စာတုမဟာရာဇ္ဘံုတို႔၌ သုဂတိအဟိတ္၊ ဒြိဟိတ္၊ တိဟိတ္ ပုထုဇဥ္ပုဂၢိဳလ္ (၃)ေယာက္၊ အရိယာပုဂၢိဳလ္ (၈)ေယာက္ အားျဖင့္ (၁၁)ေယာက္ ျဖစ္ၾကရသည္။

တာ၀တိ ံသာ စေသာနတ္ျပည္ (၅) ဘံု၌ ဒိြဟိတ္၊ တိဟိတ္ ပုထုဇဥ္ (၂)ေယာက္၊ အရိယာ (၈)ေယာက္အားျဖင့္ (၁၀) ေယာက္ျဖစ္ၾကရသည္။

ျဗဟၼပါရိသဇၨာဘံုမွစ၍ ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘံုတုိင္ေအာင္ ျဗဟၼာ (၁၀) ဘံု၌ တိဟိတ္ ပုထုဇဥ္ႏွင့္ အရိယာ (၈)ေယာက္အားျဖင့္ (၉) ေယာက္ေသာ တိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ ျဖစ္ၾကရသည္။

အသညသတ္ဘံု၌ သုဂတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္သာ ျဖစ္ရသည္။

သုဒၶါ၀ါသ (၅) ဘံု၌ အနာဂါမိဖုိလ္ (အနာဂါမ္) ပုဂၢိဳလ္၊ အရဟတၱမဂ္ ပုဂၢိဳလ္၊ အရဟတၱဖိုလ္ (ရဟႏၱာ) ပုဂၢိဳလ္ (၃) ေယာက္တုိ႔သာ ျဖစ္ၾကရသည္။

အရူပ (၄) ဘံု၌ ေသာတာပတၱိမဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္မွတပါး အရိယာ (၇)ေယာက္၊ တိဟတ္ပုထုဇဥ္ (၁) ေရာက္အားျဖင့္ (၈)ေယာက္ ျဖစ္ၾကရသည္။

ဤကား (၃၁)ဘံုဟူေသာ ၾသကာသေလာကႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္ (၁၂)ေယာက္ဟူေသာ သတၱေလာကသို႔ ဆက္သြယ္ပံု ျဖစ္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(၃) သခၤါရေလာက

ျဖစ္တတ္၊ ပ်က္တတ္ေသာ သေဘာရွိသည္ျဖစ္၍ ဘံုသံုးပါး၌ ျဖစ္ေသာ (ေတဘူမက) ရုပ္နာမ္တရားတုိ႔သည္ သခၤါရေလာက မည္၏။

သခၤါရေလာက (၁) ပါး
သတၱ၀ါအားလံုးတုိ႔ တည္ေနမူ အသက္ရွင္မူ၏ အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ အာဟာရ (အေၾကာင္း) တရားတစ္ပါး။

သခၤါရေလာက (၂) ပါး
(၁) ဘံုသံုးပါး၌ျဖစ္ေသာ ေလာကီစိတ္ ၈၁-ပါး၊ ေစတသိက္ ၅၂-ပါး၊ ဟူေသာ နာမ္တရား။

(၂) ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ သေဘာရွိသည့္ ရုပ္ ၂၈-ပါးဟူေသာ ရုပ္တရား အားျဖင့္ နာမ္၊ ရုပ္ ႏွစ္ပါး။

သခၤါရေလာက (၃) ပါး
(၁) ႏွစ္သက္ဖြယ္ေသာ အာရုံကို ခံစားျခင္းသေဘာရွိေသာ ေသာမနႆ ေ၀ဒနာ တစ္ပါး၊

(၂) မႏွစ္သက္ဖြယ္ေသာ အာရုံကို ခံစားျခင္းသေဘာရွိေသာ ေဒါမနႆ ေ၀ဒနာ တစ္ပါး၊

(၃) အလယ္အလတ္ (တည့္မတ္သမူလ်စ္လ်ဴရူေသာ) ခံစားျခင္း သေဘာရွိေသာ ဥေပကၡာေ၀ဒ၏နာ တစ္ပါး - အားျဖင့္ ေ၀၏နာ (၃) ပါး။

သခၤါရေလာက (၄) ပါး
(၁) အလုတ္အေလြးျပဳ စားမ်ိဳအပ္ေသာ အစာအာဟာရတစ္ပါး၊

(၂) အာရုံကို ေတြ႕ထိတတ္ေသာ ဖႆအာဟာရတစ္ပါး၊

(၃) စိတ္ကို ေစ့ေဆာ္ တုိက္တြန္းတတ္ေသာ မေနာသေဥၥတနာ အာဟာရ တစ္ပါး၊

(၄) အာရုံကို အထူးသိတတ္ေသာ ၀ိဉာဏ္အာဟာရ တစ္ပါး - အားျဖင့္ အာဟာရ (၄) ပါး။

သခၤါရေလာက (၅) ပါး
(၁) ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ ရုပ္အစု ရူပုပါဒါနကၡႏၶာတစ္ပါး၊

(၂) ခံစားမူအစု ေ၀ဒႏုဒါနကၡႏၶာတစ္ပါး၊

(၃) ေလာကီမွတ္သားမူအစု သညုပါဒါနကၡႏၶာတစ္ပါး၊

(၄) ေလာကီျပဳျပင္မူ စီရင္မူအစု သခၤါရုပါဒါနကၡႏၶာတစ္ပါး၊

( ၅) ေလာကီသိမူ (စိတ္) အစု ၀ိညာဏုပါဒါနကၡႏၶာတစ္ပါး - အားျဖင့္ ဥပါဒါနကၡႏၶာ ၅-ပါး။

သခၤါရေလာက (၆) ပါး
(၁) ျမင္သိစိတ္ (စကၡဳ၀ိညာဥ္) ျဖစ္ရာ မ်က္စိအၾကည္ စကၡာယတန တစ္ပါး။

(၂) ၾကားသိစိတ္ (ေသာတ၀ိညာဥ္) ျဖစ္ရာ နားအၾကည္ ေသာတာယတန တစ္ပါး၊

(၃) နံသိစိတ္ (ဃာန၀ိညာဥ္) ျဖစ္ရာ ႏွာေခါင္း အၾကည္ ဃာနာယတန တစ္ပါး၊

(၄) လ်က္သိစိတ္ (ဇိ၀ွာ၀ိညာဥ္) ျဖစ္ရာ လွ်ာအၾကည္ ဇိ၀ွာယတနတစ္ပါး၊

(၅) ထိသိစိတ္ (ကာယ၀ိညာဥ္) ျဖစ္ရာ ကိုယ္အၾကည္ ကာယာယတနတစ္ပါး - အားျဖင့္ အဇၥ်တၱိက(အတြင္း) အာယတန ၆-ပါး။

ဤဆုိအပ္ခဲ့ျပီးေသာ တရားမ်ားႏွင့္ ခႏၶာ (၅)ပါး၊ အာယတန (၁၂)ပါး၊ ဓာတ္ (၁၈)ပါး၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အဂၤါ ၁၂-ပါး စေသာ ေတဘူမက ရုပ္နာမ္ တရားတို႔ကို သခၤါရေလာကဟု ေခၚသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အရိယာပုဂၢိဳလ္ (၈) ေယာက္

(၁) ေသာတာပတၱိမဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = ေသာတာပတၱိမဂ္ ရဆဲပုဂၢိဳလ္

(၂) သကဒါဂါမိမဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = သကကဒါဂါမိမဂ္ ရဆဲပုဂၢိဳလ္

(၃) အနာဂါမိမဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = အနာဂါမိမဂ္ ရဆဲပုဂၢိဳလ္

(၄) အရဟတၱမဂၢ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = အရဟတၱမဂ္ ရဆဲပုဂၢိဳလ္

(၅) ေသာတာပတၱိဖလ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = ေသာတာပတၱိဖုိလ္ ရျပီးေသာ (ေသာတာပန္) ပုဂၢိဳလ္

(၆) သကဒါဂါမိဖလ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = သကဒါဂါမိဖုိလ္ရျပီးေသာ (သကဒါဂါမ္) ပုဂၢိဳလ္

(၇) အနာဂါမိဖလ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = အနာဂါမိဖုိလ္ ရျပီးေသာ (ရဟႏၱာ) ပုဂၢိဳလ္

(၈) အရဟတၱဖလ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ = အရဟတၱဖုိလ္ ရျပီးေသာ (ရဟႏၱာ) ပုဂၢိဳလ္

ပုထုဇဥ္ပုဂၢိဳလ္(၄)ေယာက္တြင္ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ေသာ တိဟိတ္ပုထုဇဥ္ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ အရိယာပုဂၢိဳလ္ (၈)ေယာက္အားျဖင့္ (၉)ေယာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကို အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟဟူေသာ ဟိတ္သံုးပါးႏွင့္ ပဋိသေႏၶေနၾကေသာေၾကာင့္ တိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္ဟုေခၚသည္။

အရိယာပုဂၢိဳလ္ (၈)ေယာက္တြင္လည္း - ေသကၡပုဂၢိဳလ္၊ အေသကၡပုဂၢိဳလ္ ဟူ၍ ပုဂၢိဳလ္ႏွစ္မ်ိဳး ရွိသည္။

(က) ေသကၡ = သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ သိကၡာသံုးပါးကို က်င့္ဆဲျဖစ္ေသာ အရဟတၱဖလ႒ာန္ ပုဂၢိဳလ္မွတပါး က်န္အရိယာပုဂၢိဳလ္ (၇)ေယာက္ ျဖစ္သည္။

(ခ) အေသကၡ = သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ သိကၡာသံုးပါးကို က်င့္ျပီးျဖစ္ေသာ အရဟတၱဖလ႒ာန္ပုဂၢိဳလ္ (၁)ေယာက္ ျဖစ္သည္၊ ဤပုဂၢိဳလ္ကို “အေသကၡ” အျပင္ “ရဟႏၱာ”ဟုလည္း ေခၚ၏။

ဤသို႔အားျဖင့္ -

(က) ပုထုဇဥ္ - ၄ေယာက္

(ခ) အရိယာ - ၈ေယာက္

အားျဖင့္ (၁၂) ေယာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို သတၱေလာကဟု ေခၚသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(၂) သတၱေလာက

လူ နတ္ ျဗဟၼာ တိရစၦာန္ ျပိတၱာ အသုရကာယ္စေသာ ပုဂၢိဳလ္ သတၱ၀ါ အေပါင္းသည္ သတၱေလာက မည္၏။

ထုိသတၱ၀ါတုိ႔သည္ အမ်ိဳးအစားျဖင့္ ရွိသည္။

(က) ပုထုဇဥ္ ပုဂၢိဳလ္ - ၄မ်ိဳး

(ခ) အရိယာ ပုဂၢိဳလ္ - ၈မ်ိဳးအားျဖင့္ - ၁၂မ်ိဳး -

ပုထုဇဥ္ပုဂၢိဳလ္ (၄) မ်ိဳး
(၁) ဒုဂၢတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္ = မေကာင္းမူ ဒုစရုိက္တုိ႔ကို ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ထုိအကုသိုလ္ကံတုိ႔၏ အက်ိဳးျဖစ္ေသာ အဟိတ္ အကုသလ ၀ိပါက္ ဥေပကၡာ သႏၱီရဏစိတ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶေနေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားျဖစ္သည္။ ထုိပုဂၢိဳလ္မ်ားကား ငရဲ၊ တိရစၦာန္၊ ျပိတၱာ၊ အသုရကာယ္-ဟူေသာ အပါယ္ဘံုသား သတၱ၀ါမ်ားတည္း။

(၂) သုဂတိအဟိတ္ပုဂၢိဳလ္ = ကုသိုလ္ျပဳစဥ္အခါက ဉာဏ္လည္းမပါ၊ ေရွ႕ေနာက္ အကုသိုလ္ျခံရံ၍လည္း ျပဳခဲ့ေသာ အညံ့စား ကုသိုလ္တုိ႔ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ ဥေပကၡာသႏၱီရဏ စိတ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶေနေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားျဖစ္သည္။ ထုိပုဂၢိဳလ္မ်ားကား ေ၀မာနိကနတ္ျပိတၱာ၊ ဘုမၼစိုး၊ ရုကၡစိုး၊ ၀မ္းတြင္းကန္း၊ အ၊ ဆြံ႕၊ အရူး၊ ဥဘေတာဗ်ည္း၊ နပုန္းပ႑ဳက္စေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ႏွင့္ ဇီ၀ိတန၀က ကလာပ္ရုပ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶေနေသာ အသညသတ္ ျဗဟၼာတုိ႔တည္း။

(၃) ဒြိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္ = အေမာဟဟူေသာ ဉာဏ္ပညာမပါဘဲ အေလာဘ၊ အေဒါသဟူေသာ ဟိတ္ႏွစ္ပါးျဖင့္သာ ပဋိသေႏၶေနေသာ ပုဂၢိဳလ္။ တရားအားထုတ္သည့္အခါ စ်ာန္မဂ္ဖုိလ္ရႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ဉာဏ္မထက္ျမက္ေသာ လူ နတ္ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔တည္း။

(၄) တိဟိတ္ပုဂၢိဳလ္ = အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟဟူေသာ (ဉာဏ္ပညာပါေသာ) ဟိတ္သံုးပါးျဖင့္ ပဋိသေႏၶေနေသာ ပုဂၢိဳလ္။ တရားအားထုတ္သည့္အခါ စ်ာန္မဂၤဖုိလ္ရႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ဉာဏ္ထက္ျမက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔တည္း။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဧကေ၀ါကာရ-စတုေ၀ါကာရ-ပဥၥေ၀ါကာရဘံုမ်ား

ဤသို႔ဆုိခဲ့ျပီးေသာ ဘံုတုိ႔တြင္ -

(၁) အသညသတ္ဘံုသည္ ရူမကၡႏၶာဟူေသာ ခႏၶာတစ္ပါးသာ ရွိေသာေၾကာင့္ ဧကေ၀ါကာရဘံု မည္၏
(ဧက = တစ္ပါး + ေ၀ါကာရ = ခႏၶာ)

(၂) အရူပ (၄)ဘံုသည္ နာမ္ခႏၶာေလးပါးသာ ရွိေသာေၾကာင့္ စတုေ၀ါကာရ ဘံုမည္၏
(စတု = ေလးပါး + ေ၀ါကာရ = ခႏၶာ)

(၃) ကာမ (၁၁)ဘံု၊ အသညသတ္ၾကဥ္ေသာ ရူပ (၁၅)ဘံုအားျဖင့္ (၂၆)ဘံုသည္ ခႏၶာငါးပါးလံုး ရွိေသာေၾကာင့္ ပဥၥေ၀ါကာရဘံုမည္၏။
(ပဥၥ = ငါးပါး + ေ၀ါကာရ = ခႏၶာ) ဤသို႔အားျဖင့္ -

(၁) ကာမ - ၁၁ ဘံု

(၂) ရူပ - ၁၆ ဘံု

(၃) အရူပ - ၄ ဘံု

စုစုေပါင္း (၃၁) ဘံုကို ၾသကာသေလာကဟု ေခၚသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

အရူပ (၄) ဘံု

အရူပကုသိုလ္ စ်ာန္ရသူတုိ႔ ေရာက္ရာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အရူပဘံုဟု ေခၚ၏။ ထုိအရူပဘံုသည္ -

(၁) အာကာသနဥၥာယတနဘံု = ရုပ္ခႏၶာမရွိ၊ အာကာသနဥၥာယတန၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္ဟူေသာ နာမ္ခႏၶာ ေလးပါးသာရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၂) ၀ိညာဏဥၥာယတနဘံု = ရုပ္ခႏၶာ မရွိ၊ ၀ိညာဏဥၥာယတန ၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္ဟူေသာ နာမ္ခႏၶာ ေလးပါးသာရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၃) အာကိဥၥညာယတနဘံု = ရုပ္ခႏၶာမရွိ၊ အာကိဥၥညာယတန ၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္ဟူေသာ နာမ္ ခႏၶာေလးပါးရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၄) ေန၀သညာနာသညာယတနဘံု = ရုပ္ခႏၶာ မရွိ၊ ေန၀သညာ နာသညာ ယတန၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္ ဟူေသာ နာမ္ခႏၶာ ေလးပါးသာရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံုအားျဖင့္ (၄)ဘံု ျဖစ္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ရူပ (၁၆) ဘံု

ရူပကုသိုလ္စ်ာန္ရသူတုိ႔ ေရာက္ရာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ရူပဘံုဟု ေခၚ၏။ ထုိ ရူပဘံုသည္ (၁၆)ဘံု ရွိသည္။

ပထမစ်ာန္ (၃) ဘံု
(၁) ျဗဟၼပါရိသဇၨာဘံု = မဟာျဗဟၼာတုိ႔၏ အျခံအရံ ပရိသတ္ျဖစ္ေသာ ျဗဟၼာင္တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၂) ျဗဟၼပုေရာဟိတာဘံု = မဟာျဗဟၼာတုိ႔၏ မွဴးၾကီးမတ္ရာ ပုေရာဟိတ္ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၃) မဟာျဗဟၼာဘံု = ၾကီးျမတ္ကုန္ေသာ (မဟာ) ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံုအားျဖင့္ ပထမစ်ာန္ (၃) ဘံု၊

ဒုတိယစ်ာန္ (၃) ဘံု
(၄) ပရိတၱာဘာဘံု = ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါနည္းေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၅) အပၸမာဏာဘာဘံု = ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါမ်ားေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၆) အာဘႆရာဘံု = ျပိဳးျပိဳးျပတ္ျပတ္ တလက္လက္ ထြက္ေသာ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါ ရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံုအားျဖင့္ ဒုတိယစ်ာန္ (၃) ဘံု။

တတိယစ်ာန္ (၃) ဘံု
(၇) ပရိတၱသုဘာဘံု = နည္းပါးေသာ္လည္း တခဲနက္ ေတာက္ပေသာ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါ ရွိသည့္ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၈) အပၸမာဏသုဘာဘံု = မ်ားျပား၍ တခဲနက္ေတာက္ပေသာ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါ ရွိသည့္ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၉) သုဘကိဏွာဘံု = တခဲနက္ေသာ ကိုယ္ေရာင္ကိုယ္၀ါ တုိ႔ျဖင့္ ေရာယွက္ေနသည့္ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံုအားျဖင့္ တတိယစ်ာန္ (၃) ဘံု။

(၁၀) ေ၀ဟပၹိဳလ္ဘံု = ၾကီးက်ယ္ျပန္႔ေျပာသည့္ အက်ိဳးရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၁၁) အသညသတ္ဘံု = သညာ-စေသာ နာမ္ခႏၶာ မရွိ၊ ရုပ္ခႏၶာ သက္သက္ရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ျဖစ္ရာဘံု၊

- သုဒၶါ၀ါသဘံု = အလြန္စင္ၾကယ္ေသာ အနာဂါမ္၊ ရဟႏၱာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ျဖစ္ရာ သုဒၶါ၀ါသဘံု (၅)ဘံု အားျဖင့္ စတုတၳစ်ာန္ (၇) ဘံု၊ ေပါင္း ရူပ ျဗဟၼာဘံု (၁၆)ဘံု ျဖစ္ပါသည္။

သုဒၶါ၀ါသ (၅) ဘံု
(၁၂) အ၀ိဟာဘံု = အခ်ိန္အနည္းငယ္မွ်ပင္ မိမိဘံုဌာနကို မစြန္႕ခြာေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၁၃) အတပၸါဘံု = တစ္စံုတစ္ခုေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္မွ် စိတ္ပူပန္မူ မရွိေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၁၄) သုဒႆာဘံု = အလြန္တင့္တယ္ေသာ အေရာင္အဆင္း ရွိေသာေၾကာင့္ ရူၾကည့္ခ်င္စရာ အလြန္ေကာင္းေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၁၅) သုဒႆီဘံု = အလြန္စင္ၾကယ္ေသာ မ်က္စိႏွင့္ ျပည့္စံုသည့္ျဖစ္၍ လြန္ကဲထူးျခားစြာ ျမင္စြမ္းႏုိင္ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၁၆) အကနိ႒ာဘံု = ရူပျဗဟၼာ အားလံုးတုိ႔ထက္ စည္းစိမ္အားျဖင့္ အၾကီးအက်ယ္ အျမင့္ျမတ္ဆံုး ျဖစ္ေသာ ျဗဟၼာတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ကာမသုဂတိ (၇) ဘံု

ေကာင္းမူရွိသူတို႔ လားေရာက္၍ စည္းစိမ္ခ်မ္းသာမ်ားကို ခံစားရာ ကာမဘံုကို ကာမသုဂတိဘံုဟု ေခၚသည္။

(၁) လူ႔ဘံု = လူတုိ႔၏ ေနရာဘံု၊

(၂) စာတုမဟာရာဇ္ဘံု = ဓတရ႒၊ ၀ိရူဠက၊ ၀ိရူပကၡ၊ ကုေ၀ရဟု ဆုိအပ္ေသာ နတ္မင္းၾကီး ေလးပါးတုိ႔၏ ေနရာဘံု၊

(၃) တာ၀တိ ံသာဘံု = လာဃလုလင္ႏွင့္ ကုသုိလ္ျပဳဖက္ ၃၃-ဦးတုိ႔၏ ေနရာဘံု၊

(၄) မာယာဘံု = ဆင္းရဲဒုကၡမွ ကင္းေသာ နတ္တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၅) တုသိတာဘံု = မိမိ၏ စည္းစိမ္က်က္သေရတုိ႔ကို ႏွစ္သက္တတ္ေသာ နတ္တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၆) နိမၼာနရတိဘံု = ကိုယ္တုိင္ဖန္ဆင္းထားေသာ စည္းစိမ္ျဖင့္ ေမြ႕ေလ်ာ္တတ္ေသာ နတ္တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(၇) ပရနိမၼိတ၀သ၀တၱိဘံု = သူမ်ားဖန္ဆင္းေပးေသာ စည္းစိမ္းကို မိမိအလိုဆႏၵအတုိင္း ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ နတ္တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု။

ဤကာမသုဂတိ (၇)ဘံုတြင္ နံပါတ္ (၁) လူ႔ဘံုမွတပါး က်န္ (၆)ဘံုကို နတ္တုိ႔၏ ေနရာျဖစ္၍ နတ္ျပည္ (၆)ထပ္ဟု ေခၚသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ဥႆဒ ငရဲငယ္ (၅)မ်ိဳး

ထုိငရဲၾကီး ရွစ္ထပ္တြင္ အထပ္တုိင္းအထပ္တုိင္း၌ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဆင္းရဲ ဒုကၡမ်ားျပားလွသည့္ ငရဲငယ္ ငါးခုတုိ႔ျဖင့္ ၀န္းရံလ်က္ရွိသည္၊ ထုိငရဲငယ္မ်ားကို ဥႆဒငရဲဟု ေခၚ၏၊ ထုိဥႆဒေခၚ ငရဲငယ္ငါးခုတုိ႔ကား -

(က) ဘင္ပုပ္ငရဲ (ဂူထ)

(ခ) ျပာပူငရဲ (ကုကၠဳဠ)

(ဂ) လက္ပံေတာငရဲ (သိပၸလိ၀န)

(ဃ) သန္လ်က္ေတာငရဲ (အသိပတၱ)

(င) ၾကိမ္ပိုက္ေခ်ာင္းငရဲ (ေ၀တၱရဏီ) - တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။

(က) ဘင္ပုပ္ငရဲ = ယူဇနာတစ္ရာနက္ေသာ မစင္တြင္းၾကီးထဲ၌ ပိုးေလာက္တုိ႔၏ ၀ါးမ်ိဳစားေသာက္မူကို ခံရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ခ) ျပာပူငရဲ = ယူဇနာတစ္ရာနက္ေသာ ျပာပူတြင္းၾကီးထဲ၌ အဖန္ဖန္ ပူျပင္းေလာင္ကြ်မ္းမူကို ခံရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ဂ) လက္ပံေတာငရဲ = သံႏွင့္တူေသာ လက္ပံဆူး၊ ဓား-သန္လ်က္ႏွင့္တူေသာ လက္ပံရြက္ရွိေသာ ယူဇနာတစ္ရာ အျမင့္ရွိေသာ လက္ပံေတာ၌ ေခြး၊ လင္းတ၊ က်ားတို႔၏ ၀ါးမ်ိဳကိုက္သတ္မူ၊ လက္ပံဆူး၊ လက္ပံရြက္တုိ႔၏ စူးရွျဖတ္ေတာက္မူကို ခံရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ဃ) သန္လ်က္ေတာငရဲ = အျမင့္၊ အနံတစ္ယူဇနာစီရွိေသာ သန္လ်က္ရြက္ႏွင့္တူေသာ သစ္ေတာၾကီး၌ လက္ပံေတာ ငရဲနည္းတူ ခံရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(င) ၾကိမ္ပိုက္ေခ်ာင္းငရဲ = အလြန္စပ္ငံေသာ ေၾကးနီပူေရတုိ႔ျဖင့္ သံတံက်င္ပမာ စူးရွေသာ ၾကိမ္တုိ႔ ေရာယွက္ေသာ ဆင္းရဲဒုကၡအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ခံေနရေသာ ငရဲသားတို႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

ေဆာင္ = သဥၨိဳ၀္း,ကာလ၊ သံဃာတႏွင့္၊ ေရာရု၀ႏွစ္၊ တာပန္ႏွစ္၊ တြက္စစ္ အ၀ီစိ။
အထပ္တုိင္းမွာ၊ ဘင္, ျပာ, လက္, သန္၊ ၾကိမ္ပိုက္ရံ၊ ငါးတန္ ဥႆဒရွိ။

(၂) တိရစၦာန္ဘံု = တိရစၦာန္တို႔၏ ေနရာဘံု၊

(၃) ျပိတၱာဘံု = ခ်မ္းသာမွကင္းေ၀းေသာ ျပိတၱာတုိ႔၏ ေနရာဘံု၊

(၄) အသုရကာယ္ဘံု = ျမဴးထူးေပ်ာ္ပါးမူ ကင္းသည့္ ျပိတၱာ အသုရကာယ္တုိ႔၏ ေနရာဘံု။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ငရဲၾကီး (၈) ထပ္

(က) သဥၨီ၀ = သဥၨိဳ၀္းငရဲ = အဖန္ဖန္ အထပ္ထပ္ ျပန္၍ ျပန္၍ အသက္ရွင္ျပီး ငရဲဆင္းရဲကို ခံစားရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ခ) ကာလသုတၱ = ကာလသုတ္ငရဲ = မ်ဥ္းၾကိဳးအနက္ျဖင့္ မ်ဥ္းသားကာ ပဲခြပ္၊ ပုဆိန္၊ ဓားမ၊ လႊတုိ႔ျဖင့္ အေရြးခံရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု

(ဂ) သဃၤာတ = သဃၤာတငရဲ = အလွ်ံတေျပာင္ေျပာင္ ေတာက္ေလာင္ေနေသာ သံေတာင္ သံခဲတုိ႔ျဖင့္ အဖန္တလဲလဲ ထုၾကိတ္၀ါးျမိဳခံေနရေသာ ငရဲသား တုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ဃ) ေရာရု၀ = ေရာရု၀ငရဲ = ျပင္းထန္က်ယ္ေလာင္ေသာ အသံျဖင့္ အျမဲတမ္း ငိုေၾကြး ျမည္တမ္းေနရေသာ ငရဲသားတို႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(င) မဟာေရာရု၀ = မဟာေရာရု၀ငရဲ = ေရာရု၀ငရဲသားတုိ႔ထက္ ပိုလြန္ျပင္းထန္စြာ ငိုေၾကြးျမည္တမ္းေနရေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု။

(စ) တာပန = တာပနငရဲ = ပူေလာင္လြန္းလွေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ဆ) မဟာတာပန = မဟာတာပနငရဲ = တာပနငရဲသားတုိ႔ထက္ ပိုလြန္ ျပင္းထန္စြာ ပူေလာင္ေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု၊

(ဇ) အ၀ီစိ = အ၀ီစိငရဲ = မီးလွ်ံကြက္လပ္မရွိ၊ ဆင္းရဲေ၀ဒနာကြက္လပ္မရွိ၊ ငရဲသားကြက္လပ္မရွိေသာ ငရဲသားတုိ႔၏ ျဖစ္ရာဘံု။ (ထုိအ၀ီစိငရဲကိုပင္ မဟာအ၀ီစိငရဲဟု ေခၚသည္။)

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

ေလာက (၃)ပါး

ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ သေဘာတရားမ်ားကို ေလာကဟု ေခၚသည္။ ထုိေလာကသည္ -

(၁) ၾသကာသေလာက

(၂) သတၱေလာက

(၃) သခၤါရေလာက ဟု - (၃)ပါး အျပားရွိသည္။


(၁) ၾသကာသေလာက
သတၱ၀ါတုိ႔၏ တည္ရာေနရာ ဘံုဌာနသည္ ၾသကာသေလာကမည္၏၊ ထုိၾသကာသေလာကသည္ -

(၁) ကာမ = ၁၁ ဘံု

(၂) ရူပ - ၁၆ ဘံု

(၃) အရူပ - ၄ဘံုအားျဖင့္ (၃၁)ဘံု ရွိပါသည္။ ကာမ(၁၁)ဘံု ဟူသည္ အပါယ္(၄)ဘံု၊ ကာမသုဂတိ(၇)ဘံုတုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။

အပါယ္ (၄) ဘံု
ခ်မ္းသာကင္းေသာ ဘံုမ်ားကို အပါယ္ဘံုဟု ေခၚသည္။

(၁) ငရဲဘံု = ခ်မ္းသာဟူ၍ ျမဴတစ္ေစ့မွ် မရွိေသာဘံု။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(ဆ) ပ႒ာန္းက်မ္းႏွင့္ သစၥာ(၂)ပါး

နာမ္ရုပ္တုိ႔၏ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အက်ိဳးအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ေက်းဇူးျပဳပံု အမ်ိဳးမ်ိဳးတုိ႔ျဖင့္ နည္းမ်ိဳးစံုေရာျပြမ္၍ ေဟာၾကားရာက်မ္းသည္ ပ႒ာန္းက်မ္းမည္၏။ (ပ = အမ်ိဳးမ်ိဳး + ဌာန = အေၾကာင္းတရား)

ဤပ႒ာန္းက်မ္းကိုပင္ အနႏၱနယသမႏၱပါသာဒိကက်မ္းဟုလည္း ေခၚျပန္ေသး၏။ ေရတြက္၍ မဆံုးႏုိင္ေအာင္ နည္းေပါင္းစံုေသာေၾကာင့္ အနႏၱနယဟု ေခၚသည္။ ပတ္၀န္းက်င္ အလံုးစံု ျပည့္စံုေသာေၾကာင့္ သမႏၱဟု ေခၚသည္။ အစ၊ အလယ္၊ အဆံုး သံုးပါးလံုး ၾကည္ညိဳဖြယ္ေကာင္းေသာေၾကာင့္ ပါသာဒိကဟု ေခၚသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပ႒ာန္းက်မ္းေတာ္ၾကီးသည္ နည္းေပါင္းစံုတုိ႔ျဖင့္ အလံုးစံု ျပည့္၀ကာ အစ အလယ္ အဆံုး သံုးပါးလံုး ၾကည္ညိဳဖြယ္ေကာင္းေသာေၾကာင့္ အနႏၱနယသမႏၱပါသာဒိက အမည္ရေလသည္။

ဤပ႒ာန္းက်မ္း၌ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္၊ အဗ်ာကတ၊ ပညတ္စေသာ တရားမ်ားက ဆုိင္ရာ ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္၊ အဗ်ာကတ၊ ပညတ္စေသာ တရားမ်ားအား ေဟတု၊ အာရမၼဏစေသာ ပစၥည္းတုိ႔ျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳပံုကို အေၾကာင္း၊ အက်ိဳး ၂၄-မ်ိဳးထိေအာင္ဆက္စပ္ခြဲျခမ္းကာ ေဟာျပေတာ္မူပါသည္

သို႔ျဖစ္၍ ယင္းပ႒ာန္းက်မ္းသည္ စိတ္၊ ေစတသိက္ စေသာ ပရမတၳသစၥာတရားမ်ားႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္၊ ေက်ာင္း၊ အိပ္ရာ၊ ေနရာ၊ ရာသီဥတု၊ စားဖြယ္ေဘာဇဥ္စေသာ သမၼဳတိသစၥာ ပညတ္တရားမ်ားကို ေဟာျပေသာ က်မ္းပင္ျဖစ္ပါသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤပ႒ာန္းက်မ္းကိုလည္း သမၼဳတိသစၥာႏွင့္ ပရမတၳသစၥာ ႏွစ္ပါးလံုးကို ေဟာေတာ္မူသည့္ က်မ္းဟုပင္ ဆုိနုိင္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(စ) ယမုိက္က်မ္းႏွင့္ သစၥာ(၂)ပါး

ပုစၦာ ၀ိသဇၨနာအစံု၊ အႏုေလာမပဋိေလာမ အစံု၊ သႏၷိ႒ာန္ သံသယအစံု စေသာ အစံု အစံု ေဒသနာ၏ အစြမ္းျဖင့္ ေဟာျပရာက်မ္းသည္ ယမိုက္က်မ္းမည္၏။

ဤယမုိက္က်မ္း၌ အသညသတ္ပုဂၢိဳလ္အား ခႏၶာတစ္ပါးျဖစ္၏ စသည္ျဖင့္ ျပဆုိေသာ ပုဂၢလ၀ါရကိုလည္းေကာင္း၊ အသညသတ္ဘံု၌ ခႏၶာတစ္ပါး၊ ပဥၥေ၀ါကာရ (ခႏၶာငါးပါးရွိေသာ) ဘံု၌ ခႏၶာငါးပါးျဖစ္၏ စသည္ျဖင့္ ျပဆုိေသာ ၾသကာသ (ဘံု) ၀ါရကုိလည္းေကာင္း၊ အသညသတ္ ပုဂၢိဳလ္အား အသညသတ္ဘံု၌ ခႏၶာတစ္ပါး ျဖစ္၏ စသည္ျဖင့္ ျပဆုိေသာ ပုဂၢေလာကာသ၀ါရ(ပုဂၢိဳလ္ + ဘံု)ကို လည္းေကာင္း ေဟာျပေတာ္မူသည္။

သို႔ျဖစ္၍ ယင္းယမုိက္က်မ္းသည္ ၾသကာသေလာကဟူေသာ ဘံု၊ သတၱ ေလာကဟူေသာ ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ သခၤါရေလာကဟူေသာ ခႏၶာ၊ အာယတနစသည္ကို ေဟာျပေသာ က်မ္းျဖစ္သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤယမုိက္က်မ္းကိုလည္း ၾသကာသေလာက၊ သတၱေလာက ဟူေသာ သမၼဳတိသစၥာႏွင့္ သခၤါရေလာကဟူေသာ ပရမတၳသစၥာႏွစ္ပါးလံုးကို ေဟာေတာ္မူသည့္ က်မ္းဟုပင္ ဆုိသင့္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(င) ကထာ၀တၳဳက်မ္းႏွင့္ သစၥာ(၂)ပါး

ေရွးအဘိဓမၼာေလးက်မ္းတုိ႔ျဖင့္ ေဟာခဲ့ျပီးေသာ ပရမတၳသစၥာ၊ သမၼဳတိသစၥာႏွင့္ စပ္ေသာ စကားရပ္တုိ႔ကို ရွင္းျပရာျဖစ္ေသာက်မ္းသည္ ကထာ၀တၳဳက်မ္းမည္၏။ (ကထာ = စကားရပ္ + ၀တၳဳ = ရွင္းလင္းျပသရာ)

ဘုရားရွင္သည္ ဓမၼသဂၤဏီ၊ ၀ိဘင္း၊ ဓာတုကထာက်မ္းတုိ႔ျဖင့္ ပရမတၳကထာတို႔ကို ေရွ႕တန္းတင္ မဓာနျပဳ၍ ေဟာျပေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ တဖန္ ပုဂၢလပညတ္က်မ္းျဖင့္ ပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို ခြဲျခမ္းျပျပီး သမၼဳတိသစၥာ - သမၼဳတိကထာ၊ ပုဂၢလပညတ္ကိုသာ ေရွ႕တန္းတင္ပဓာနျပဳ၍ ေဟာျပေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ ယင္းသစၥာ(၂)မ်ိဳး၊ ကထာ(၂)မ်ိဳးတုိ႔တြင္ အဘယ္သစၥာ၊ အဘယ္ကထာကို မူလဧကန္အမွန္တရားဟု ယူရမည္နည္း စသည္ျဖင့္ တရားနာ ပရိသတ္တုိ႔ သႏၱာန္၌ သံသယမ်ား ၀င္လာနုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယင္းသံသယမ်ားကို ေျဖရွင္းျပရန္ ကထာ၀တၳဳက်မ္းျဖင့္ ဆက္လက္ရွင္းျပေတာ္မူခဲ့ပါသည္။

ဥပမာ - “ဘုရားေလာင္းသည္ သုေမဓာရေသ့ဘ၀ျဖင့္ ဒီပကၤရာ ျမတ္စြာဘုရားထံ နိယတဗ်ာဒိတ္ပန္း ဆင္ျမန္းသည္မွစ၍ ဘုရားျဖစ္သည္အထိ ေလးအသေခၤ်ႏွင့္ ကမၻာတစ္သိန္းကာလၾကာေအာင္ ပါရမီျဖည့္ခဲ့၏”ဟု ဆုိရာ၌ ပရမတၳသစၥာဘက္မွ ၾကည့္လွ်င္ ဤအယူသည္ သႆတဒိ႒ိ(ျမဲ၏ဟု ယူေသာ အယူ)ျဖစ္၏ဟု ယူဆဖြယ္ရွိ၏။ ထုိစကားရပ္ကို သမၼဳတိသစၥာဘက္မွ ၾကည့္ွလွ်င္ကား ေလာကေ၀ါဟာရ အသံုးအႏူန္း စကားရပ္သာျဖစ္၍ သႆတဒိ႒ိ မျဖစ္ႏုိင္သကဲ့သို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ဤသို႔ အျငင္းပြားဖြယ္စကားရပ္တုိ႔ကို ရွင္းျပေသာ ဤကထာ၀တၳဳက်မ္း၌ တတိယသဂၤါယနာ၏ အဓိပတိျဖစ္ေတာ္မူေသာ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆ ရဟႏၱာ မေထရ္ျမတ္သည္ နိကာယ္ငါးရပ္မွ ထုတ္ႏုတ္၍ သုတ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ကို ရွင္းျပထားသည္။ ၎တုိ႔ကား - ပရမတၳတရားကို ပဓာနာထား၍ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည့္ သုတ္ေပါင္းငါးရာ၊ သမၼဳတိသစၥာကို ပဓာနထား၍ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည့္ သုတ္ေပါင္းငါးရာအားျဖင့္ တစ္ေထာင္ျဖစ္ပါသည္။

ယင္းတုိ႔ကို ရွင္းျပရာ၌လည္း ျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည့္ နည္းအတုိင္းပင္ ရွင္းျပထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

သို႔အတြက္ ကထာ၀တၳဳက်မ္းကိုလည္း ပရမတၳသစၥာႏွင့္ သမၼဳတိသစၥာႏွစ္ပါး အယူအဆမလြဲမွားေစရန္ ရွင္းျပေသာ က်မ္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သစၥာ(၂)ပါးလံုးကို ေဟာၾကားသည့္ က်မ္းဟုပင္ ဆုိသင့္ပါသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(ဃ) ပုဂၢလပညတ္က်မ္းႏွင့္ သမၼဳတိသစၥာ

ပုဂၢလပညတ္စေသာ ပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ခြဲျခား သတ္မွတ္ျပေသာ က်မ္းသည္ ပုဂၢလပညတ္က်မ္းမည္၏။ (ပုဂၢလ = ပုဂၢိဳလ္ + ပညတ္ = သတ္မွတ္ခ်က္)

ဤပုဂၢလပညတ္က်မ္း၌ - ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္၊ သစၥာစေသာ ပရမတၳတ တရားတုိ႔၏ အမည္တုိ႔သည္ ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိေသာေၾကာင့္ ၀ိဇၨမာနပညတ္မည္၏။

လူ၊ နတ္၊ ျဗဟၼာ၊ ေယာက္်ား၊ မိန္းမစေသာ လူတုိ႔ သံုးစြဲေသာ အမည္တုိ႔သည္ ပရမတၳအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာေၾကာင့္ အ၀ိဇၨမာန ပညတ္ျမည္၏။

၀ိဇၨမာန ပညတ္တုိ႔ကို ခႏၶပညတ္စသည္ျဖင့္သာ ျပ၍ အ၀ိဇၨမာန ပညတ္ကိုမူ ပုဂၢိဳလ္တစ္မ်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးစသည္ျဖင့္ ခ်ဲ႕ထြင္း၍ ေဟာျပထားသည္။

ဓမၼသဂၤဏီ၊ ၀ိဘင္း၊ ဓာတုကထာ၊ အဘိဓမၼာသံုးက်မ္းကို ေဟာျပီးေသာအခါ ပရမတၳသစၥာတရားမ်ားကိုသာ နာၾကားရသည့္ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔၏ သႏၱာန္၌ သံသယ ၀င္လာႏုိင္သည္။ ဤအဘိဓမၼာသံုးက်မ္းလံုး၌ လူ၊ နတ္၊ ျဗဟၼာ၊ ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱ၀ါ၊ လူဘံု၊ နတ္ဘံု၊ ျဗဟၼာဘံုစေသာ သမၼဳတိသစၥာ ပညတ္စကားမ်ား လံုး၀မပါ၀င္ခဲ့ေခ်။ ခႏၶာ၊ အာယတနစေသာ ပရမတၳသစၥာ တရားမ်ားသား ပါ၀င္ခဲ့သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ကမၻာေလာကၾကီး၌ ပရမတၳသစၥာတရားမ်ားသာ ရွိသေလာ၊ သမၼဳတိသစၥာ ပညတ္တရားဟူသည္ မရွိေလသေလာဟု သံသယ၀င္လာႏုိင္၏။ ပညတ္ဟူသည္ မည္သို႔မွ် အသံုးမ၀င္ဟု မွတ္ထင္ကာ တစ္ဖက္စြန္းသို႔လည္း ေရာက္သြားႏုိင္ေပသည္။

ေလာက၌ ပရမတၳတရားသက္သက္မွ်ရွိ၏ဟု ယူဆလုိက္လွ်င္ တစ္ဖက္စြန္းေရာက္ႏုိင္သကဲ့သို႔ သမၼဳတိသစၥာ ပညတ္သာ အဓိကျဖစ္၏၊ အေရးပါ၏ဟု ယူဆလုိက္လွ်င္လည္း တစ္ဖက္စြန္းသို႔ ေရာက္ႏုိင္ျပန္သည္။ ျမတ္စြာ ဘုရားရွင္၏ တရားေတာ္မွန္လွ်င္ လက္၀ဲစြန္း၊ လက္ယာစြန္းဟူေသာ အစြန္းႏွစ္ဖက္မွ လြတ္ကာ မဇၥ်ိမပဋိပဒါ(အလယ္အလတ္က်င့္စဥ္) လမ္းသာ အမွန္ျဖစ္ရေပသည္။

ျမတ္စြာဘုရား၌ က်င့္စဥ္မ်ားတြင္ လွဴဒါန္းမူ ဒါနျပဳလုပ္ရာ၌ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္ပညတ္ကိုပင္ လွဴဒါန္းၾကရသည္။

သီလေဆာက္တည္ က်င့္သံုးရာ၌လည္း အျခားသတၱ၀ါ၏ အသက္ကို မသတ္ရမူ၊ အျခားသတၱ၀ါ၏ ပစၥည္းကို မခိုးရမူစသည္ျဖင့္ သတၱ၀ါပညတ္ကို အစြဲျပဳ၍ သီလတရားျဖစ္ေပၚရ၏။

သီလရွိေသာပုဂၢိဳလ္၊ သီလမရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ကို ခြဲျခားရာ၌လည္း၊ ပုဂၢိဳလ္ပညတ္ျဖင့္ပင္ ခြဲျခားၾကရသည္။

ေမတၱာပြားရာ၌လည္း “ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱ၀ါေတြ က်န္းမာၾကပါေစ၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ” ဟု ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱ၀ါစေသာ ပညတ္ကိုပင္ ေမတၱာပြားရသည္။ စ်ာန္အဘိညာဥ္ရရန္ သမထတရား အားထုတ္ရာ၌လည္း ကသုိဏ္းပညတ္ကိုပင္ အာရုံျပဳ၍ အားထုတ္ရသည္။

သို႔ျဖစ္၍ ပညတ္သည္ ဒါန၊ သီလ၊ သမထစေသာ ေလာကီနယ္ပယ္၌ မပါလွ်င္မျပီး အေရးၾကီးေသာ တရားပင္ျဖစ္၍ ပယ္၍ မျဖစ္နုိင္ေပ။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ အဘိဓမၼာတရားပြဲၾကီး၌ ပုဂၢလ ပညတ္က်မ္းကို က်မ္းအမည္ႏွင္ ့ေလ်ာ္ညီစြာ ပုဂၢလပညတ္ သမၼဳတိသစၥာကို ေရွ႕တန္း တင္၍ ေဟာေတာ္မူရေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(ဂ) ဓာတုကထာက်မ္းႏွင့္ ပရမတၳသစၥာ

ဓမၼသဂၤဏီက်မ္း၊ ၀ိဘင္းက်မ္းတုိ႔၌ ေဟာၾကားအပ္ျပီးေသာ ကုသိုလ္၊ အကုသုိလ္၊ အဗ်ာကတရားမ်ားကို ေရတြက္ရေသာ ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္တရားမ်ား(သဂၤေဟာ)၊ မေရတြက္ရေသာ ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္တရားမ်ား (အသဂၤေဟာ) စသည္ျဖင့္ အခန္းက႑(၁၄)မ်ိဳးတုိ႔ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ခ်ဲ႕ထြင္းျပဆုိရာျဖစ္ေသာ က်မ္းသည္ ဓာတ္တုကထာက်မ္းမည္၏။ (ဓာတု=ခႏၶာ)၊ အာယတန၊ ဓာတ္တုိ႔ကို+ကထာ=ျပဆုိျခင္း)

ဤ ဓာတုကထာက်မ္း၌ သဂၤေဟာ၊ အသဂၤေဟာ စေသာ (၁၄)ပါးေသာ နည္းတုိ႔ျဖင့္ စိတ္၊ ေစတသိက္၊ ရုပ္၊ နိဗၺာန္ဟူေသာ ပရမတၳတရားမ်ားကိုပင္ ေဟာျပသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤဓာတုကထာက်မ္းကိုလည္း ပရမတၳသစၥာျဖင့္ အက်ယ္ေ၀ဖန္၍ ေဟာေတာ္မူသည့္ က်မ္းဟုပင္ ဆုိသင့္ေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(ခ) ၀ိဘင္းက်မ္းႏွင့္ ပရမတၳသစၥာ

ဓမၼသဂၤဏီက်မ္း၌ ေဟာၾကားအပ္ျပီးေသာ ကုသုိလ္၊ အကုသိုလ္၊ အဗ်ာကတ တရားမ်ားကို ခႏၶာ၊ အာယတန၊ ဓာတ္၊ သစၥာ၊ ဣေျႏၵ၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ စေသာ(၁၈)မ်ိဳးေသာ အခန္းက႑တုိ႔ျဖင့္ အက်ယ္ေ၀ဖန္ျပေသာ က်မ္းသည္ ၀ိဘင္းက်မ္းမည္၏။ (၀ိဘဂၤ = ေ၀ဖန္ျခင္း)

ဤ၀ိဘင္က်မ္းကို အဘိဓမၼဘာဇနီယ နည္းျဖင့္သာမက သုတၱန္ဆန္ဆန္ ေဟာၾကားအပ္ေသာ သုတၱႏၱဘာဇနီယနည္း၊ အေမး အေျဖျပဳလုပ္၍ ေဟာၾကားအပ္ေသာ ပဥွာပုစၦကနည္းတုိ႔ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ ခ်ဲ႕ထြင္း၍ တန္ဆာဆင္ထားသည္။

ဤ၀ိဘင္းက်မ္းသည္လည္း ဓမၼသဂၤဏီက်မ္း၌ ေဟာခဲ့ျပီးသည့္ စိတ္၊ ေစတသိက္၊ ရုပ္၊ နိဗၺာန္ဟူေသာ ပရမတၱတရားတို႔ကိုပင္ ခ်ဲ႕ထြင္း၍ ေဟာျပေသာ က်မ္းျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ဤ၀ိဘင္းက်မ္းကိုလည္း ပရမတၳသစၥာျဖင့္ အက်ယ္ေ၀ဖန္၍ ေဟာေတာ္မူသည့္ က်မး္ဟု ဆုိသင့္ေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(က) ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းႏွင့္ ပရမတၳသစၥာ

စိတ္၊ ေစတသိက္၊ ရုပ္၊ နိဗၺာန္ဟူေသာ ပရမတၳတရားတို႔ကို ႏွစ္စု၊ သံုးစု ခြဲျခမ္းျပဳ၍ နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ေရတြက္ျပေသာ က်မ္းသည္ ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းမည္၏။ (ဓမၼ = တရားမ်ားကို + သဂၤဏီ = ေရတြက္ျပျခင္း)

ဤဓမၼသဂၤဏီက်မ္း၌ ပရမတၳတရားမ်ားကို ကုသလာ ဓမၼာ၊ အကုသလာ ဓမၼာ၊ အဗ်ာကတာ ဓမၼာ စသည္ျဖင့္ သံုးစုျပဳ၍ ေဟာၾကားထားသည္၊ ယင္းသို႔ သံုးစုျပဳ၍ ေဟာျခင္းကို ပါဠိလုိ တိက၊ ျမန္မာလုိ တိက္ ဟုေခၚ၏၊ ထုိသို႔ေသာ တိက္ေပါင္း ၂၂-တိက္ရွိသည္။ ပရမတၳတရားကို ေဟတူ ဓမၼာ၊ နေဟတူ ဓမၼာ စသည္ျဖင့္ ႏွစ္စုျပဳ၍ ေဟာျခင္းသည္ ပါဠိလုိ ဒုက၊ ျမန္မာလုိ ဒုက္မည္၏၊ ထုိသို႔ေသာ ဒုက္ေပါင္း ၁၀၀- ရွိသည္။

ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းကား ယင္းတိက္ ၂၂တိက္၊ ဒုက္ ၁၀၀ တုိ႔ကို သရုပ္အားျဖင့္ ေရတြက္၍ ေဟာျပေသာ က်မ္းျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းကို ပရမတၳသစၥာျဖင့္ ေဟာ္ေတာ္မူသည့္ က်မ္းဟု ဆုိရေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

သစၥာ(၂)ပါးႏွင့္ အဘိဓမၼာတရားေတာ္

အဘိဓမၼာတရားေတာ္သည္ က်မ္းအေရအတြက္အားျဖင့္ -

(က) ဓမၼသဂၤဏီက်မ္း

(ခ) ၀ိဘင္းက်မ္း

(ဂ)ဓာတုကထာက်မ္း

(ဃ) ပုဂၢလပညတ္က်မ္း

(င) ကထာ၀တၳဳက်မ္း

(စ) ယမုိက္က်မ္း

(ဆ) ပ႒ာန္းက်မ္း ဟူ၍ (၇)က်မ္းရွိသည္။

သစၥာႏွစ္ပါးႏွင့္ အဘိဓမၼာ(၇)က်မ္းကို ေ၀ဖန္ရေသာ္ -

ဓမၼသဂၤက်မ္း၊ ၀ိဘင္းက်မ္း၊ ဓာတုကထာက်မ္းတုိ႔ကို ေဟာရာ၌ ပရမတၳသစၥာကို အက်ယ္အားျဖင့္ ေဟာေတာ္မူသည္။

ပုဂၢလပညတ္က်မ္းကို ေဟာရာ၌ သမၼဳတိသစၥာကို အက်ယ္အားျဖင့္ ေဟာေတာ္မူသည္။

ကထာ၀တၳဳက်မ္း၊ ယမုိက္က်မ္း၊ ပ႒ာန္းက်မ္းတုိ႔ကို ေဟာရာ၌ သစၥာ(၂)ပါးလံုးကို အက်ယ္အားျဖင့္ ေဟာေတာ္မူသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။

(၈) ေလာကသမၼဳတိ အပၸဟာန = ေလာက၌ သမၼဳတိသစၥာကို မပယ္ႏုိင္ပံု

သမၼဳတိသစၥာ၊ ပရမတၳသစၥာႏွစ္ပါးတြင္ သမၼဳတိသစၥာသည္ ပရမတၱအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာေၾကာင့္ အ၀ိဇၨမာန ပညတ္ မည္၏၊ ပရမတၱ သဘာ၀အားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာ္လည္း အမွတ္တရားပင္ျဖစ္၏။

ျမတ္စြာဘုရားသည္ အနတၱ၀ါဒီ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေသာ္လည္း လူတုိ႔၏ အသံုးအႏူန္း ေ၀ါဟာရ ပညတ္မ်ားကို အတည္ျပဳေဟာၾကားေတာ္မူ၏၊ ထုိသို႔ ေဟာၾကားမွလည္း သတၱ၀ါမ်ား သေဘာေပါက္နားလည္ၾကမည္ ျဖစ္ေပသည္။ ဘ၀ျပႆနာႏွင့္ အယူ၀ါဒ ေနရာမွာလည္း ျမင္လာေပမည္။

အကယ္၍ သမၼဳတိသစၥာကို ပယ္လုိက္ပါက မည္သည့္ပညာရွင္မွ် ေလာကၾကီးကို တုိးပြားေအာင္ တည္ေထာင္ႏုိင္မည္ မဟုတ္ေပ။ အမိ၊ အဖ၊ ဆရာသမား၊ သားသမီး၊ ေမာင္ႏွမ၊ မိန္းမ ေယာက္်ားစသည္မ်ား မရွိေတာ့သျဖင့္ ေလာကၾကီး တစ္ခုလံုး စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ ပရမ္းပတာ ေလာကၾကီး ျဖစ္သြားႏုိင္၏၊ သီလရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္၊ သီလမဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္၊ ယုတ္မာေသာ ပုဂၢိဳလ္၊ ျမင့္ျမတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္စသည္ျဖင့္ အယုတ္၊ အလတ္၊ အျမတ္ ျခားနားမူလည္း မရွိႏိုင္ေတာ့ေပ၊ မိဘ ဆရာသမားတုိ႔အား ေက်းဇူးဆပ္ရျခင္း၊ ရိုေသေလးစားျခင္း၊ ေကြ်းေမြးေစာင့္ေရွာက္ရျခင္း၊ လွဴဒါန္းေပးကမ္းရျခင္း၊ သီလေဆာက္တည္ျခင္း၊ သမထ ဘာ၀နာ အားထုတ္ရျခင္း စသည္တုိ႔လည္း မရွိႏုိင္ေတာ့ေခ်။

သမၼဳတိသစၥာသည္ ေလာကၾကီးတ္စခုလံုးကို စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ တိရစၦာန္ေလာကၾကီး ျဖစ္မသြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္သည့္အျပင္ ျငိမ္းခ်မ္းသာယာေသာ ေလာကၾကီးျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေပးႏုိင္၏၊ ေက်းဇူးဆပ္ျခင္း(ကတညုတမဂၤလာ)၊ ရုိေသေလးစားျခင္း(ဂါရ၀မဂၤလာ)၊ ေကြ်းေမြးေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ လွဴဒါန္းေပးကမ္းျခင္း၊ သီလေဆာက္တည္ျခင္း၊ သမထ ဘာ၀နာ အားထုတ္ျခင္း စသည့္ ကုသိုလ္တရားမ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚလာႏုိင္၏။

ဤသို႔သမၼဳတိသစၥာေခၚ ပညတ္တရားသည္ ေလာကီနယ္၌ အလြန္အေရးပါအရာေရာက္ေသာေၾကာင့္ ျမတ္စြာဘုရားသည္ အနတၱ၀ါဒီ ပုဂၢိဳလ္ၾကီးျဖစ္ေသာ္လည္း သမၼဳတိသစၥာေဒသနာေတာ္ကို ဆုိခဲ့ျပီးေသာ အေၾကာင္းရွစ္မ်ိဳးအရ ေဟာၾကားေတာ္မူျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။