သတၱ၀ါတုိ႔၏ သႏၱာန္၌ စိတ္ ေစတသိက္ရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ (၀ီထိ) မ်ား

စိတ္သက္ႏွင့္ ရုပ္သက္

သတၱ၀ါတုိ႔၏သႏၱာန္၌ ပဋိသေႏၶတည္ေနခ်ိန္မွစ၍ မေသမီကာလအတြင္း၀ယ္ စိတ္ေစတသိက္ ရုပ္တရားမ်ား အျမဲမျပတ္ ျဖစ္ပ်က္လ်က္ေနၾကသည္။

ထုိသို႔ျဖစ္ပ်က္လ်က္ေနရာ စိတ္တစ္ခုစီ၌ ဥပါဒ္(ျဖစ္မူ)၊ ဌီ(တည္မူ)၊ ဘင္(ပ်က္မူ) ဟူေသာ ခဏငယ္သံုးခ်က္ (ကာလတုိ သံုးခု)ျဖင့္ သတ္မွတ္ထားသည္။

ထုိဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္(ျဖစ္၊ တည္၊ ပ်က္) ကာလတုိသံုးခုကို စိတၱကၡဏ(ခဏၾကီး) တစ္ခ်က္ဟုဆုိသည္။

မ်က္စိတစ္မွိတ္ လွ်ပ္တစ္ျပက္၊ လက္ဖ်စ္တစ္တြက္အတြင္း၌ ထုိ စိတၱကၡဏ(ခဏၾကီး)ေပါင္း ကုေဋတစ္သိန္းခန္႔ ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ ထုိစိတ္မ်ား ျဖစ္ပ်က္မူသေဘာကို လူသာမာန္တုိ႔၏ အသိဉာဏ္ျဖင့္ သိႏုိင္ရန္ အလြန္ပင္ခဲယဥ္းလွေပ၏။ သဗၺညဳဘုရားရွင္တုိ႔သာ သိနုိင္ၾကသည္။

ရုပ္တစ္ခု တစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ရာ၌လည္း ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ဘင္ (ျဖစ္၊ တည္၊ ပ်က္) အားျဖင့္ သံုးမ်ိဳးပင္ ရွိပါသည္။ ရုပ္တရားတုိ႔၏ ဥပါဒ္ခဏ(ျဖစ္မူကာလ)ႏွင့္ ဘင္ခဏ(ပ်က္မူကာလ)တုိ႔သည္ စိတ္တရားတုိ႔၏ ဥပါဒ္ခဏ (ျဖစ္မူကာလ) ႏွင့္ ဘင္ခဏ(ပ်က္မူကာလ)ႏွင့္ တူပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း စိတ္၏ ဌီခဏသည္ ခဏငယ္ တစ္ခ်က္သာၾကာ၏၊ ရုပ္၏ ဌီခဏကား ခဏငယ္ေပါင္း (၄၉)ခ်က္ၾကာေလသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္သက္သည္ ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္ အားျဖင့္ ခဏငယ္သံုးခ်က္သာ ရွိေသာ္လည္း ရုပ္သက္ကား ဥပါဒခဏ(၁)၊ ဌီခဏ(၄၉)၊ ဘင္ခဏ(၁)အားျဖင့္ ခဏငယ္ေပါင္း(၅၁)ခ်က္ ရွိေလသည္။

ဤသို႔လွ်င္ စိတ္တစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ရာ၌ - ဥပါဒ္၊ ဌီ၊ ဘင္ အားျဖင့္ ခဏငယ္သံုးခ်က္(ခဏၾကီးတစ္ခ်က္) သာ အသက္ရွည္၏။

ရုပ္တစ္ခု ျဖစ္ပ်က္ရာ၌ကား - ဥပါဒ္(၁)၊ ဌီ(၄၉)၊ ဘင္(၁) အားျဖင့္ ခဏငယ္(၅၁)ခ်က္ (ခဏၾကီး ၁၇-ခ်က္) အသက္ရွည္၏။

ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္၏အသက္သည္ ကာလအားျဖင့္ တုိ၍ ရုပ္၏အသက္ကား ရွည္ၾကာလွေပသည္။

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ သာသနာေရး၀န္ၾကီးဌာန ဗုဒၶဘာသာတရားေတာ္ (အဆင့္ျမင့္) စာအုပ္မွ ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပသည္။