ရွင္မဟာရ႒သာရ ဂမၻီသာရ ဆံုးမစာ (အႏုသာသန ဆံုးမစာဟုလည္း ေခၚသည္)

(၁) အႏုသာသန, က်ိဳးေၾကာင္းျပပိမ့္, မိဘေရွ႕ညႊန္, ဆရာမြန္တုိ႔, ေ၀ဖန္ပဲ့ျပင္, ၾကားသင္သမွ်, ၾသ၀ါဒကို, နား၀ဖန္လဲ, နားမရဲလွ်င္, လြန္ကဲရုိညႊတ္, ဆည္းပူးတတ္သည္, ေကာင္းျမတ္ဇာတ, သားေမြးဘ, ဆံုးမစကား, ဤေၾကာင္းလ်ားကို, မွတ္သားစိုက္စိုက္, ၀မ္းထဲပိုက္ေလာ့, စရုိက္သံုးလတ္, က်င့္၀တ္ထူးျခား၊ လူသံုးပါးႏွင့္၊ မျပားေရာျပြမ္း၊ ေပါင္းဖက္ကြ်မ္းလည္း၊ မ၀ွမ္းပေယာ၊ သူ႔သေဘာကို၊ လုိက္ေလ်ာညီေထြ၊ က်င့္တတ္ေစ။

(၂) ပြတ္ဆုိမုသား၊ ႏူတ္သံပ်ားသို႔၊ စီးပြားလိုေယာင္၊ ရူပေဆာင္လ်က္၊ မွားေအာင္ျပစ္ရွာ၊ ၾကံတတ္စြာသား၊ ေမတၱာခ်ည္းႏွီး၊ လူ႔ေခြးျမီးႏွင့္၊ တသီးတျခား၊ တစ္ပါးျပည္ရြာ၊ မေရွာင္သာ၍၊ မကြာေပါင္းေဖာ္၊ ျပဳျငားေသာ္လည္း၊ အေပၚကားယွဥ္၊ အထဲၾကဥ္၍၊ စိတ္ယွဥ္ႏွိမ့္ခ်၊ အာစာရျဖင့္၊ ကာလအလုိက္၊ သူ႔အၾကိဳက္ကို၊ စရုိက္ညီေထြ က်င့္တတ္ေစ။

(၃) မ်က္ျမင္ေလာက၊ ေနာင္ကာလဟု၊ ဘ၀ႏွစ္ပါး၊ ၾကံေထာက္ထား၍၊ စီးပြားမဟုတ္၊ ခင္ပြန္းယုတ္ကို၊ ခြာထုတ္ေပါင္းေဖာ္၊ ရွိလုိေသာ္လည္း၊ ရူေျမွာ္တုိင္းတြဲ႕၊ ေရွ႕ေနာက္ငဲ့၍၊ ျဖစ္မဲ့ၾကဥ္ေရွာင္၊ စြန္႔ရေအာင္လွ်င္၊ တတ္ေခါင္ၾကံစည္၊ ပညာဆည္၍၊ အရွည္ငံ့ေထြ လင့္တတ္ေစ။

(၄) အရွည္လင့္လင့္၊ အသင့္ေျမွာ္လ်က္၊ ၾကံေခါက္ရက္တည့္၊ ေႏွာင့္ယွက္ေသာျဖစ္၊ ဆံတရစ္မွ်၊ အျပစ္မဲ့စြာ၊ လြတ္ခြင့္သာမူ၊ ကႏၱာေတာထဲ၊ ခရီးခဲ၀ယ္၊ က်ားရဲသစ္ရူး၊ ဘီလူးသဘက္၊ ေဘးသူဖ်က္အား၊ ရက္ရက္ေဆာစြာ၊ စြန္႔လုိက္ခြာသို႔၊ မိစၦာေဖာ္ေပါင္း၊ သူမေကာင္းကို၊ စဥ္ေၾကာင္းေ၀းေျမ လႊင့္တတ္ေစ။

(၅) သူၾကီးသခင္၊ အရွင္တုိ႔ငယ္၊ ခုိင္းပါယ္သမူ၊ အမ,ျပဳ၍၊ ၾကည့္ရူဖန္ဆင္း၊ လူခပင္းအား၊ ျဖည့္တင္းသိမ္းေမြး၊ စာေက်းလယ္ယာ၊ ခန္႔ေသာခါမူ၊ ပညာေထာက္ထား၊ ရည္သြားေၾကာင္းလမ္း၊ ေမးစူးစမ္း၍၊ ေပးကမ္းေ၀ဖန္၊ မစ,ဟန္လုပ္၊ ဟုတ္လြန္သိေထြခ်င့္တတ္ေစ။

(၆) ျဖစ္ေခါင့္ျဖစ္ခဲ၊ နက္နဲဆင္ျခင္၊ ေျမာ္ျမင္ေရွ႕ေနာက္၊ တစ္ေခါက္ေလာက္သား၊ စံေျမာက္က၀ိ၊ ပညာရွိကို၊ ႏွမိႏွေျမာ၊ မေရာမျပြမ္း၊ စူးစမ္းမဲ့ဟန္၊ ေမ့ေလ်ာ့က်န္မူ၊ ေဖာ္ညႊန္ရည္သြား၊ မင္းစီးပြားေၾကာင့္၊ ေထာက္ထားႏူိင္းရည္၊ မင္းရိပ္ၾကည့္၍၊ မင္း၏စိတ္ညာဥ္၊ ရႊင္ျမဴးစဥ္၀ယ္၊ ဆုိလွ်င္ဆုိခြင့္၊ အခ်ိန္လင့္၍၊ ခ်ီးပင့္ေျမာက္ေထြ ျမင္တတ္ေစ။

(၇) မွည့္ေခၚမည္ရည္၊ ဆုိခံုတည္၍၊ ႏူတ္ျခည္ေပၚလွ်ံ၊ ပြဲအလံ၀ယ္၊ အသံျဖစ္ကာ၊ ေျပာပရွာသား၊ ၀ါစာခ်ိဳပ်ား၊ သူ႔စကားကို၊ အားမက်ဆန္း၊ ၀ါစာခ်ိဳပ်ား၊ သူ႔စကားကို၊ အားမက်ဆန္း၊ မ်က္ႏွာပန္ျဖင့္၊ ရႊင္လန္းျမဴးရယ္၊ အကယ္ကယ္သို႔၊ လွယ္ပယ္ေျပာေဖာ္၊ ျပဳျငားေသာ္လည္း၊ နာေပ်ာ္စရုပ္၊ ရိပ္ျခည္ျမဳပ္၍၊ စက္ဆုပ္ထဲခြာ၊ တုိ႔စိတ္မွာကို၊ သိသာမဲ့ေထြ က်င့္ႏုိင္ေစ။

(၈) ၀ါသနာထြတ္၊ ေကာင္းရာညြတ္သား၊ သူျမတ္တုိ႔ႏွင့္၊ အၾကိမ္သင့္၍၊ ဆုိခြင့္ဆုိရာ၊ ရွိေသာခါတံု၊ သုဘာသိတ၊ ပိယဓမၼာ၊ သစၥာဟုတ္မွန္၊ အင္းေလးတန္ႏွင့္ ျပညႊန္ ထံုးေကာင္း၊ မၾကားေတာင္းကို၊ က်ိဳးေၾကာင္းညီစြာ၊ ဉာဏ္ပညာျဖင့္၊ စိတ္ျဖာခြဲေ၀ ယွဥ္ႏုိင္ေစ။

(၉) မေနာ္ရဟ၊ လူ႔ဘံုက်သို႔၊ ျမင္ကတိမ္းညႊတ္၊ သည္းအူျပတ္မွ်၊ ဆြတ္ဆြတ္ၾကင္ဖြယ္၊ ဆင္းနိကာယ္ျဖင့္၊ တင့္တယ္ရုပ္သြင္၊ အထြတ္တင္သည္၊ ျဖစ္က်င္ကစား၊ ေထြျပားစြန္းျငိ၊ ပညာရွိတုိ႔၊ ေဘးတိျပစ္တင္၊ ေရာက္မည္ထင္မူ၊ ဆံမွ်င္ေလသံ၊ မပ်ံ႕စသာ၊ ဆိတ္ကြယ္ရာ၌၊ ေရွာင္ခြာမအား၊ ေတြ႕ျမင္ျငားလည္း၊ သူ႔သားစားတတ္၊ ဘီလူးမွတ္၍၊ မညြတ္ေစရ၊ စိတ္ေလာဘကို၊ နိစၥျမဲေန၊ ဖ်ဥ္ႏုိင္ေစ။

(၁၀) ဟီရိၾသတၱပ္၊ ေစာင့္ၾကပ္မကင္း၊ လူခပင္းအား၊ သတင္းညာေက်၊ ၾကားေလသျဖင့္၊ သင့္မတင့္ဟု၊ မတင့္မတယ္၊ ရွက္ေၾကာက္ဖြယ္တည့္၊ ျငိတြယ္ျပစ္တင္၊ ဆုိလိမ့္ထင္မူ၊ ျပည္းျဖင့္တြက္ေရ၊ အေထြေထြလွ်င္၊ ေရႊေငြအတိ၊ ေတာင္ရွိဟူေလာက္၊ ေရွ႕၀ယ္ေရာက္လည္း၊ ညွီေငါက္ခြ်ဲးခန္း၊ မွတ္ထင္းပန္း၍၊ တပ္စြန္းမဲ့ေထြ ၾကဥ္ႏုိင္ေစ။

(၁၁) ငါးမည္သတင္း၊ အရင္းမွန္လွ၊ ျမတ္စာရျဖင့္၊ ေလာဘၾကီးစြာ၊ အဘိဇၥ်ာေၾကာင့္၊ ပညာမဲ့ျငား၊ အက်င့္မွားမူ၊ ဆီးတားမငဲ့၊ ထုိးခုတ္အံ့ဟု၊ တံ့တံ့မလြဲ၊ လကန္နက္စြဲ၍၊ ေမာင္းမဲျခိမ္းေျခာက္၊ သူငါေရာက္လွ်င္၊ ယြင္းေဖာက္ၾကည့္ငဲ့၊ ေစာင့္သကဲ့သို႔၊ တုန္လဲ့ လန္႔ထိတ္၊ ေၾကာက္သည့္စိတ္ျဖင့္၊ ပရိစၥယ၊ ကိုယ္ကိုမ၍၊ သီလက်င့္ထံုး၊ ေဆာက္တည္သံုး၍၊ ႏွလံုးျမဲေန၊ ယွဥ္ႏုိင္ေစ။

(၁၂) ဆုိဖြယ္တရား, ႏွစ္ဖက္သားတုိ႔, ပိုင္းျခားစိမ့္ငွာ,ကပ္ေပးလွာမူ, ေျဖာင့္စြာရုိးရုိး, သေဘာကိုးလ်က္, တံစိုးဥစၥာ, မ်က္ႏွာၾကီးငယ္, မရြယ္မေထာက္, ရြံ႕ေၾကာက္မဲ့ထြန္, ေမ့က်န္ေမာဟ, ေဒါသမရူ, ဆံုးျဖတ္မူလည္း, မႏုလမ္းေဟာင္း, တမ်ဥ္းေက်ာင္း၀ယ္, တိမ္းေစာင္းမရွိ, သမာဓိျဖင့္, ကတိမယြင္း တည္ေစမင္း။

(၁၃) အတိဂမၻီ, အင္ညီေျဖာက္ျမား, သူ႔ရည္သြားကို, မွတ္သားရူေျမာ္, လူသူေတာ္တုိ႔, ရႊင္ေပ်ာ္ဖန္လဲ, ေတြ႕မရဲလွ်င္, ဆက္လြန္က်ဴး, သူ႔ထက္ထူးသား, ေက်းဇူးအႏွစ္, စံုသည္ျဖစ္လ်က္, ပြဲလယ္ခ်က္၀ယ္, ဖုိးန၈္ကုန္းေကာင္း, အစံြေႏွာင္းသို႔, ကံေဟာင္းလွဴေၾကြး, မမီေသး၍, ၾကာေႏွးခဲအပ္, လြန္ျငိဳျငင္လည္း, ပန္းပင္ပူဆာ, ဗ်ာပါ၀ိတက္, ေႏွာင့္ယွက္မက်န္, ေလာကဓံ၌, နိယံမေကြ, ျဖစ္ျမဲေပဟု, သံေ၀တရား, ၀မ္း၀ယ္ထား၍, တတ္အားသမွ်, လွဴဒါနႏွင့္, သီလၾကည္ညိဳ, ခ်မ္းရိပ္ခို၍, ကုိသုိလ္ႏွီးရင္း စည္ေစမင္း။

(၁၄) ဒါနသီလ, နိစၥမခ်န္, ဓိ႒ာန္ရႊင္ျဖိဳး, ေစာင့္ေသာက်ိဳးတည့္, မစိုးမရိမ္, စည္းစိမ္ခုိင္ျဖီး, ရြယ္တုိင္ျပီးမူ, ေဆြမ်ိဳးနီးစပ္, ထက္ၾကပ္မကင္း, ေက်းရင္းကြ်န္ခ်ာ, ေမတၱာစိတ္၀င္, တုိင္ပင္ႏူိင္းခ်က္, ေပါင္းဖက္တူေန, အေဆြခင္ပြန္း, လူရဟန္းအား, သိမ္ျမန္းၾကည့္ရူ, သျဂၤဳ ိဟ္မူ လည္း, တစ္ခုမက်န္, သေဘာမွန္လ်က္, သူမြန္တကာ, စဥ္လာေရွးလမ္း, က်င့္ျမဲတမ္းျဖင့္, စိတ္၀မ္းေျဖာင့္စင္း ၾကည္ေစမင္း။

(၁၅) မဏီေဇာတ, ျပည္တန္ျမႏွင့္ သိဂၤ ီေရႊညာ, ရတနာလည္း, အ၀ါလွ်ံလက္, ေရာင္ျခည္ထြက္မူ, စံုမက္၀ွဲးခ်ီး, အဘိုးၾကီး၏, တသီးဆုိဖြယ္, လူတုိ႔၀ယ္လည္း, ၾကီးငယ္အမ်က္, ေစာင္းမာန္ထြက္မူ, ေပါင္းဖက္ေႏွာႏွီး, အမ်ားျငီး၏, အတီးလက္သံုး, ဤသည္ထံုးကို, ယူက်ံဳးပိုက္သြင္း, သားေမာင္မင္းလည္း, မုန္းျပင္းေဒါသ, စိတ္နာဂကို။ ဉာဏ္လွခြ်န္ကင္း ျမဲေစမင္း။

(၁၆) ေရွးကမကြ်မ္း, လူစိမး္ရမ္းကို, စံုစမ္းစာနာ, လိမၼာနား၀င္, အေကာင္းထင္လ်က္, ဆင္ျခင္မရွိ, သတိလြတ္ေထြ, ေျပာမိေလသား, မေခ်သူ႔နား, ကြယ္စကားကို, အမ်ားထင္ေအာင္, ျပယ္သည္ေယာင္သို႔, ပြဲေဘာင္ဆုိထံု႔, တစ္ဖန္လူံ႕မူ, ႏူတ္တံု႔မလဲ, မ်က္ႏွာလြဲ၍, ၀မ္းထဲေထြေငၚ, မပြက္ေဖာ္တည့္, သည္ေသာ္တမူ, အျပစ္ဟူ၍။ မွတ္ယူစိတ္သြင္း ရွိေစမင္း။

(၁၇) ဆုိင္ျပိဳင္အားအန္, လက္မတန္မူ, ခ်စ္ဟန္ေပၚေကာင္း, အထဲေခ်ာင္းလ်က္, စည္းေပါင္းညီညြတ္, တစ္သမတ္ျဖင့္, ယြင္းခြ်တ္မရွိ, ညီေလျပီးကား, တစ္ရက္ရက္, ျဖိဳႏုိင္ခက္ခ်ိမ့္, ရန္ဘက္ထုိသူ, သေဘာတူႏွင့္, အယူေဖာက္လွဲ ႏွလံုးကြဲမူ, မခဲတုိ႔၀ယ္, ဖ်က္ေသာ္လြယ္ဟု, ဥပါယ္တမ်င္, နက္စြာယွဥ္၍, စိတ္ယာဥ္ေကြ႕သည္, သူ႔ၾကံရည္ကို။ ရိပ္ျခည္ဖမး္ျခင္း မိေစျခင္း။

(၁၈) ထဲပကြယ္ျမင္၊ မထင္ႏွစ္ေထြ၊ နိတံုေရႊသို႔၊ ျမဲေနတံတစ္၊ သေဘာက်စ္သား၊ က်ိဳးျပစ္သိေျမာ္၊ မိတ္သူေတာ္ႏွင့္၊ ေပါင္းေဖာ္ေသာ့အား၊ သူႏွစ္ပါး၏။ စီးပြားတက္ဟန္၊ ျမင္လတြန္ေသာ္၊ မမွန္ယြင္းေဖာက္၊ ႏွလံုးေကာက္တုိ႔၊ တေဖ်ာက္ဆိတ္ဆိတ္၊ ထဲစိတ္၀န္တုိ၊ မရူလုိ၍၊ ႏူတ္ခ်ိဳခြန္းသာ၊ ပ်က္ေၾကာင္းရွာ၍၊ မွာမွာေမႊေခ်ာက္၊ တစ္ေကာက္တစ္ပါး၊ အယူမွားေအာင္၊ စကားေပးငင္၊ အကယ္ျမင္သို႔၊ ျပစ္တင္ျပညႊန္၊ က်ိဳလိုဟန္ႏွင့္၊ ဆန္ကန္ႏူတ္ထား၊ စကားသြယ္၀ိုက္၊ ခ်င့္အၾကိီဳက္ျဖင့္ ကုန္းတုိက္ျပဳသည္၊ သူဖ်က္ရည္ကို၊ ရိပ္ျခည္ၾသဇ၊ တစ္ခြန္းဟက။ ခဏခ်က္ခ်င္း သိေစမင္း။

(၁၉) မိတ္ရန္၀ိုး၀ါး၊ သူတစ္ပါး၏၊ ၀ွက္ထားျမဲက်ိတ္၊ ထဲၾကံစိတ္ကို တံုဆိတ္ကြယ္ရာ၊ ၾကားေပလွာမူ၊ ၀မ္းသာအားရ၊ ေနာက္ကာလလည္း၊ သိကသည့္တူ၊ ဆုိပါဟူ၍၊ ပ်ဴပ်ဴငွာငာ၊ ခ်စ္မူရာႏွင့္၊ ေနာင္ခါမေရွာင္၊ ဆုိခ်င္ေအာင္လွ်င္၊ ေသြးေဆာင္ႏွစ္ေထာင္း၊ လွည့္ျဖားေယာင္း၍၊ ႏူတ္ေကာင္းျဖည္းညွဥ္ သာေစမင္း။

(၂၀) လြယ္လင့္တကူ၊ မယူအျပစ္၊ မုန္းခ်စ္၀ိုး၀ါး၊ ထုိသူအားလည္း၊ ဆံမ်ားေလသံ၊ မပ်ံ႕ရေအာင္၊ ကြယ္ေရွာင္ခဲခက္၊ ရိပ္ျခည္၀ွက္၍၊ ျပန္ပြက္မဆို၊ ၀မ္းထဲသိုမူ၊ သူလွ်ိဳတမန္၊ ေရာက္ဟန္ေတြ႕လည္း၊ နတ္ၾကံစည္ျဖင့္၊ ၾကားသည္သူ႔ႏူတ္၊ ဟုတ္မဟုတ္ကို။ အားထုတ္စိုငး္ျပင္း နာေစမင္း။

(၂၁) သကၤာမေက်၊ အေနမက်, ဒြိဟ၀ိုး၀ါး, ႏွစ္ပါးေတြးယူ, မွားေသာသူ၏, အမူအရာ, ေၾကာင္းခ်ာေစ့ေရ, လုပ္ၾကံေထြကို, အေနက်က်, သိျပီးမွတည့္, တစမေရွာက္, ရြယ္တုိင္းေထာက္၍, စြန္႔ေျမာက္မဲ့ထြန္, အေရးပြန္လ်က္, ေဘးရန္ေပ်ာက္လြင့္, အၾကည့္ျဖင့္လွ်င္, အသင့္ၾကံႏုိင္, အျပီးတုိင္အံ့, ၾကံ႕ခိုင္ႏွလံုး, ဤက်င့္ထံုးလည္း, လက္သံုးအျမဲ, ေဆာင္ယူစြဲ၍။   ။၀မ္းထဲပိုက္သြင္းပါေစမင္း။

(၂၂)  အ႒ာရသ, သိပၸေက်းဇူး, အထူးထူးကို, ဆည္းပူးေဖြရွာ, သင္ေသာခါလွ်င္, ဆရာေကာင္းထံ, က်ိဳးႏြံ တရွည္, ရိပ္ျခည္ၾကည့္လ်က္, တပည့္က်င့္၀တ္, ညီညြတ္စြာမူ, ကုန္ေအာင္ျပဳ၍, အာယုဆံုးစြန္, ေျပာင္းခ်ိန္တန္မွ, ျပညႊန္ရိပ္ျခည္, ဆိုအံ့သည္ဟု, ေဆာက္တည္လွ်ိဳ႕၀ွက္, ျပင္မထြက္သား, သိခက္ခဲလွ, ကိလိ႒ကို, မွတ္ရေအာင္ေအာင္, ရည္ေစာင္ႏွိမ့္ခ်, ဆည္းကပ္ခ၍။   ။ေန႔ညမကင္း-ေတြ႕ေစမင္း။

(၂၃) ထံရင္းထက္ၾကပ္, ျမဲဆည္းကပ္သား, သံုးထပ္ဗာဟီ က်မ္းရုိးမွီ၍, ရာသီအသၤာ, လိတၱာဖမ္းေထြ, အေခ်အတင္, အလ်င္အလ်ား, အစားအေျမွာက္, အေလွာက္အေနာ, အေရာအကူ, အယူအႏုတ္, အကုတ္အၾကည္း, ေရသြန္းလွည္းသို႔, တြက္နည္းသြင္သြင္, သင္ပုန္းျပင္၌, မထင္အေရး, အက္ေဒြးမေျမွာ္, မူးေမာ္ဘနန္း, ကိန္းခန္းအညီ, တိထီနကၡတ္, ခ်င့္ဆံုးျဖတ္၍, ပါဒ္ဗီဇနာ, ျပန္ခရာ၀ယ္၊ မွန္စြာၾကည္လင္၊ အျပီးစင္သည္၊ ေဗဒင္အမွတ္၊ ဤအတတ္လည္း။   ။မျပန္စင္းလ်င္း-ေလ့ေစမင္း။

(၂၄) အလုိက္အလုိက္၊ လူတုိ႔၌၀ယ္၊ ၾကက္တုိက္အန္ခတ္၊ ဇယ္လြတ္ေျပးခ်ီ၊ ဗလီေျပးဖမ္း၊ လက္ပမ္းလက္ေပြ႕၊ က်င့္ေလ့က်င္လည္၊ ဆုိစသည္တံု၊ အရည္အစြမ္း အတတ္သြမ္းဟု၊ မကြ်မ္းမက်င္၊ နားမ၀င္မူ၊ သဘင္ပြဲထံ၊ ေရာမျပြံေသာ္၊ ရွက္ရြံကဆုတ္ဆုိင္း၊ ရုိင္းစိုင္းမတ္လတ္၊ ျဖစ္တုိ႔တတ္စြ၊ လြတ္မခ်န္၊ ဤေရးဟန္လည္း၊ မက်န္မၾကြင္း-ေစ့ေစမင္း။

(၂၅) ေန႔ခင္းဌာန၊ ကာလေျမွာ္ရူ၊ ေရြးခ်ယ္ျပဳလ်က္၊ လြယ္မူမလ်င္၊ ဆင္ျခင္ၾကံစည္၊ ထုိရွည္ေထာက္ထား၊ စီးပြားတိမ္နက္၊ ယုတ္တက္ေဖြရွာ၊ ေတြးစာနာလ်က္၊ ဥစၥာပစၥည္း၊ ပညာဆည္းလည္း။   ။ထန္သည္းမျပင္း-ေမြ႕ေစမင္း။

(၂၆) ရမၼက္ေဒါသ၊ ေမာဟေျမွးယွဥ္၊ ပုထုဇဥ္တုိ႔၊ ေရွာင္ၾကဥ္ခဲစြာ၊ ကိေလသာေၾကာင့္၊ တစ္ခါတစ္ရံ၊ အၾကံမရွိ၊ မွားယြင္းမိလည္း၊ သတိလည္းျပဳ၊ မေကာင္းမူ၌၊ အဏုျမဴညက္၊ ဆံတစ္ရြက္မွ်။   ။ေလ့က်က္မဲ့လွ်င္း-ေမ့ေစမင္း။

(၂၇) ထုိမွတတန္၊ အရွင့္၀န္၌၊ မက်န္ညဥ္႔ေန႔၊ ၾကံေအာက္ေမ့ေလာ့၊ အေရွ႕အေနာက္၊ ေတာင္ေျမာက္ခန္း၀ါ၊ လက္်ာလက္၀ဲ၊ အံု႔တဲ၀င္းတပ္၊ ေနရပ္ရုံးစု၊ စီရင္မူတံု၊ ေမရုဓိပၸ၊ ျမတ္ေဒသဟု၊ ပဥၥအာလိန္၊ တာ၀တိ ံ၀ယ္၊ ေစာင့္ခ်ိန္ရန္တား၊ ငါးတန္ျခားလ်က္၊ သိၾကားေနရာ၊ ျပည္ေအာင္ခ်ာကို၊ မိစၦာတုန္မဲ့၊ ၾကံသကဲ့သို႔၊ ႏူိင္းရွဲ႕ပံုယူ၊ ထုိ႔အတူလွ်င္၊ ရန္သူမိွက္မွား၊ ၾကံလွည့္ျငားလည္း၊ ၾကိဳးစားအန္ေထာင္၊ မျဖစ္ေအာင္လွ်င္။   ။လုပ္ေဆာင္ဖန္ဆင္း-တံုေစမင္း။

(၂၈) ရာဇ၀ံသား၊ မွန္စြာလက္သံုး၊ နည္းထံုးေရွးတီး၊ လြန္ေလျပီးသား၊ သူၾကီးမင္းစိုး၊ က်င့္ရိုးက်င့္စဥ္၊ က်င့္ထံုးယွဥ္၍၊ က်င့္လ်ဥ္က်င့္တမ္း၊ က်င့္ျမဲလမ္းကို၊ စူးစမ္းနက္တံ၊ ေ၀းရွည္လံသား၊ ပံုစံမွတ္မိ၊ ပညာရွိကို၊ သတိၾကည္ေမာ၊ က်မ္းသေဘာျဖင့္၊ ႏွီးေႏွာတကိုယ္၊ ေျပာဆုိဖူးေတြ႕၊ ေမးျမန္းေလ့က်က္၊ ရက္ေန႔မျပတ္၊ ညိညြတ္တုိင္ပင္၊ ႏူိင္းဆင္ျခင္၍။   ။သိျမင္က်ယ္၀င္း-စံုေစမင္း။

(၂၉) ပြင့္လင္းခ်မ္းသာ၊ ၾကီးျမင့္ရာဟု၊ မွန္စြာသမူ၊ ေလးဖုိးစုသား၊ စတုစကၠ၊ ဓမၼတရား၊ အေၾကာင္းမ်ား၀ယ္၊ ၾကိဳးၾကားမ်က္ေျမွာ္၊ အၾကိဳက္ေတာ္လ်က္၊ မေပၚမလြင္၊ ဂုဏ္အင္ငုပ္တိမ္၊ စည္းစိမ္ခြန္အား၊ ရည္သြားအခန္႔၊ ပြားျပန္႔က်ိဳးေပး၊ အေရာက္ေႏွးလည္း၊ နီးေ၀းတိုရွည္၊ ၾကံစည္ေထာက္ထား၊ မေမ့မွားလင့္၊ ကုန္သြားယာလယ္၊ လုပ္ဖြယ္ေဆာင္ခင္း၊ မပ်င္းလံု႔လ၊ ၀ါယာမျဖင့္၊ ဒုကၡဖ်င္းသိမ္၊ ေၾကာင့္ၾကျငိမ္၍။   ။စိုးရိမ္ေပ်ာက္ကင္း-ယံုေစမင္း။

(၃၀) စတုမဓူ၊ ဟူသာရသာ၊ သကာတျခား၊ ပ်ားလည္းမလြတ္၊ ေထာပတ္ဦးဆီ၊ အညီေဖာ္ေျမာက္၊ ေတာေျမြေဟာက္ကို၊ ဆိပ္ေတာက္ပြားေဆး၊ ၀ေအာင္ေကြ်းေသာ္၊ အေရးထူျပား၊ ျဖစ္သည္မ်ားကို၊ ေထာက္ထားႏူိင္းတု၊ ထံုးစံရူ၍၊ ျပဳစုသ၍၊ အဓေလ့လည္း။   ။ေအာက္ေမ့ၾကံခင္း-ပံုေစမင္း။

(၃၁) ဘံုနန္းထြတ္ေခါင္၊ လုပ္ေဆာင္ျပီးလြယ္၊ ျငမ္းသဖြယ္လွ်င္၊ မပယ္ဦးဘဲ၊ ၾကဥ္ဖဲေရွာင္ခြာ၊ မတတ္သာ၍၊ ျခင္းရာသိလ်က္၊ ေျမြဆိပ္တတ္သို႔၊ ေပါင္းဖက္ခဲေလွာ္၊ လူမေတာ္ကို၊ အေဖာ္ရဆန္း၊ ၀မ္းသာပမ္းျဖင့္၊ သိမး္ျမန္းမစ၊ စံပေဆာင္ရြက္၊ ႏွစ္သက္ဖြယ္မူ၊ ကံုေအာင္ျပဳလည္း။   ။အကုအကင္း-ပါးေစမင္း။

(၃၂) အရင္းအႏွစ္၊ ႏြယ္ျမက္ပင္ခ်ံဳ၊ လံုးစံုေျမသား၊ မ်ိဳးေဆြ၀ါး၌၊ ေထြျပားမၾကံ၊ သက္ႏွံစိုက္စိုက္၊ အရွင္၌လည္း၊ ထဲပိုက္ဧကန္၊ အခ်စ္လြန္လ်က္၊ ေတာ္မွန္ရဲရင့္၊ မူက်င့္ျခင္းရာ၊ ျပည့္စံုစြာသား၊ ပညာၾကီးထူး၊ ထုိသသူကို၊ မွတ္ယူ ေတြးေထာက္၊ ေရြးခ်ယ္ေကာက္၍၊ ထပ္ေလွ်ာက္ဆင့္ျပန္၊ မစ, ဟန္လည္း။   ။အားအင္လံုရင္း-မ်ားေစမင္း။

(၃၃) အာဒိ၀ယ၊ ငယ္ရြယ္ကပင္၊ နိစၥမေမ့၊ ဆံုးမေလ့သား၊ ေနာက္ေရွ႕ျမင္သိ၊ ပညာရွိႏွင့္၊ ေပါင္းမိခ်စ္ခင္၊ ကြ်မ္းက်င္လ်င္က၊ ဖူးျမင္တင္ေမး၊ လြန္ျမတ္ေလးလ်က္၊ ေ၀းလည္းမေမ့၊ ေတြ႕လည္းမရဲ၊ လြန္ဆကဲလ်က္၊ ယွဥ္ႏြဲႏွီးေႏွာ, ၾကည္တပ္ေမာသည္, ေႏွာင္းၾကြင္းဆင္ျခင္, စီးပြားျမင္၍, ဂုဏ္အင္မခ်ိဳ႕, ေကာင္းရာပို႔သား, လူတုိ႔က်င့္တမ္း, ဤေၾကာင္းလမ္းကို, စံုစမ္းမျပတ္, သက္ဆံုးမွတ္ေလာ့, မလြ်တ္မလႊဲ, လူခပဲ၌, ျဖစ္ျမဲနိယံ, ေလာကဓံေၾကာင့္, တစ္ရံတစ္ၾကိမ္, စိုးရိမ္ေႏွာင့္ေႏွး, ၾကံေရးခဲစြာ, ျဖစ္ေသာခါတံု, ခ်မ္းသာေဆာင္ဘူး, သူ႔ေက်းဇူးကို, ထိမ္ျမဴးမရွိ, မိမိပစၥည္း, သိမ္းဆည္းက်ိတ္ႏွက္, ေရတစ္စက္မွ်, မထြက္ရသာ, သူ႔မွာရေၾကာင္း, ေခ်ာင္းေျမာင္းႏွီးႏြယ္, အကယ္ကယ္သို႔, ျပက္ရယ္ခ်ိဳးခ်ိဳး, ႏူတ္သာျဖိဳးလ်က္, အက်ိဳးကားေပ်ာက္, အျပစ္ေရာက္ေအာင္, ေကြ႕ေကာက္လိမ္လည္, ၾကံစည္ရူိ႕ကတ္ လ်ည့္ပတ္တတ္သည္, ယြင္းခြ်တ္ေဖာက္လဲ, လူစဥ္းလဲကို, ၾကဥ္ဖဲေရွာင္ကြင္း-ေ၀းေစမင္း။

(၃၄) ပစၥဳပၸႏၷ, ဘ၀ေနာင္ခါ, ခ်မ္းသာရတန္, ေတာ္မွန္အက်င့္, ကိုယ္ႏွင့္သူအား, စီးပြားထပ္မွ်, ေဆာင္တတ္လွသား, ျဖဴဆြစိတ္ၾကံ, နတ္စံေျမွာ္သိ, ပညာရွိကို, ဇာတိတစ္ပါး, ေ၀းေျမျခားလည္း, စီးပြားျမတ္ႏုိး, ေတြ႕ေအာင္ၾကိဳးလ်က္, ၾကည္ျဖိဳးရႊင္ပ်, တူေနရေအာင္, နိစၥအျမဲ, ေပါင္းယွဥ္တြဲ၍။   ။၀မ္းထဲခ်စ္ျခင္း-ေလးေစမင္း။

(၃၅) သက္ၾကီးေဘးဘိုး, က်င့္ရုိးအညီ, ထံုးစံမွီ၍, အ၀ီအလ်ဥ္, အစဥ္အသင့္, နိမ့္ျမင့္ဆင္ျခင္, ဂုဏ္အင္မ်ားနည္း၊ ပစၥည္းေလ်ာ့တင္း၊ အရင္းအပြား၊ ရည္သြားရွိမဲ့၊ ျပိဳင္ႏူိင္းရွိ၍၊ ေလးတြဲ႕စာနာ၊ ေပးကမ္းခါလည္း။   ။ပညာေျမွာ္တင္း-ေရြးေစမင္း။

(၃၆) ေရွးပါရမီ၊ ျပည့္စံုညီ၍၊ နူိင္းျမီးမထင္၊ ရည္သြာအင္လည္း၊ လူတြင္ျငားလွ၊ ျဖစ္ေတာ္စြာဟု၊ ဒိဗၺၾသဇာ၊ နတ္သုဒၶါႏွင့္ ဇိ၀ွာ၀ိညာဥ္၊ ႏွစ္ပါးယွဥ္သို႔၊ ေတြ႕စဥ္ခဏ၊ ႏွစ္သာရကို၊ ဆံမွ်မကြယ္၊ သိျမင္လြယ္သား၊ ႏွံ႕က်ယ္ပညာ၊ ျမတ္ဆရာ၌၊ ေမတၱာဆုၾကီး၊ ေက်းဇူးမွီ၍။  ။ ေကာင္းခ်ီးေဆာက္ႏွင္း-ေပးေစမင္း။

(၃၇) ဗဟုသုတ, သိပၸပညာ, ဆည္းပူးရွာ၍, ဆရာေကာင္းထံ, ထံုးစံေလ့က်က္, မွတ္ေခါက္ရက္တည့္, အနက္အနဲ, အရဲအရင့္, အက်င့္အဟန္, အမွန္အေတာ္, အေျမာ္အျမင္, ဂုဏ္အင္ထူးျခား, သူ႔ရည္သြားကို, ေထာက္ထားခြဲျခမ္း, သိႏုိင္စြမ္းဟု, ခ်ီးမြမ္းဗိုလ္လူ, အံ့ရာမူသား, မဥၨဴပန္းဦး, ၾကိဳင္နံ႔ျမဴးသို႔။   ။ေက်းဇူးသတင္း-ေမႊးေစမင္း။

(၃၈) က၀ိေလးမည္, ျပည့္စံုတည္သား, ဇာနည္သထြတ္, ဆရာျမတ္၀ယ္, မျပတ္နိယံ, နည္းနာခံ၍, သာစံရိပ္ျငိမ္, စည္းစိမ္တန္ခိုး, ေရွးက်ိဳး ေကာင္းညႊန္, ပြားျပန္႔ေနာင္လာ, တုိးတက္ရာသည့္, အဂၤါခုႏွစ္, ေက်းဇူးႏွစ္ႏွင့္, ရန္စစ္ေအာင္ေန, ေလးေထြအက်င့္၊ ေလးဆင့္သျဂၤ ိဳဟ္, ယြန္းသိုမရွိ, ဂတိေလးသြယ္, မွတ္ဖြယ္ဖြယ္၌, ဓိပၸာယ္အနက္, ျပက္ျပက္ထင္စြာ, မသိသာမူ၊ သကၤာေပ်ာက္ေဆး၊ စင္ေအာင္ေမး၍၊ က်င့္ေရးက်င့္သံုး၊ က်င့္ျမဲထံုးကို၊ ႏွလံုးပိုက္သြင္း-ေတြးေစမင္း။

(၃၉) ထုိမွတေထြ၊ တုိင္းေျခရပ္စည္၊ ျပည္၏ကိစၥ၊ သတၱၠရဇၨင္၊ ခုႏွစ္အင္လည္း၊ သိျမင္မက်န္၊ ယဥ္ထန္သမုဒ္၊ ျဖည္းသုတ္ေလသာ၊ ရာဇာယမ၊ ေနလပဇၨန္၊ ၀သုႏၶရာ၊ ေဒါ၀ါသိၾကား၊ ရွစ္ပါးဤသို႔၊ မင္းတုိ႔မွတ္ဖြယ္၊ ပံုသြယ္တသီး၊ သူၾကီးက်င့္မူ၊ ဂုဏ္ေျခာက္စုႏွင့္၊ ဆယ္ခုဓမၼ၊ ဗလငါးတန္၊ စြမ္အန္သံုးေၾကာင္း။ မၾကာေတာင္းသား၊ နည္းေကာင္းက်မ္း၀န္း၊ အဆန္းဆန္းလည္း၊ ေမးျမန္းေဖြရွာ၊ မွတ္သားနာ၍။   ။သကၤာေပ်ာက္ကင္း-စင္ေစမင္း။

(၄၀) ထုိမွတစ္ပါး၊ ေယာက္်ားတကာ၊ ေဖြရွာနိစၥ၊ တတ္အပ္လွသား၊ သိပၸရတနာဆင္ျမင္းမွာတံု၊ သမၻာရင့္ေညာင္း၊ တုမဲ့ေတာင္းသား၊ ေစာေလာင္းရန္နင္း၊ ဥတိန္မင္းဟု၊ ၀ွန္ျပင္းေက်ာ္ထိတ္၊ ေခါင္းပ႑ိတ္၏၊ က်ိတ္လိတ္သင္ေထြ၊ ဥပေဒ၌၊ တက္ေနလံုးျခံဳ၊ စီရင္တံု၍၊ ေစ့စံုမ်ားက်ယ္၊ စီးနင္းဖြယ္လည္း၊ တင့္တယ္ျပႆ၊ ဓာရဏျဖင့္၊ ေလ့လမကင္း-က်င့္ေစမင္း။

(၄၁) သံသရာစက္၊ အဆက္ဆက္က၊ ေလ့က်က္ဖူးစြာ၊ ၀ါသနာေၾကာင့္၊ ပညာရင့္ေၾကာင္း၊ သူေတာ္ေကာင္းတုိ႔၊ က်ိဳးေၾကာင္းဟုတ္လွ၊ ထံုးစံျပသား၊ ဆံုးမစကား၊ ေက်းဇူးမ်ားကို၊ ၾကားၾကားသေရႊ႕၊ ရႊင္ေပ်ာ္ေမြ႕လ်က္၊ ေန႔လည္းအစဥ္၊ ညဥ္႔လည္မကြာ၊ မွတ္သားနာယူ၊ ေဖြရွာစူးစမ္း၊ ေျပာဆုိကြ်မ္းလည္း၊ စိတ္၀မ္းၾကည္လင္၊ သားေရႊစင္ကို၊ တုိင္ပင္လွ်ိဳ႕၀ွက္၊ ထဲနက္ေရျခား၊ ျပင္တစ္ပါးသို႔၊ မၾကားေစခ်င္၊ မျမင္ေစလုိ၊ မဆိုေစမူ၊ အစုစု၌၊ ေျမွာ္ရူသတိ၊ မင္းရိပ္သိလ်က္၊ မ်က္စိမျမင္၊ ေခၚလွ်င္မၾကား၊ လွ်ာမဲ့ငါးသို႔၊ ေဆြ၀ါးခင္ပြန္း၊ ေဖြးေမးျမန္းလည္း၊ တစ္ခြန္းမပြား၊ မင္းစကားကို။   ။ပိုက္ထား၀မ္းတြင္း-ေၾကေစမင္း။

(၄၂) ရန္သူညိူးဖက္၊ ေႏွာင့္ရွက္ျငိတြယ္၊ အႏၱရာယ္တည့္၊ အကယ္မ်က္ျမင္၊ စိုးစဥ္းထင္မူ၊ ေသရွင္အေရး၊ နွစ္ေတြးမရည္၊ စြန္႔အံ့သည္ဟု၊ ေဆာက္တည္ေသာေလ်ာက္၊ စြန္႔ခြင့္ေရာက္မူ၊ ရြံ႕ေၾကာက္မဲ့ထြန္၊ အရွင့္၀န္၌၊ ကုမၻဏ္ယကၡ၊ နာဂျခေသၤ့၊ ရင္ဆုိင္ေတြ႕လည္း၊ ခြာ၍မတြန္႔၊ အသက္စြန္႔ေလာ၊ အ၀ွန္႔ေနာင္လာ၊ လူတကာတုိ႔၊ ေျပာရာဥဒါန္း၊ ကမၻာထြန္းလည္း။   ။ေမာ္ကြန္းျဖစ္လွ်င္း-ေလေစမင္း။

(၄၃) အနီးအေ၀း၊ အေႏွးအလ်င္၊ စီရပ္မစ၊ အငွအေ၀၊ အေစအပါး၊ အရာၾကီးငယ္၊ ျပဳဖြယ္ဖြယ္၌၊ လိုမယ္ကိစၥ၊ ဟူသမွ်ကို၊ အားရေအာင္ေအာင္၊ ရည္ေစာင္ထဲလာ၊ ၾကိဳးေသာခါလည္း၊ ညီညာအားထုတ္၊ သေဘာဟုတ္ျဖင့္၊ မယုတ္မလြန္၊ ေတာ္မွန္ေျဖာင့္စင္း၊ မွားယြင္းမရွိ၊ သမာဓိႏွင့္၊ သတိငံ့ဆည္၊ ေစာင့္သပ္သည္တြင္၊ ဆံျခည္တဘန္၊ တပ္စြန္းမခ်စ္၊ ေလာဘျဖစ္၍။   ။တင္ျပစ္လြတ္ကင္း-ေကြ႕ေစမင္း။

(၄၄) လွ်ိဳ႕၀ွက္သဲၾကံ၊ နတ္စံရည္ေကာင္း၊ သူ႔အေၾကာင္းကို၊ ေခ်ာင္းေႏွာင္းႏွီးႏြယ္၊ သိေအာင္ရြယ္မူ၊ ပြဲက်ယ္အရပ္၊ မတင့္အပ္၀ယ္၊ ထက္ၾကပ္မကြာ၊ ေနကာမေတြ႕၊ ၾကည့္၍မေျမွာ္၊ နားေသာ္မၾကား၊ လူမူမ်ားကို၊ ၀ွက္ထားျမဲၾကိတ္၊ ထဲၾကံစိတ္ျဖင့္။   ။တိတ္တိတ္၀ွက္ျခင္း-ျမဲေစမင္း။

(၄၅) ခပ္သိမ္းကိစၥ၊ ဟူသမွ်လည္း၊ လံု႔လမေလ်ာ့၊ မေပါ့မေမ့၊ ညဥ္႔ေန႔မဟူ သတိမူ၍၊ ေမးျမဴေၾကာင္းလမ္း၊ ဖူးစမ္းစာနာ၊ နက္ပညာျဖင့္၊ ေရွ႕လာေနာက္ႏွစ္၊ ၾကံစိစစ္ေသာ၊ အျပစ္ကိုယ္၀ယ္၊ ဆုိဖြယ္ရိပ္ထင္၊ မေရာက္ခင္က၊ အျမင္မရွိ၊ ေတြးမသိသည္၊ မ်က္စိမပြင့္၊ ဉာဏ္မရင့္တုိ႔။   ။အက်င့္အျခင္း-ေတြ႕ေစမင္း။

(၄၆) ဂမၻီသာရ၊ နာမ,သာခ်မ္း၊ ဆံုးမက်မ္း၀ယ္၊ အဓိပၸာယ္ကား၊ စင္ၾကယ္ေခ်ာေျမ့၊ ဤ၀ယ္ေရြ႕လွ်င္။   ။ေစ့ေစ့သန္႔စင္-ျပီးေအာင္ျမင္၏။

(၄၇) ေရႊနန္းသခင္၊ ဘုရင္ေခါင္ထြတ္၊ မင္းျမတ္ဆရာ, ရ႒သာဟု, ပညာထင္ေပၚ, ေထရ္ျမတ္ေက်ာ္လွ်င္, ေလးေတာ္ထင္ရွား, ခ်ီးပင့္ညႊန္း၍, ထူးဆန္းျမားေျမာင္, က်မ္းကုန္ေအာင္မွ, ယူေဆာင္ဓိပၸာယ္, က်င့္ဖြယ္ဖြယ္ကို, ေရြးခ်ယ္သီရုံး, ပန္းႏွယ္ကံုး၍, ႏွလံုးတန္ဆာ, ျဖစ္စိမ့္ငွာဟု, လကၤာခ်ိဳျမ၊ မန္႔ဟသား၊ ေခၚထတြင္မူ၊ အႏုသာသန၊ ပိုဒ္စခ်ီဦး၊ မည္ထူးသညီ၊ ဂမၻီသာရ၊ နာမၾကိဳင္ရႊမ္း၊ ဆံုးမက်မ္း၌၊ အကြ်မ္းတ၀င္၊ နားမတင္သား၊ ခဲအင္ဆစ္မ်က္၊ အနက္ဓိပၸာယ္၊ အသြယ္သြယ္ကို၊ သိလြယ္စိမ့္ငွာ၊ ပညာစိန္ေက်ာက္၊ ထုိးသြင္းေဖာက္၍၊ ခြဲေကာက္ယူငင္၊ စမၸယ္ထင္သား၊ ျမန္ခြင့္တံခြန္၊ ဤစာမြန္ကို၊ ေလးတန္မ်ိဳးေဖာ္၊ ျမတ္သူေတာ္တုိ႔၊ ရႊင္ေပ်ာ္ဆကဲ၊ အျမဲႏူတ္၀ယ္၊ သရဇၥ်ာယ္၍၊ မွတ္ဖြယ္နည္းနာ၊ အျဖာျဖာကို၊ ပညာယူဆ၊ က်က္ေလ့ကမူ၊ ဘ၀ဤတြင္၊ ခုမ်က္ျမင္၌ ဂုဏ္အင္မ်ားပံု၊ လူစြယ္စံုဟု၊ လူ႔ဘံုရပ္သူ၊ အံ့ရာမူလိမ့္၊ မဥၨဴပန္းသြင္၊ ပတ္လႊံ႕ေပၚစ၊ ပထမက၊ ေန-လထင္ရွား၊ ႏွစ္ပါးထြန္းသည့္-ဖြယ္တည္း။

ဂမၻီသာရ ဆံုးမစာ ျပီး၏။

သစၥာမ႑ိဳင္ ဆယ္ေစာင္တြဲစာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏူတ္ေဖာ္ျပေပးထားပါသည္။