ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္း

ဤနည္းသည္ အေၾကာင္းပစၥည္းတရားကို အစြဲျပဳ၍ အက်ိဳးပစၥယုပၸန္တရားတုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာပံုကို ျပေသာနည္းျဖစ္၏။

၁။ အ၀ိဇၨာပစၥယာ သခၤါရာ
သိထုိက္သည္ကို မသိ၊ မသိထုိက္သည္ကို သိေသာ အ၀ိဇၨာတရားေၾကာင့္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရ၊ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတည္းဟူေသာ သခၤါရ တရားတို႔ ျဖစ္ေပၚလာၾက၏။

အ၀ိဇၨာ = အ + ၀ိဇၨာ = ဆန္႔က်င္ဘက္ + ဉာဏ္
`ဉာဏ္၏ ဆန္႔က်င္ဘကတရား´ကို အ၀ိဇၨာဟု ေခၚ၏။ တရားကိုယ္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေမာဟျဖစ္၏။

အမွန္သေဘာကို မသိေအာင္ အ၀ိဇၨာဖံုးကြယ္ထားေသာ တရား ၈-ဌာနမွာ-
(၁) ဒုကၡသစၥာ
(၂) သမုဒၵယသစၥာ
(၃) နိေရာဓသစၥာ
(၄) မဂၢသစၥာ
(၅) ပုဗၺႏ ၱ ေခၚ အတိတ္ ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္အဖုိ႔အစု
(၆) အပရႏ ၱ ေခၚ အနာဂတ္ ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္အဖို႔အစု
(၇) ပုဗၺႏ ၱာပရႏ ၱ ေခၚ ခႏၶာအာယတနဓာတ္၏ ေရွ႕ေနာက္အစြန္း၂-ပါး
(၈) ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။

သခၤါရဟူသည္မွာ ယခုဘ၀ ကိုယ္မူ၊ ႏူတ္မူ၊ စိတ္မူမ်ားႏွင့္ ေနာက္ဘ၀အတြက္ အက်ိဳး၀ိပါက္မ်ားကို ျပဳစီမံတတ္ေသာ ကံတရား ျဖစ္၏။

တရားကိုယ္မွာ ေလာကီကုသိုလ္စိတ္ ၁၇-ပါးႏွင့္ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၂၉-ပါးျဖစ္၏။

မဟာကုသိုလ္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရကုသိုလ္စိတ္ ၅-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၁၃-ပါးကို ပုညာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။

အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၁၂-ပါးကို အပုညာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။

အရူပါ၀စရကုသိုလ္စိတ္ ၄-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၄-ပါးကို အာေနဥၨာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။

ကံျပဳပံု - သတၱ၀ါတုိ႔သည္ အ၀ိဇၨာတည္းဟူေသာ မသိမုိက္မဲမူေၾကာင့္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရ၊ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတုိ႔ကို ျပဳစီမံၾကသည္ဆုိျခင္းမွာ ကာမခ်မ္းသာႏွင့္ စ်ာန္ခ်မ္းသာတုိ႔ကို တကယ့္ခ်မ္းသာအစစ္ဟု ထင္မွားမိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ကာမခ်မ္းသာ၊ စ်ာန္ခ်မ္းသာတုိ႔သည္လည္း အနိစၥတရားမ်ားးျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကံကုန္သည့္အခါ စုေတပ်က္စီးရျခင္းဟူေသာ ၀ိပရိဏာမဒုကၡႏွင့္ မုခ်မေသြရင္ဆုိင္ၾကံဳေတြ႕ ရမည္ျဖစ္၏။

၂။ သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ
သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိရာ၌ `သခၤါရ´သည္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရႏွင့္ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတုိ႔ပင္ျဖစ္၏။ `၀ိညာဏ္´ဟူသည္မွာ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္ကို ဆိုလုိ၏။ သို႔ရာတြင္ ပ၀တၱိအခါ၌ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ ၀ိပါက္ စိတ္မ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းယူရ၏။

ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတာ္သည္ ၀ဋ္တရားတို႔၏ လည္ပတ္ပံုကိုျပေသာ တရားျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္အရေကာက္တြင္ ေလာကုတၱရာ ၀ိပါက္စိတ္မ်ားကို မထည့္သြင္းႏုိင္ပါ။ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါးကိုသာ ယူရမည္။

သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္ပံုမွာ -
၁။ အပုုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အကုသလ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၇ -ပါး ျဖစ္၏။

၂။ ပုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ ၈-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရ၀ိပါက္ ၅-ပါး၊ ေပါင္း ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၂၁-ပါး ျဖစ္ၾက၏။

၃။ အာေနဥၨာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အရူပါ၀စရ၀ိပါက္ ၀ိညာဏ္ ၄-ပါး ျဖစ္၏။

၃။ ၀ိညာဏပစၥယာ နာမရူပံ
၀ိညာဏ္ေၾကာင့္ နာမ္ရပ္တုိ႔ ျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ `၀ိညာဏ္´အျဖစ္ ေရွးဘ၀က ျပဳခဲ့ေသာ ကမၼ၀ိညာဏ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္တုိ႔ကို ေကာက္ယူရမည္။

ေစတနာကံႏွင့္ ယွဥ္သည့္ စိတ္ကို ကမၼ၀ိညာဏ္ဟုေခၚ၏။ `နာမရူပံ´၌ နာမအရ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္မ်ား (နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါး)ကို ေကာက္၍ ရူပအရ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။

သို႔ျဖစ္၍ ေရွးေရွးဘ၀က ျပဳခဲ့ေသာ ကမၼ၀ိညာဏ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၃၂-ပါးတို႔ေၾကာင့္ ထုိ၀ိပါက္ ၀ိညာဏ္တုိ႔ႏွင့္ ယွဥ္ၾကသည့္ ေစတသိက္ နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။

၄။ နာမရူပပစၥယာသဠာယတနံ
နာမ္ရုပ္ေၾကာင့္ သဠာယတန ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ နာမ္ရုပ္အျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါး၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါး (ေစတသိက္နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါး)ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ကိုပင္ ေကာက္ယူရမည္။

သဠာယတနအျဖစ္ စကၡာယတန၊ ေသာတာယတန၊ ဃာနာယတန၊ ဇိ၀ွာယတန၊ ကာယာယတန၊ မနာယတနတည္းဟူေသာ အဇၥ်တၱိကာယတန ၆-ပါးကိုယူရမည္။ ပထမအာယတန ၅-ပါးသည္ စကၡဳပသာဒ၊ ေသာတပသာဒ၊ ဃာနပသာဒ၊ ဇိ၀ွာပသာဒ၊ ကာယပသာဒမ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ရုပ္အၾကည္ဓာတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထို႔ောကာင့္ ပဥၥေ၀ါကာရဘံု (ခႏၶာ ၅-ပါးရွိေသာ ဘံု (၀ါ) ရုပ္နာမ္ ၂-ပါးရွိေသာဘံု)တုိ႔၌သာ ျဖစ္ေပၚႏုိင္ၾက၏။

မနာယတနတြင္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါးကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။ ၀ိညာဏ္ေၾကာင့္ ေစတသိက္နာမ္ျဖစ္ျပီး ေစတသိက္နာမ္ေၾကာင့္ မနာယတနဟူေသာ ၀ိညာဏ္ျဖစ္ရကား စိတ္ႏွင့္ ေစတသိက္တုိ႔သည္ အညမညသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳၾက၏။

၅။ သဠာယတနပစၥယာ ဖေႆာ
သဠာယတနေၾကာင့္ ဖႆျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ သဠာယတနအရ အဇၥ်တၱိကာယတန ၆-ပါးကိုပင္ ယူရမည္။

စကၡာယတနေၾကာင့္ စကၡဳသမၹႆျဖစ္၏။ ေသာတာယတနေၾကာင့္ ေသာတသမၹႆ ျဖစ္၏။ ဃာနယတနေၾကာင့္ ဃာနသမၹႆ ျဖစ္၏။ ဇိ၀ွာယတနေၾကာင့္ ဇိ၀ွာသမၹႆ ျဖစ္၏။ ကာယာယတနေၾကာင့္ ကာယသမၹႆ ျဖစ္၏။ မနာယတနေၾကာင့္ မေနာသမၹႆ ျဖစ္၏။ သမၹႆသည္ ဖႆႏွင့္ အနက္တူ၏။

၆။ ဖႆပစၥယာ ေ၀ဒနာ
ဖႆေၾကာင့္ ေ၀ဒနာျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ဖႆအျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၌ ယွသ္ေသာ ဖႆေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။ ေ၀ဒနာအရ ထုိေလာကီ ၀ိပါက္စိတ္္ ၃၂-ပါး၌ ယွဥ္္ေသာ ေ၀ဒနာ ေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။

စကၡဳသမၹႆေၾကာင့္ စကၡဳသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ေသာတသမၹႆေၾကာင့္ ေသာတသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ဃာနသမၹႆေၾကာင့္ ဃာနသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ဇိ၀ွာသမၹႆေၾကာင့္ ဇိ၀ွာသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ကာယသမၹႆေၾကာင့္ ကာယသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ မေနာသမၹႆၾကာင့္ မေနာသမၹႆဇာ ေ၀ဒနာျဖစ္၏။

၇။ ေ၀ဒနာပစၥယာ တဏွာ
ေ၀ဒနာေၾကာင့္ တဏွာ ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ေ၀ဒနာအျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာကိုပင္ ေကာက္ယူရမည္။ တဏွာအရ ေလာဘမူစိတ္ ၈-ပါး၌ရွိေသာ ေလာဘ ေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။

ေ၀ဒနာ ၆-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ တဏွာတို႔မွာ ရူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ အာရုံ ၆-ပါး၌ ႏွစ္သက္သာယာေသာ တဏွာတုိ႔တည္း။ ရူပတဏွာသည္ ရူပါရုံကို ႏွစ္သက္သာယာ၏။ သဒၵတဏွာသည္ သဒၵါရုံကို ႏွစ္သက္သာယာ၏ စသည္ျဖင့္ သိပါ။

၈။ တဏွာပစၥယာ ဥပါဒါနံ
တဏွာေၾကာင့္ ဥပါဒါန္ျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ တဏွာသည္ ရူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ဂႏၶတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ဥပါဒါန္သည္ ကာမုပါဒါန္၊ ဒိ႒ဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္တုိ႔တည္း။

ဤတြင္ ကာမုပါဒါန္သည္ ကာမဂုဏ္၌ ျပင္းထန္စြာ စြဲလမ္းတပ္မက္ေသာ တဏွာေလာဘ ျဖစ္၏။ သို႔ျဖစ္၍ အေၾကာင္းတဏွာႏွင့္ အက်ိဳးကာမုပါဒါန္တုိ႔ မည္သို႔ ထူးျခားသနည္းဟု ေမးဖြယ္ရာရွိ၏။ အေျဖကား -

၁။ အခ်င္းခ်င္းေထာက္ဆ၍ ေရွးက်ျပီး အားေသးေသာ လိုခ်င္တပ္မက္မူသည္ တဏွာ ျဖစ္၏။ ေနာက္က်၍ အားၾကီးေသာ တပ္မက္မူသည္ ဥပါဒါန္ျဖစ္၏။

၂။ ေကစိဆရာ (၀ါဒကြဲဆရာ)တို႔က တစ္စံုတစ္ခုေသာ အာရုံကို မရေသးခင္ လုိခ်င္တပ္မက္မူသည္ တဏွာမည္၏၊ ရရွိျပီးေနာက္ စံုစံုမက္မက္ ႏွစ္သက္စြဲလမ္းမူသည္ ကာမုပါဒါန္မည္၏ဟု ဆိုၾက၏။

၃။ ထုိ႔အျပင္ တဏွာသည္ အပိၸစၧတာ(အလုိနည္းမူ)၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္၏။ ကာမုပါဒါန္သည္ သႏၱဳ႒ိတာ(တင္းတိမ္ေရာင့္ရဲမူ)၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္၏။

၄။ တဏွာသည္ ေတာင့္တမူ ရွာေဖြမူ ဒုကၡစု၏ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္၏။ ကာမုပါဒါန္သည္ ရရွိထားေသာ အာရုံကို ေၾကာင့္ၾကရမူ၊ ေစာင့္ေရွာက္ရမူ ဒုကၡစု၏ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္၏။

က်န္ဥပါဒါန္ ၃-မ်ိဳးတုိ႔၏ တရားကိုယ္မွာ အယူလြဲမူ ဒိ႒ိျဖစ္၏။ အတၱ၀ါဥပါဒါန္သည္ အတၱရွိ၏ဟု စြဲယူေသာ သကၠာယဒိ႒ိျဖစ္၏ သီလဗၺတုပါဒါန္သည္ ေခြးအက်င့္၊ ႏြားအက်င့္ စသည္တို႔ျဖင့္ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္နုိင္၏ဟု စြဲလမ္းေသာ ဒိ႒ိ ျဖစ္၏။ ဒိ႒ဳဒါပါန္မွာ က်န္မအယူလြဲမူ ဒိ႒ိအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္၏။

မိမိကိုယ္ကို တဏွာျဖင့္ ခင္မင္တြယ္တာေနမူေၾကာင့္ သကၠာယဒိ႒ိျဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ကို တဏွာျဖင့္ ခင္မင္တြယ္တာမူေၾကာင့္ပင္ ေနာင္ဘ၀၌ ခ်မ္းသာဖို႔ရန္ ရည္မွန္းလ်က္ ေခြးအက်င့္၊ ႏြားအက်င့္တုိ႔ကို က်င့္၏။ ဒိ႒ဳပါဒါန္ဟူေသာ ဒိ႒ိမ်ားကိုလည္း တဏွာေၾကာင့္သာ ေကာင္းႏိုးရာရာ ထင္သည္တုိ႔ကို ယူမွားမိျခင္းျဖစ္၏။

၉။ ဥပါဒါနပစၥယာ ဘေ၀ါ
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ဥပါဒါန္သည္ အထက္၌ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ဥပါဒါန္ ၄-ပါး ျဖစ္၏။ ဘ၀အရမူ ကမၼဘ၀ႏွင့္ ဥပပတၱိဘ၀ ၂-မ်ိဳးကို ေကာက္ယူရ၏။

ကမၼဘ၀ ဟူသည္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၊ မဟာကုသိုလ္စိတ္ ၈-ပါး၊ မဟဂၢဳတ္ကုသိုလ္စိတ္ ၉-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ကံ ၂၉-ပါးျဖစ္၏။ (သခၤါရအျဖစ္ ေကာက္ယူခဲ့ေသာ ပုညာဘိသခၤါရ စသည္တုိ႔ပင္တည္း။)

ဥပပတၱိဘ၀ ဟူသည္မ်ာ ထုိကံ ၂၉-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။

ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀ျဖစ္ပံုမွာ ကာမုပါဒါန္အစြမ္းျဖင့္ လူခ်မ္းသာ နတ္ခ်မ္းသာကို အလုိရွိ၍ ကံမ်ား(ကမၼဘ၀)ကို ျပဳစီမံၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕သည္ ဆရာတို႔၏ ေဟာေျပာမူေၾကာင့္ သားေကာင္သတ္ျပီး ယဇ္နတ္ပူေဇာ္ၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာ ဤဘ၀၌ပင္ကာ ကာမခ်မ္းသာကို ခံစားလုိ၍ ခိုး၀ွက္လုယက္သည့္ ဒုစရုိက္မူမ်ားကို ျပဳလုပ္ၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာမူ ဆရာေကာင္းတုိ႔၏ လမ္းညႊန္မူေၾကာင့္ ကာမာ၀စရကုသိုလ္ကံကို ျဖည့္ဆည္းၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕သည္ကား `စ်ာန္ခ်မ္းသာသည္ ကာမခ်မ္းသာထက္သာလြန္၏´ဟု ၾကားဖူးၾကသျဖင့္ ထုိခ်မ္းသာကို ခံစားလိုေသာ ကာမုပါဒါန္ေၾကာင့္ ရူပစ်ာန္ အရပစ်ာန္တုိ႔ကို အားထုတ္ၾက၏။

အကုသိုလ္ကမၼဘ၀ေၾကာင့္ ေသလြန္သည့္အခါ အပါယ္ဘံု၌ ဥပပတၱိဘ၀ျဖစ္ရ၏။ ကုသိုလ္ကမၼဘ၀ေၾကာင့္ ေသလြန္ေသာအခါ လူ႔ဘံု နတ္ဘံု ျဗဟၼာဘံုတုိ႔၌ ဥပပတၱိဘ၀ျဖစ္ၾက၏။

သတၱ၀ါတို႔သည္ ဒိ႒ဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္တုိ႔ေၾကာင့္လည္း ကမၼဘ၀အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျပဳစီမံၾကျပီးလွ်င္ ေသလြန္ၾကသည့္အခါ ဥပပတၱိဘ၀အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ရၾက၏။

၁၀။ ဘ၀ပစၥယာ ဇာတိ
ဘ၀ေၾကာင့္ ဇာတိျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ ဘ၀အရ ကမၼဘ၀ကိုပင္ ယူရမည္။ ကမၼဘ၀သည္ ေလာကီကုသိုလ္ အကုသုိလ္စိတ္ ၂၉-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတနာကံ ၂၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။

ဇာတိအရမူ ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္းဥပါဒ္ကို ေကာက္ယူရမည္။ ဤသို႔ ေကာက္ယူသည့္အခါ အဟိတ္ပဋိသေႏၶ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္ပဋိသေႏၶ ၈-ပါး၊ ရူပါ၀စရပဋိသေႏၶ ၆-ပါး၊ အရူပါ၀စရပဋိသေႏၶ ၄-ပါး၊ ေပါင္းပဋိသေႏၶ ၂၀တုိ႔ ပါ၀င္သြားၾက၏။ ထုိ႔အျပင္ ပ၀တၱိအခါ၌ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔လည္း ပါ၀င္ၾက၏။

၁၁။ ဇာတိပစၥယာ ဇရာမရဏံ ေသာကပရိေဒ၀ ဒုကၡေဒါမနႆုပါယာသာသမၻ၀ႏၱိ
ဇာတိသည္ ဥပပတၱိဘ၀၏ ပထမဦးဆံုးဥပါဒ္ျခင္း (၀ါ) ပဋိသေႏၶေနျခင္း ျဖစ္၏။ ဥပပတၱိဘ၀သည္ ထုိထုိဘံု၌ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ (၀ိပါက္နာမ္ခႏၶာ ၄-ပါး)ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။

ဇာတိေၾကာင့္ အုိျခင္းဇရာ၊ ေသျခင္းမရဏ၊ စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းေသာက၊ ငိုေၾကြးျခင္းပရိေဒ၀၊ ကိုယ္ဆုိင္ရဲျခင္းဒုကၡ၊ စိတ္ဆင္းရဲျခင္းေဒါမနႆႏွင့္ ျပင္းစြာ ပူေဆြးျခင္း ဥပါယာသတုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။

ဇရာသည္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ ရင့္ျခင္း (ဌီ) ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတုိ႔၏ အရြယ္မွ ဆုတ္ယုတ္ျခင္း၊ ရင့္ေရာ္အုိမင္းျခင္းပင္တည္း။

မရဏသည္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ ပ်က္စီးျခင္း(ဘင္) ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတုိ႔၏ ဇီ၀ိတိေျႏၵကင္း၍ ေသဆံုးျခင္းပင္တည္း။

ေသာကသည္ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေဒါမနႆေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ေဆြမ်ိဳးညာတိ၊ ပစၥည္းဥစၥာ စသည္တုိ႔ ပ်က္စီးမူေၾကာင့္ စိတ္ႏွလံုး၏ ပူပန္ျခင္းပင္တည္း။

ပရိေဒ၀သည္ တစ္စံုတစ္ခု ပ်က္စီးမူေၾကာင့္ တမ္းတငိုေၾကြးျခင္း ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ စိတၱဇ၀ိပလႅာသသဒၵရုပ္ျဖစ္၏။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေဖာက္ျပန္သည့္ အသံရုပ္ပင္တည္း။

ဒုကၡသည္ ကိုယ္ဆင္းရဲမူ ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ဒုကၡသဟဂုတ္ ကာယ၀ိညာဏ္စိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာ ေစတသိက္ျဖစ္၏။

ေဒါမနႆသည္ စိတ္ပင္ပန္းဆင္းရဲမူ၊ ႏွလံုးမသာမယာမူ ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာျဖစ္၏။

ဥပါယာသသည္ ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ထက္ လြန္ကဲေသာ အသံမွ် မထြက္ႏုိင္ေအာင္ ရူိက္ၾကီးငင္ၾကီး ျဖစ္ကာ အတြင္းေဆြးေဆြးျခင္း၊ ျပင္းျပစြာ ဆင္းရဲပင္ပန္းျခင္း၊ နစ္ေမ်ာျခင္းျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေဒါသပင္တည္း။

အက်ိဳးရင္းႏွင့္ အက်ိဳးဆက္
ဇာတိရွိလွ်င္ မည္သည့္ဘ၀၌မဆုိ ဇရာမရဏတုိ႔ ဏကန္မုခ်ရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဇရာမရဏသည္ မုခ်အက်ိဳး (၀ါ) အရင္းခံအက်ိဳး ျဖစ္၏။

ေသာက၊ ပရိေဒ၀၊ ဒုကၡ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥပါယာသတည္းဟူေသာ တရားငါးပါးတုိ႔သည္ ျဗဟၼာျပည္၌ မရွိၾက၊ နတ္ျပည္၌ အခ်ိဳ႕ရွိျပီး အခ်ိဳ႕မရွိ၊ လူ႔ျပည္၌လည္း ဇာတိျဖစ္ျပီး မၾကာခင္ေသဆံုးသူတုိ႔မွာ ေသာကစေသာ တရားအခ်ိဳ႕ ျဖစ္ခြင့္မရ။ သို႔အတြက္ ေသာကပရိေဒ၀စသည့္ တရားစုသည္ ဇာတိ၏မုခ် အက်ိဳးမဟုတ္၊ ဇာတိႏွင့္ ဆက္သြယ္၍ ျဖစ္တတ္ေသာ အက်ိဳးဆက္သာ ျဖစ္၏။

ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ စတုတၳအၾကိမ္ထုတ္ေ၀ေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼတရားေတာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ စာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏုတ္ ေဖာ္ျပေပးသည္။