ျမတ္ဒါနအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား

ဒါန၏အဓိပၸာယ္

မိမိ၏ပစၥည္းဥစၥာကို သူတစ္ပါးတို႕၏ အက်ဳိးစီပြားအလို႕ငွာ ေပးကမ္းစြန္႕ႀကဲျခင္း၊ ခ်ီးႁမႇင့္ျခင္း၊ ေထာက္ပံ့ျခင္း၊ လွဴဒါန္းျခင္း၊ ပူေဇာ္ျခင္းတို ့ကို ဒါနဟုေခၚ၏။

(သာရတၱ၊ ၃။ ၁၉၃ ။ ဒီ ၊ ဋီ ၊၂ ။ ၆၈ ။)

အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ဒါနကို charity , alms-giving, donation….. စသည့္ျဖင့္ ေခၚဆိုႏိုင္၏။

အလွဴေပးျခင္းတြင္ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္အား ခ်မ္းသာေစလိုေသာ သေဘာလည္းပါ၏။ သို႕အတြက္ သတၱ၀ါတို႕အား ေဘးမဲ့ေပးျခင္၊ သတၱ၀ါတို႕၏ အသက္အိုးအိမ္ စည္းစိမ္တို႕ကို သတ္ျဖက္, လုယက္, ဖ်က္ဆီးျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ေဘးရန္အမ်ဳိးမ်ဳိးမွ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းတို႕သည္လည္း ဒါနတြင္ အက်ဳံး၀င္၏။
(စရိယာ၊ ၂၉၇)

ဒါနသည္

(က) လြတ္လြတ္စြန္႕ႀကဲျခင္း လကၡဏာရွိ၏။

(ခ) လွဴဖြယ္၀တၳဳ၌ ၿငိတြယ္တပ္မက္ေသာေလာဘကို ဖ်က္ဆီးျခင္းကိစၥရသႏွင့္ အျပစ္ကင္းျခင္း သမၸတၱိရသရွိ၏။

(ဂ) လွဴဖြယ္၀တၳဳ၌ ၿငိတြယ္မႈမရွိျခင္းဟူေသာ အျခင္းအရာႏွင့္ ဘ၀စည္းစိမ္ႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္းဟူေသာ အက်ဳိးရွိ၏။

(ဃ) စြန္႕ႀကဲအပ္ေသာ ဝတၳဳပစၥည္းႏွင့္ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္ဟူေသာ နီးစြာေသာအေၾကာင္းရွိ၏။ (စရိယာ၊ ႒၊ ၂၇၃)

ဒါန၏ သေဘာ

ဒါနျဖစ္ေျမာက္ရန္ အေၾကာင္း ၄ - ပါးျပည့္စံုရ၏။

(၁) လွဴဒါန္းသူ

(၂) လွဴဖြယ္ဝတၳဳ

(၃) လွဴလိုေသာ ေစတနာႏွင့္

(၄) အလွဴခံပုဂၢိဳလ္တို႕ျပည္စံုမွ လွဴဒါန္းႏိုင္၏။

ဤအေၾကာင္း ၄-ပါးတြင္ လွဴဖြယ္ဝတၳဳႏွင့္ လွဴဒါန္းလိုေသာ ေစတနာတို႕သည္ ပဓာနျဖစ္ၾက၏။ လွဴဖြယ္္ဝတၳဳပစၥည္းလည္းရွိမွ လွဴဒါန္းလိုေသာ ေစတနာလည္းရွိမွ အလွဴျဖစ္ေျမာက္သည္။

သို႕အတြက္ လွဴဖြယ္ဝတၳဳ ကို ဝတၳဳဒါနဟုေခၚ၏။

လွဴဒါန္းလိုေသာ ေစတနာကို ေစတနာဒါန ဟုေခၚ၏။

ထပ္မံ၍ ဆန္းစစ္လွ်င္ အလွဴရွင္၊ လွဴဖြယ္ဝတၳဳႏွင့္ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္တို႕သည္ ပညက္တရားမ်ားျဖစ္ၾက၏။ လွဴလိုေသာ ေစတနာကသာလွ်င္ ပရမတ္တရားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ေစတနာကို ကံဟုေခၚ၍ ကံသာလွ်င္ ပစၥဳပၸန္အက်ဳိးႏွင့္ တမလြန္အက်ဳိးတို႕ကို ျဖစ္ထြန္းေစ၏။ ထိုေစတနာသည္ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္၏ အက်ဳိးစီးပြားကို ေရွ႕ရႈလွ်င္ အျပစ္ကင္းသျဖင့္ ကုသိုလ္ကံဟုေခၚဆိုရၿပီး ေကာင္းက်ဳိးေပးလိမ့္မည္။

ထိုေစတနာသည္ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္အာ ထိခိုက္နစ္နာေစလိုေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိလွ်င္ အျပစ္ရွိသျဖင့္ အကုသိုလ္ကံဟု ေခၚဆိုရၿပီး မေကာင္းက်ဳိးေပးလိမ့္မည္။

အျပစ္ကင္းေသာ အလွဴေပးျခင္း ေစတနာကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ အေၾကာင္းရင္း ၂-ပါးမွာ အေလာဘႏွင့္ အေဒါသတို႕ျဖစ္ၾက၏။ အေလာဘသည္ ေလာဘ၏ ဆန္ ့က်င္ဘက္ျဖစ္ၿပီး မကပ္ၿငိမတြယ္တာျခင္း၊ လြတ္လပ္စြန္႕ႀကဲႏိုင္ျခင္း (non-attachment, generosity) သေဘာရွိ၏။

အေဒါသသည္ ေဒါသ၏ဆန္႕က်င္းဘက္ျဖစ္ၿပီး မထိခိုက္မနစ္နာေစလိုျခင္း၊ မျပစ္မွားလိုျခင္း၊ခ်မ္းသာေစလိုျခင္း (goodwill, Loving kindness) သေဘာရွိ၏။

အေလာႏွင့္ အေဒါသတို႕သည္ ကုသိုလ္ဟိတ္=ေကာင္းမႈျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ဤဟိတ္ႏွစ္ပါးအေၾကာင္းစံု၍ အလွဴေပးလွ်င္ ဒိြဟိတ္ကုသိုလ္ျဖစ္၏။

ကံ-ကံ၏အက်ဳိးကိုသိျမင္ေသာ ပညာ=အေမာဟသည္လည္း ကုသိုလ္ဟိတ္တစ္ပါးျဖစ္၏။ ကံ-ကံ၏အက်ဳိးသေဘာကို ဆင္ျခင္သိျမင္ၿပီးဒါနျပဳလွ်င္ ထို႕အလွဴေစတနာသည္ အေလာဘ, အေဒါသ, အေမာဟဟူေသာ ဟိတ္သံုးပါးတို႕ႏွင့္ ယွဥ္သျဖင့္ တိဟိတ္ကုသိုလ္ျဖစ္၏။

တိဟိတ္ကုသိုလ္သည္ ဒိြဟိတ္ကုသိုလ္ျဖစ္ေစရန္ ကံ-ကံ၏အက်ဳိးသေဘာကို ယံုယံုၾကည္ၾကည္ ဆင္ျခင္၍ ေပးလွဴရမည္။

အလွဴရွင္+လွဴဖြယ္ဝတၳဳႏွင့္ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္တို႕သည္ မတည္ၿမဲျခင္း - အနိစၥသေဘာ - ဆင္းရဲျခင္းသေဘာ၊ အစိုးမရျခင္း - အနတၱ သေဘာတို႕ရွိၾကည္သည္ကို ဆင္ျခင္၍ ေလာဘျဖင့္ ကပ္ၿငိတပ္မက္ျခင္းမရွိဘဲ လြတ္လြတ္ကၽြတ္ကၽြတ္ စြန္႕ႀကဲလွဴဒါန္းႏိုင္လွ်င္ ပို၍ေကာင္းပါသည္။

မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားသည္ လွဴဒါန္းပူေဇာ္ျခင္းမျပဳမီ အလွဴရွင္တို႕အား ငါးမိနစ္ၾကာ တရားရႈမွတ္ေစၿပီး ခႏၶာကိုယ္၌ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ဒုကၡေ၀ဒနာမွတဆင့္ ဒုကၡသစၥာသေဘာကို ဆင္ျခင္ေစ၏။ ထို႕ေနာက္ ဝဋ္ဆင္းရဲမွ ထြက္ေျမာက္ရာ နိဗၺာန္သို႕ ၀င္ေရာက္ရန္ ရည္မွန္းလ်က္ လွဴဒါန္းေစ၏။ အလွဴဒါန၏အက်ဳိးကို နိဗၺာန္သို႕ တန္းတန္းမတ္မတ္ ဦးတည္ေစျခင္းျဖစ္သည္။

ထို႕အျပင္ ဒါနသေဘာတြင္ အျပစ္ကင္းမႈ၊ သူတစ္ပါးတို႕အား၊ ေဘးရန္ကင္ေစမႈတို႕ ပါ၀င္သည့္အတြက္ ဒါနသည္ ၀ိရတိေစတသိတ္ ၃-ပါး ကိုလည္းကိုယ္စားျပဳ၏။

၀ိရတိေစတသိတ္ ၃-ပါးမွား ေအာက္ပါ သီလမဂၢ ၃-ပါးပင္ျဖစ္သည္။

သမၼ၀ါစာ = ေကာင္းစြာေျပာဆိုျခင္း။ ၀စီဒုစရိုက္၄ပါးမွ ေရွာင္ၾကဥ္၍ မွန္ကန္အက်ဳိးရွိေသာ စကားကို ေျပာဆိုရန္ျဖစ္၏။

သမၼာကမၼႏ ၱ = ေကာင္းစြာျပဳလုပ္ျခင္း။ ကာယဒုစရိုက္ ၃-ပါးမွ ေရွာင္ၾကဥ္၍ အျပစ္ကင္းေသာ အလုပ္ကို ျပဳလုပ္ရန္ျဖစ္၏။

သမၼာအာဇီဝ = ေကာင္းစြာအသက္ေမြးျခင္း။ ကာယဒုစရိုက္ ၃-ပါးႏွင့္ ၀စီဒုစရိုက္ ၄-ပါး တို႕မွ လြတ္ကင္းေသာ အသက္ေမြးမႈအလုပ္ျဖင့္ အသက္ေမြးျမဴရန္ျဖစ္၏။

ဤသီလမဂၢင္ ၃-ပါးကို ငါးပါးသီလ ေစာင့္ထိန္းျခင္းျဖင့္ ျဖည့္ႏိုင္၏။ သို႕အတြက္ ငါးပါးသီလကို မဟာဒါနငါးပါး ဟုေခၚ၏။ ငါးပါးသီလတြင္ ဒါနသေဘာပါ၀င္ၿပီး ဒါနတြင္ သီလသေဘာပါ၀င္ျခင္းကို ေဖာ္ျပ၏။

..................။.................

“ ကိုယ္တည္း … တစ္ေယာက္၊ ခ်မ္းသာေရာက္ဖို႕၊

ခုေလာက္ႀကိဳးကုတ္… အားမထုတ္ဘူး၊ ဗုဒၶျမတ္စြာ၊ သာသနာ၏၊

ရွည္ၾကာအဓြန္႕၊ ေရာင္လွ်ံကြန္႕ဖို႕၊ စြန္႕စြန္႕စားစား၊

ငါႀကိဳးစားသည္၊ စိတ္ထားငါ့မွာ အၿမဲတည္း”

ျမတ္ေသာဓမၼဒါန ပိုစ့္ေရးသားတင္ေပးေသာ အစ္ကိုေစာေမာင္ ၊ ကိုၿဖိဳး (သစၥာခရီးသည္) ယေန႕ နက္ျဖန္ ေနာင္သံသရာ ဘ၀ဆက္တုိင္း ျငိမ္းခ်မ္းျခင္းေလဟာနယ္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းပန္းေလးေတြေကာက္လုိ႔ ေသာကအပူအပင္ဟူသမွ် ျမဴမူံမွ်မက်န္ရွိပဲ ကမ္းစပ္ပင္လယ္လုိ ထာ၀ရ ကင္းေ၀းကာ စိတ္၏ခ်မ္းသာျခင္း ကိုယ္၏က်န္းမာျခင္းႏွင့္ ျပည့္စံုျပီး မိမိျဖစ္ခ်င္ေသာ ဘ၀ႏွင့္ ဆႏၵထပ္တူက်ပါေစလုိ႔ ေတာသူမေလးမွ ဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သအပ္ပါသည္။