(စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔၏ ျပဳဖြယ္အမူကိစၥအေပၚ မူတည္၍ စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔ကို ေပါင္းစုယူျခင္း)
၁။ ပဋိသေႏၶကိစၥ = ဘ၀ေဟာင္းႏွင့္ ဘ၀သစ္ကို စပ္ေပးျခင္းကိစၥ။
၂။ ဘ၀င္ကိစၥ = လက္ရွိ ဘ၀၌ ျဖစ္ေနေသာ ခႏၶာအစဥ္ကို အသက္ထက္ဆံုး မျပတ္မလပ္ရေအာင္ ျဖစ္ေစျခင္းကိစၥ။
၃။ အာ၀ဇၨန္းကိစၥ = အာရုံကို ႏွလံုးသြင္း ဆင္ျခင္ျခင္းကိစၥ။
၁။ ပဋိသေႏၶကိစၥ = ဘ၀ေဟာင္းႏွင့္ ဘ၀သစ္ကို စပ္ေပးျခင္းကိစၥ။
၂။ ဘ၀င္ကိစၥ = လက္ရွိ ဘ၀၌ ျဖစ္ေနေသာ ခႏၶာအစဥ္ကို အသက္ထက္ဆံုး မျပတ္မလပ္ရေအာင္ ျဖစ္ေစျခင္းကိစၥ။
၃။ အာ၀ဇၨန္းကိစၥ = အာရုံကို ႏွလံုးသြင္း ဆင္ျခင္ျခင္းကိစၥ။
၄။ ဒႆနကိစၥ = ျမင္ျခင္းကိစၥ။
၅။ သ၀နကိစၥ = ၾကားျခင္းကိစၥ။
၆။ ဃာယနကိစၥ = နံျခင္းကိစၥ။
၇။ သာယနကိစၥ = အရသာကို သိျခင္းကိစၥ။
၈။ ဖုသနကိစၥ = အထိအတြ႕ သိျခင္းကိစၥ။
၉။ သမၸဋိစၧိဳန္းကိစၥ = အာရုံကို လက္ခံထိန္းသိမ္းျခင္းကိစၥ။
၁၀။ သႏၱီရဏကိစၥ = အာရုံကို စံုစမ္းျခင္းကိစၥ။
၁၁။ ၀ုေ႒ာကိစၥ = အာရုံကို ဆံုးျဖတ္ျခင္းကိစၥ။
၁၂။ ေဇာကိစၥ = အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားျခင္းကိစၥ။
၁၃။ တဒါရုံကိစၥ = ေဇာအဟုန္၏ေနာက္သို႔ လုိက္ကာ ေဇာယူျပီးေသာ အာရုံကို ဆက္ယူျခင္းကိစၥ။
၁၄။ စုတိကိစၥ = ျဖစ္ဆဲ ပစၥဳပန္ဘ၀၏ ခ်ဳပ္ဆံုး ေသလြန္ျခင္းကိစၥ။
ပဋိသေႏၶကိစၥ၊ ဘ၀င္ကိစၥ၊ စုတိကိစၥတုိ႔ကို ေဆာင္ရြက္ၾကေသာ စိတ္မ်ားသည္ တူညီၾက၏။ သႏၱီရဏ ၂ + မဟာ၀ိပါက္ ၈ + မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္ ၉ တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ဤစိတ္ ၁၉-ပါးကို ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ဘ၀င္စိတ္၊ စုတိစိတ္ဟူ၍လည္း ေခၚဆုိၾက၏။ ေဇာစိတ္ ၅၅-ပါးကို `ကုကုၾကိဖုိလ္´ ေဆာင္ပုဒ္ျဖင့္ မွတ္ပါ။ ထုိေဇာတုိ႔တြင္ -
ကာမေဇာ ၂၉ = အကုသိုလ္ ၁၂ + မဟာကုသိုလ္ ၈ + မဟာၾကိယာ ၈ + ဟသိတုပၸါဒ္ ၁
အပၸနာေဇာ ၂၆ = မဟဂၢဳတ္ကုသိုလ္ ၉ + မဟဂၢဳတ္ၾကိယာ ၉ + မဂ္ ၄ + ဖုိလ္ ၄
ကိစၥေဆာင္ရြက္သည့္စိတ္မ်ား
၁။ ပဋိသေႏၶကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၉-ပါးရွိ၏။ ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္ ၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၂။ ဘ၀င္ကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၉-ပါးရွိ၏။ အထက္ပါစိတ္ ၁၉-ပါး ပင္တည္း။
၃။ အာ၀ဇၨန္းကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္းႏွင့္ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
၄။ ဒႆနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ စကၡဳ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၅။ သ၀နကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ေသာတ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၆။ ဃာယနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ဃာန၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၇။ သာယနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ဇိ၀ွာ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၈။ ဖုသနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ကာယ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၉။ သမၸဋိစၧိဳန္းကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ သမၸဋိစၧိဳန္းေဒြး ျဖစ္၏။
၁၀။ သႏၱီရဏကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၃-ပါးရွိ၏။ သႏၱီရဏစိတ္ ၃-ပါး ျဖစ္ၾက၏။
၁၁။ ၀ုေ႒ာကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁-ပါးရွိ၏။ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္ ျဖစ္၏။
၁၂။ ေဇာကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၅၅-ပါးရွိ၏။ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၊ ကုသိုလ္စိတ္ ၂၁-ပါး၊ ဖုိလ္စိတ္ ၄-ပါး၊ အာ၀ဇၨန္းေဒြၾကဥ္ေသာ ၾကိယာစိတ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၁၃။ တဒါရုံကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၁-ပါးရွိ၏။ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ သႏၱီရဏစိတ္ ၃-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၁၄။ စုတိကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၉-ပါးရွိ၏။ ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္စိတ္ ၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ကိစၥေဆာင္ရြက္ရန္ ဌာနမ်ား
လူတုိ႔၏ အမူလုပ္ငန္းကို `ကိစၥ´ဟုေခၚ၍ ထုိလုပ္ငန္းျပဳလုပ္ရာ အလုပ္ရုံကို `ဌာန´ဟု ေခၚဆုိသကဲ့သို႔ စိတ္တုိ႔၏ အမူလုပ္ငန္းကို `ကိစၥ´ဟု ေခၚျပီး ထုိကိစၥျပဳလုပ္ရာ စိတ္ျဒပ္ကို `ဌာန´ဟု ေခၚ၏။
၁။ ပဋိသေႏၶဌာန = ပဋိသေႏၶကိစၥျပဳလုပ္ရာ ပဋိသေႏၶစိတ္ ၁၉-ပါး၊
၂။ ဘ၀င္ဌာန = ဘ၀င္ကိစၥကိုေဆာင္ရြက္ရာ ဘ၀င္စိတ္ ၁၉-ပါး၊
၃။ အာ၀ဇၨန္းဌာန = အာ၀ဇၨန္းကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ အာ၀ဇၨန္းေဒြ၊
၄။ ပဥၥ၀ိညာဏ္ဌာန = ဒႆနကိစၥ၊ သ၀နကိစၥ၊ ဃာယနကိစၥ၊ သာယနကိစၥ၊ ဖုသနကိစၥတုိ႔ကို ေဆာင္ရြက္ရာ ေဒြပဥၥ ၀ိညာစ္ ၁၀-ပါး၊
၅။ သမၸဋိစၧိဳန္းဌာန = သမၸဋိစိၧဳန္းကိစၥကိုျပဳလုပ္ရာ သမၸဋိစၧိဳန္းေဒြ၊
၆။ သႏၱီရဏဌာန = သႏၱီရဏကိစၥကိုျပဳလုပ္ရာ သႏၱီရဏစိတ္ ၃-ပါး၊
၇။ ၀ုေ႒ာဌာန = ၀ုေ႒ာကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္၊
၈။ ေဇာဌာန = ေဇာကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ ေဇာစိတ္ ၅၅-ပါး၊
၉။ တဒါရုံဌာန = တဒါရုံကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ တဒါရုံစိတ္ ၁၁-ပါး၊
၁၀။ စုတိဌာန = စုတိကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ စုတိစိတ္ ၁၉-ပါး၊
မွတ္ခ်က္။ ။ ပဥၥ၀ိညာဏ္ဌာနတြင္ ဒႆနကိစၥ၊ သ၀နကိစၥ၊ ဃာယနကိစၥ၊ ဖုသနကိစၥတုိ႔ကို လုိအပ္သလုိ အလွည့္က် ေဆာင္ရြက္သြားသျဖင့္ ဌာနအေရအတြက္သည္ ကိစၥအေရအတြက္ထက္ ၄-ခုေလ်ာ့နည္း၏။
ကိစၥႏွင့္ ဌာနတပ္ေသာစိတ္မ်ား
၁။ ကိစၥ ၁-ပါး၊ ဌာန ၁-ခုအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ၾကေသာစိတ္ (၁-ကိစၥ၊ ၁-ဌာနတပ္ေသာစိတ္) ၆၈-ပါး = ေဒြပဥၥ၀ိညာဏ္ ၁၀ + မေနာဓာတ္ ၃ + ေဇာစိတ္ ၅၅။
(မေနာဓာတ္ ၃-ပါး = ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း ၁ + သမၸဋိစၧိဳန္း ၂ )
၂။ ၂-ကိစၥ၊ ၂-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါး = ေသာမနႆသႏၱီရဏ + မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္း။
၃။ ၃-ကိစၥ၊ ၃-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၉-ပါး = မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္စိတ္ ၉-ပါး။
၄။ ၄-ကိစၥ၊ ၄-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၈-ပါး = မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါး။
၅။ ၅-ကိစၥ၊ ၅-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါး = ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး။
ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ စတုတၳအၾကိမ္ထုတ္ေ၀ေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼတရားေတာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ စာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏုတ္ ေဖာ္ျပေပးသည္။
၅။ သ၀နကိစၥ = ၾကားျခင္းကိစၥ။
၆။ ဃာယနကိစၥ = နံျခင္းကိစၥ။
၇။ သာယနကိစၥ = အရသာကို သိျခင္းကိစၥ။
၈။ ဖုသနကိစၥ = အထိအတြ႕ သိျခင္းကိစၥ။
၉။ သမၸဋိစၧိဳန္းကိစၥ = အာရုံကို လက္ခံထိန္းသိမ္းျခင္းကိစၥ။
၁၀။ သႏၱီရဏကိစၥ = အာရုံကို စံုစမ္းျခင္းကိစၥ။
၁၁။ ၀ုေ႒ာကိစၥ = အာရုံကို ဆံုးျဖတ္ျခင္းကိစၥ။
၁၂။ ေဇာကိစၥ = အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားျခင္းကိစၥ။
၁၃။ တဒါရုံကိစၥ = ေဇာအဟုန္၏ေနာက္သို႔ လုိက္ကာ ေဇာယူျပီးေသာ အာရုံကို ဆက္ယူျခင္းကိစၥ။
၁၄။ စုတိကိစၥ = ျဖစ္ဆဲ ပစၥဳပန္ဘ၀၏ ခ်ဳပ္ဆံုး ေသလြန္ျခင္းကိစၥ။
ပဋိသေႏၶကိစၥ၊ ဘ၀င္ကိစၥ၊ စုတိကိစၥတုိ႔ကို ေဆာင္ရြက္ၾကေသာ စိတ္မ်ားသည္ တူညီၾက၏။ သႏၱီရဏ ၂ + မဟာ၀ိပါက္ ၈ + မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္ ၉ တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ဤစိတ္ ၁၉-ပါးကို ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ဘ၀င္စိတ္၊ စုတိစိတ္ဟူ၍လည္း ေခၚဆုိၾက၏။ ေဇာစိတ္ ၅၅-ပါးကို `ကုကုၾကိဖုိလ္´ ေဆာင္ပုဒ္ျဖင့္ မွတ္ပါ။ ထုိေဇာတုိ႔တြင္ -
ကာမေဇာ ၂၉ = အကုသိုလ္ ၁၂ + မဟာကုသိုလ္ ၈ + မဟာၾကိယာ ၈ + ဟသိတုပၸါဒ္ ၁
အပၸနာေဇာ ၂၆ = မဟဂၢဳတ္ကုသိုလ္ ၉ + မဟဂၢဳတ္ၾကိယာ ၉ + မဂ္ ၄ + ဖုိလ္ ၄
ကိစၥေဆာင္ရြက္သည့္စိတ္မ်ား
၁။ ပဋိသေႏၶကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၉-ပါးရွိ၏။ ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္ ၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၂။ ဘ၀င္ကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၉-ပါးရွိ၏။ အထက္ပါစိတ္ ၁၉-ပါး ပင္တည္း။
၃။ အာ၀ဇၨန္းကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္းႏွင့္ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
၄။ ဒႆနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ စကၡဳ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၅။ သ၀နကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ေသာတ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၆။ ဃာယနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ဃာန၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၇။ သာယနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ဇိ၀ွာ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၈။ ဖုသနကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ ကာယ၀ိညာဏ္ေဒြ ျဖစ္၏။
၉။ သမၸဋိစၧိဳန္းကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါးရွိ၏။ သမၸဋိစၧိဳန္းေဒြး ျဖစ္၏။
၁၀။ သႏၱီရဏကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၃-ပါးရွိ၏။ သႏၱီရဏစိတ္ ၃-ပါး ျဖစ္ၾက၏။
၁၁။ ၀ုေ႒ာကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁-ပါးရွိ၏။ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္ ျဖစ္၏။
၁၂။ ေဇာကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၅၅-ပါးရွိ၏။ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၊ ကုသိုလ္စိတ္ ၂၁-ပါး၊ ဖုိလ္စိတ္ ၄-ပါး၊ အာ၀ဇၨန္းေဒြၾကဥ္ေသာ ၾကိယာစိတ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၁၃။ တဒါရုံကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၁-ပါးရွိ၏။ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ သႏၱီရဏစိတ္ ၃-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၁၄။ စုတိကိစၥတပ္ေသာစိတ္ ၁၉-ပါးရွိ၏။ ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္စိတ္ ၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ကိစၥေဆာင္ရြက္ရန္ ဌာနမ်ား
လူတုိ႔၏ အမူလုပ္ငန္းကို `ကိစၥ´ဟုေခၚ၍ ထုိလုပ္ငန္းျပဳလုပ္ရာ အလုပ္ရုံကို `ဌာန´ဟု ေခၚဆုိသကဲ့သို႔ စိတ္တုိ႔၏ အမူလုပ္ငန္းကို `ကိစၥ´ဟု ေခၚျပီး ထုိကိစၥျပဳလုပ္ရာ စိတ္ျဒပ္ကို `ဌာန´ဟု ေခၚ၏။
၁။ ပဋိသေႏၶဌာန = ပဋိသေႏၶကိစၥျပဳလုပ္ရာ ပဋိသေႏၶစိတ္ ၁၉-ပါး၊
၂။ ဘ၀င္ဌာန = ဘ၀င္ကိစၥကိုေဆာင္ရြက္ရာ ဘ၀င္စိတ္ ၁၉-ပါး၊
၃။ အာ၀ဇၨန္းဌာန = အာ၀ဇၨန္းကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ အာ၀ဇၨန္းေဒြ၊
၄။ ပဥၥ၀ိညာဏ္ဌာန = ဒႆနကိစၥ၊ သ၀နကိစၥ၊ ဃာယနကိစၥ၊ သာယနကိစၥ၊ ဖုသနကိစၥတုိ႔ကို ေဆာင္ရြက္ရာ ေဒြပဥၥ ၀ိညာစ္ ၁၀-ပါး၊
၅။ သမၸဋိစၧိဳန္းဌာန = သမၸဋိစိၧဳန္းကိစၥကိုျပဳလုပ္ရာ သမၸဋိစၧိဳန္းေဒြ၊
၆။ သႏၱီရဏဌာန = သႏၱီရဏကိစၥကိုျပဳလုပ္ရာ သႏၱီရဏစိတ္ ၃-ပါး၊
၇။ ၀ုေ႒ာဌာန = ၀ုေ႒ာကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္၊
၈။ ေဇာဌာန = ေဇာကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ ေဇာစိတ္ ၅၅-ပါး၊
၉။ တဒါရုံဌာန = တဒါရုံကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ တဒါရုံစိတ္ ၁၁-ပါး၊
၁၀။ စုတိဌာန = စုတိကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ရာ စုတိစိတ္ ၁၉-ပါး၊
မွတ္ခ်က္။ ။ ပဥၥ၀ိညာဏ္ဌာနတြင္ ဒႆနကိစၥ၊ သ၀နကိစၥ၊ ဃာယနကိစၥ၊ ဖုသနကိစၥတုိ႔ကို လုိအပ္သလုိ အလွည့္က် ေဆာင္ရြက္သြားသျဖင့္ ဌာနအေရအတြက္သည္ ကိစၥအေရအတြက္ထက္ ၄-ခုေလ်ာ့နည္း၏။
ကိစၥႏွင့္ ဌာနတပ္ေသာစိတ္မ်ား
၁။ ကိစၥ ၁-ပါး၊ ဌာန ၁-ခုအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ၾကေသာစိတ္ (၁-ကိစၥ၊ ၁-ဌာနတပ္ေသာစိတ္) ၆၈-ပါး = ေဒြပဥၥ၀ိညာဏ္ ၁၀ + မေနာဓာတ္ ၃ + ေဇာစိတ္ ၅၅။
(မေနာဓာတ္ ၃-ပါး = ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း ၁ + သမၸဋိစၧိဳန္း ၂ )
၂။ ၂-ကိစၥ၊ ၂-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါး = ေသာမနႆသႏၱီရဏ + မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္း။
၃။ ၃-ကိစၥ၊ ၃-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၉-ပါး = မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္စိတ္ ၉-ပါး။
၄။ ၄-ကိစၥ၊ ၄-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၈-ပါး = မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါး။
၅။ ၅-ကိစၥ၊ ၅-ဌာနတပ္ေသာစိတ္ ၂-ပါး = ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါး။
ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ စတုတၳအၾကိမ္ထုတ္ေ၀ေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼတရားေတာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ စာအုပ္မွ ျပန္လည္ထုတ္ႏုတ္ ေဖာ္ျပေပးသည္။
No comments:
Post a Comment